باغ ارم یک باغ ایرانی تاریخی در شهر شیراز است و شامل چند بنای تاریخی و باغ گیاه‌شناسی می‌شود.اریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، به‌درستی مشخص نیست؛ ولی توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده‌است. این باغ در روزگار سلجوقیان و آل اینجو پابرجا بوده‌است.
در زمان زندیه هم کریم‌خان زند در سازندگی و بهسازی این باغ کوشید. در زمان قاجاریهاین باغ به مدت ۷۵ سال مقر سران ایل قشقایی بود. در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد. اما در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی خان نصیر الملک پی ریزی شد که با مرگ وی خواهر زاده او ابولقاسم خان نصیر الملک امور باغ ارم را به دست گرفت و عمارت نیمه کاره را تکمیل کرد.
این باغ از املاک خاندان قوامی شیراز بود. این عمارت تاکنون پابرجاست. این باغ تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از اقصا نقاط جهان در این باغ کاشته شده‌است؛ به شکلی که باغ در قالب یک نمایشگاه از انواع گل‌ها و گیاهان درآمده‌است.
در حال حاضر این باغ در اختیاردانشگاه شیراز است؛ باغ گیاه‌شناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی‌وپنجمین اجلاس کمیتهٔ میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت گردید.
باغ ارم شیراز در دوره های سلجوقیان، آل مظفر، آل اینجو، گورکانیان و … وجود داشته است. باغ ارم در شیراز هرچند دایه ای ندارد امّا در بهشت آثار بودنش تردیدی نیست. باغ ارم در دامنه کوه آسیاب سه تایی و در حدود سه کیلومتری کوه معروف بابا کوهی در شمال غربی شیراز قرار دارد. این باغ تا حدود سال 1325 هجری شمسی خارج از محدوده شهر بوده و اطراف آن بیابان و رودخانه ها و سنگلاخ بوده است. به تدریج و با دامن گستردن شهر، باغ ارم شیراز عملا در دل شهر جای گرفت.
به توصیف کلاوی خود در ایران، هرشهر و قصری باغ هایی داشت که بسیاری از آن ها به ویژه در ایام نوروز مورد استفاده مردم قرار می گرفتند. فرصت الدوله شیرازی در توصیف باغ نوشته است : استانی است بی مثال و گلشنی است بهشت تمثال، سروهایش سر به افلاک کشیده، آبشارهای متعددی از هرجانب آن روان است و سبزه های اطراف جوی اش چون خط بر گرد عارض نوش لبان می باشد. باغ ارم استان فارس مثال یک بهشت از باغ های ایرانی است.
در بالای عمارت باغ ارم شیراز هلالی های زیبایی ساخته اند که در اصطلاح معماران محلی فارس، سنتوری نامیده می شود. روی این هلالی ها با کاشی های رنگین و نقش دار به شیوه کاشی کاری دوره زندیه و قاجاریه تزئین شده است.
در هلالی میدان که بزرگترین هلالی است نقش ناصرالدین شاه سوار بر اسب سفیدی دیده می شود که نیم تاجی در جلوی کلاه او نقش بسته است. در اطراف او سه نقش دیگر برگرفته از داستان های فردوسی و نظامی کار شده است. نقش داریوش هخامنشی و دیگری شکار آهویی توسط پلنگی به چشم می خورد.
نگرش آرمان باغی بی تردید دیده ای مذهبی است و برگرفته از توصیف فردوس برین اندیشه های باستانی ایران در دوره اسلامی تعویق می خورد و در طراحی آرمان باغ ها خود می نماید. باغ ارم شیراز زیبایی چهار فصل را دارد.
ایوان اصلی عمارت باغ ارم شیراز رو به مشرق بنا شده و در طبقه دوم و سوم تکرار شده است. در جلوی این ایوان زیبا دو ستون سنگی یکپارچه کار گذاشته شده است.
مساحت کل باغ ارم شیراز 110380 مترمربع می باشد. استخر روبه روی عمارت آبنمای بزرگی است که تصویر عمارت در آن نمایان است. این استخر بزرگ 335 متر مربع مساحت دارد. آب روان و زلال نهر اعظم پس از گردش در حوض خانه وارد استخر و جوی های اطراف آن می شود.
بلندترین سرو ناز باغ که از شهرت بین المللی هم برخوردار است سروی به ارتفاع 35 متر است. در باغ؛ درختان دیگری همچون کاج، افرا، ارغوان، بید مجنون، سیاه بید، بید مشک، سپیدار، اکالیپتوس و نیز درختان میوه ای چون مرکبات، انار، ازگیل، خرمالو، گردو، بادام، سیب و گلابی قرض شده است. گویی باغبان هوشیار خواسته نعمت های بهشتی را در این بهشت کوچک به تمام جای دهد.
باغ ارم شیراز دارای ساحت های رعایت شده باغسازی معماریست از این رو آن را شاهکار باغ های ایرانی مینامند. پس از آب، درختان مهم ترین نقش را در شکل گیری باغ ایرانی دارند. پیشینه درختکاری در ردیف های منظم بسان صفوف سربازان به دوره کوروش کبیر باز می گردد.
در عصر صفویه جهانگردان در سفر به ایران از باغ ارم بازدید کرده و توصیفات فراوانی از آبادی و شکوه باغ نوشته اند. در عهد کریم خان زند باغ ارم همچون سایر ابنیه تاریخی شیراز مورد مرمت قرار گرفت.
آدرس باغ ارم شیراز در خیابان دانشگاه ، میدان ارم، ابتدای خیابان ارم واقع شده است.
باغ ارم یکی از جاذبه های تاریخی و طبیعی شیراز می باشد که در تاریخ 14 آبان 1353 با شماره ثبت 1013 به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.
عکس باغ ارم شیراز
