پناهگاه حيات وحش روچون کرمان در محدوده شهرستان بافت و به شکل خوشه‌ای در داخل پارک ملی خبر پراکنده بوده و شامل ۵ بخش است.پناهگاه حيات وحش روچون کرمان که از جاذبه های گردشگری بافت می باشد ، شامل پنج بخش است. یک بخش در جنوب روستای محمود آباد؛ یک بخش در شمال روستای ده سرد؛ یک بخش در غرب خیر آباد؛ یک بخش در شمال روستای ارزوییه ؛و یک بخش هم در روستای روچون واقع است.
بخش اعظم این منطقه به وسیله كوهها پوشیده شده، اما پراكندگی این ارتفاعات در تمامی سطح پناهگاه یكسان نیست.به جز كوه بزرگ و كوچك خبر كه در شمال غربی پناهگاه به صورت منفرد دیده می شود، دیگر كوههای مرتفع موجود در پناهگاه، به صورت رشته كوهی از شمال شرقی تا جنوب غربی پناهگاه كشیده شده است. همچنین وسعت زیاد منطقه باعث ایجاد دره های بسیاری شده كه از مهمترین آنها می توان به دره شاه ولایت، دره خبر، دهنه گردو و … اشاره كرد. دو قله اصلی چاه برف و برج شوم از دیگر جلوه های طبیعی این منطقه است. همچنین غار شب پره كه در كوه خبر واقع شده و شبیه تالار بزرگی با ۴۰ متر ارتفاع و ۲۰ متر پهنا است كه دیواره ای صیقلی بر پیشانی آن مشاهده می شود.
در این پناهگاه دشتهای مختلفی نظیر: دشت مركزی، دق علیجان، دشت میل زنگی و … وجود دارد كه زیستگاههای مناسبی برای انواعی از جانوران می باشد. به دلیل كمبود ریزشهای جوی، میزان آبهای سطحی منطقه بسیار ناچیز است و به جز ایامی كه در اثر بارندگی شدید مسیلها آبدار می گردند، بقیه مواقع سال اكثر مسیلها خشك و بی آب بوده و ساكنان منطقه همچنین وحوش و دامها، نیاز خود را از آبهای زیرزمینی تأمین می كنند. چشمه ها، رودخانه ها، چاهها، قنوات و ریزابهای موقت و فصلی از منابع آبی این منطقه به شمار می آیند. پارک ملی خبر (Khabr) یکی از بزرگترین پارک های ملی ایران است.
گونه های شاخص جانوری:
حیات وحش غنی و متنوع پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون در خور توجه و کم نظیر است به نحوی که ۱۵درصد پستانداران و ۲۰درصد گونه‌های پرندگان کشوررا دارا می باشد.
پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون زیستگاه جانورانی نظیر کل و بز، قوچ و میش، آهو، پلنگ، شاه روباه، کفتار، گرگ، کارآکال، شغال، تشی، خرگوش، خارپشت، رودک عسل خوار، گورکن و …به همراه پرندگانی نظیر عقاب طلایی، عقاب دو برادر، شاهین، هوبره، کبک، تیهو، پری شاخ، قمری معمولی، باقرقره، سینه سیاه، دلیجه و… می باشد.
تعداد بسیار کم و محدودی خرس سیاه آسیایی (گونه کمیاب و به شدت در معرض خطر انقراض) که اطلاع دقیقی از تعداد آنها در دست نیست در پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون زیست می کنند.
پوشش گیاهی
به منظور تشکیل جوامع گیاهی مختلف در پناه گاه حیات وحش خبر و روچون عومل متعددی نقش دارند. از جمله ی این موارد نیز عبارتند از سطح دریا، رطوبت، جنس خاک، ارتفاع و همچنین عوامل اقلیمی دیگر نیز دخالت دارند. از مهمترین عوامل مهمی که در پوشش گیاهی این منطقه نقش عمده ای دارد تاثیر عملیات بهسازی یا تخریب هایی است که انسان ها در این پارک به وجود آورده اند. به طوری که دخل و تصرف ایجاد شده و تغییرات مصنوعی می تواند چهره یک منطقه را دگرگون کند. عمق فاجعه را زمانی متوجه می شویم که از ۸۰ درصد از پوشش گیاهی در این منطقه تنها ۲۰ درصد باقی مانده است. از میان گونه هایی که اکنون در پارک ملی خبر می رویند می توانیم به : کلاه میرحسن، ارچن، سیه چوب، انواع گون، زیتون وحشی و جنگل های بادام وحشی، کنار، اورس، بنه و کهکم، پوشش انبوه هوم تنگس، درمنه و انواع گیاهان دارویی علفی اشاره کنیم.
همچنین در میان ارتفاعات رشته کوه خبر، درختان اورس و سروکوهی تنومندی رشد کرده که با توجه به دیواره های بلند پیرامون آنها، یکی از نادرترین مناظر بدیع طبیعت ایران را بوجود آورده است.
عوامل تهدید کننده
از مهمترین عوامل تهدید میتوان از چرای دام؛ وجود مستثنیات و تغییر کاربری اراضی و شکار غیر مجاز نام برد.
بررسی فلورستيك و جغرافيای گياهی پارك ملی خبر و پناهگاه حيات وحش روچون:
پارك ملی خبر و پناهگاه حيات وحش روچون، در مجموع با مساحت 169200 هكتار در استان كرمان واقع شده و از سال 1350 تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد. با هدف شناسايی گونه های گياهی اين منطقه و تكميل اطلاعات مربوط به فلور آن و همچنين بررسی جايگاه اين منطقه در جغرافيای گياهی ايران، نمونه های گياهی از بخش های مختلف منطقه در دو فصل رويشی سال های 1377 و 1378 جمع آوری و سپس مورد شناسايی قرار گرفت. ضمن مشخص كردن شكل زيستی وپراكنش جغرافيايی گونه های گياهی شناسايی شده، طيف زيستی و جغرافيايی رستنی های منطقه ترسيم گرديد. همچنين فهرست گياهان شناسايی شده در سه گروه درختان و درختچه ها، بوته ای ها و گونه های علفی و گراس ها تنظيم شد. از اين گروه ها، به ترتيب 67، 147و 237 (درمجموع 451) گونه و زيرگونه متعلق به 279 جنس گياهی و 74 خانواده شناسايی شد. تعداد 108 گونه و زيرگونه برای اولين بار از اين منظقه گزارش گرديد. براساس نتايج به دست آمده بيشترين غنای گونه ای در منطقه مورد مطالعه مربوط به خانواده Compositae با تعداد 57 گونه است.
طيف زيستی رستنی های منطقه بيانگر آن است كه در كل منطقه، شكل زيستی همی كريپتوفيت با 9/35 درصد غالب است و پس از آن شكل های زيستی تروفيت، فانروفيت، ژئوفيت و كاميفيتبه ترتيب با 8/24، 3/19، 4/10، 1/9 درصد در رده های بعدی قرار دارند. بررسی طيف جغرافيای رستنی های منطقه نشان می دهد كه 3/52 درصد گياهان شناسايی شده متعلق به منطقه رويشی ايران – تورانی هستند و 6/12 درصد گونه ها خاستگاه صحرا – سندی دارند. در عين حال، 2/10 درصد از گونه ها بين اين دو منطقه مشتركند. علاوه بر اين، 8 درصد گونه ها بين مناطق رويشی ايران – تورانی و مديترانه ای مشترك بوده و 9/16 درصد باقيمانده گونه ها به ساير مناطق رويشی وابسته اند يا مشترك بين چند منطقه رويشی می باشند.
