جمعيت شهرستان طبق سرشماري سال 1375 به 78100 نفر مي باشد. سهم جمعيت اين شهرستان از كل استان 3/1 درصد است،راه هوايي و ريلي ندارد راههاي زميني از نوع راه شوسه مي باشد.
مردم اين شهرستان به زبانهاي تركي ، كردي ، تركمني وفارسي صحبت مي كنند. شهرستان درگز از طوايف مختلفي چون كرد وترك وفارس وتركمن وعرب تشكيل شده است كه هر يك از اين اقوام به شاخه هاي مختلفي نيز تقسيم مي شوند.
شهرستان درگز به فاصله 258 كيلومتري از مركز استان واقع است.در طول جغرافيايي 59درجه و6 دقيقه وعرض جغرافيايي 37درجه و26 دقيقه واقع است.ارتفاع اين شهرستان از سطح دريا 500 متر مي باشد كه اين ميزان در همه جا يكسان نيست. وسعت اين شهرستان در حدود 4194 كيلومتر مربع است از كوههاي مهم آن : الله اكبر ( كه از رشته كوههاي هزار مسجد است) ، كوه چوريك ، كوه مانيس ، كوه خرپشتي داغ هستند.واز رودهاي مهم آمي توان به : رود درونگر ( كه روي زندگي مردم منطقه اهميت زيادي دارد )، رود زنگلانلو، رود قره تيكان.اين منطقه به دليل اينكه در داخل كوهستان هزار مسجد واقع است داراي آب وهواي سرد كوهستاني است البته در نواحي پست گرم وپوشيده از مراتع وچمنزار است . مركز شهرستان درگز از آب وهواي گرم ونيمه مرطوبي برخوردار است كه بيشترين درجه حرارت در تابستان 38 درجه بالاي صفر وكمترين آن در زمستان 2درجه زير صفر است وميزان بارندگي سالانه آن 350 ميلي متر مي باشد.درگز سرزميني با تمدن بيش از هفت هزار سال از يك طرف مركز حكومت پارتيان واز طرفي نشان از زرتشتيان يكتا پرست دارد وكتاب مقدس زرتشتيان ( اوستا) قديمي ترين كتابي است كه نام ابيورد در آن آمده است.از سويي به علت نزديكي به مرو مركز امپراطوري جهان اسلام مورد رفت وآمد شخصيتهاي سياسي وعلمي روزگار بوده واز مردمان اينجامردماني صاحب فكر وصاحب شخصيت وصاحب فرهنگ وانديشه وتمدن ساخته است. درگز در اصل داراگرد (شهر دارا ) بوده كه تيرداد اشك دوم پادشاه اشكانيان در سال 237 قبل از ميلاد مسيح آن را در ناحيه آپارات ( پارت – يوناني ) ساخت وپايتخت دوم خود قرار داد در دوران اسلام اين به داراجز ودرجز وبعدها به درگز تغيير نام داد.
محمدآباد مركز درگز است و به احتمالي، با شهر نساي سابق يكي است. اين شهر بين نسا و سرخس، و در دشت خاوران جاي داشت و مركز آن مهنه يا ميهنه ناميده مي شد. ابوسعيد ابوالخير، عارف مشهور در اين قريه به دنيا آمده است.
شهرستان درگز از چهار بخش مركزي ، نوخندان ، چاپشلو و لطف آباد تشكيل شده است. بخش نوخندان از دو دهستان به نامهاي شهرستانه به مركزيت برج قلعه شامل 18آبادي ودرونگر كه 17 آبادي را در خود جاي داده است وبخش چاپشلو كه شامل دهستانهاي قره باشلو و ميانكوه كه حدود 50 آبادي دارد وبخش لطف آباد از دو دهستان ديباج با 11 آبادي وهزار مسجد با 9 آبادي تشكيل شده است.
درگز، به علت مجاورت با مرز ايران و جمهوري تركمنستان از اهميت سياسي و نظامي خاصي برخوردار است بيشتر آثار تاريخي اين شهر به دوره افشاريه تعلق دارند، ازجمله قلعه مستحكم كلات نادري كه در نزديكي نوار مرزي قرار دارد. درگز هم اكنون شهري متوسط و آباد است ودر شمال استان خراسان واقع شده است. مسجدنادري از مكانهاي ديدني اين شهر است.
بناهاي تاريخي درگز
بنديان درگز
امامزاده محمد ديباج
يارم تپه
بقعه علامه شهرستاني
تپه خاخيان
نوروز تپه
پلكان نادري
قدمگاه
تپه يوخار قلعه
زيارتگاه سيد قاضي سلطان
بقعه ابوالمعجن
زيارتگاه علي بلاغ
تپه صاحبجان
تپه غازان بيك
امامزاده سيد يوسف
آرامگاه صيد علي خان درگزي
غار قزلق
غار شادمينه (شادمهنه)
موزه حيات وحش درگز :
اين موزه درچهل كيلو متري جنوب غربي شهرسان درگز درپارك ملي تندوره (چهلمير) قرار دارد.
مساجدتاريخي شهر درگز عبارتند از:
مسجد جامع – مسجد يزديها – مسجد تركها
صنايع و معادن
معادن ومنابع زير زميني درگز شامل ( آهك ، گج، سرب ، گل سرشور، سنگ مرمر ) مي باشد.
کشاورزی و دام داری
درگز و پيرامون آن، دارای كشاورزی و دامپروری خوبی است. فرآورده های كشاورزی آن گندم، جو، پنبه، كنجد، ميوه های گوناگون، و حبوبات است. درگزچون در درون كوهستان هزار مسجد قرار گرفته و پوشيده از مرتع و چمن زار است، يكی از مراكز مهم دامداری و دامپروری خراسان رضوي به شمار می رود. پرورش دام، شامل گوسفند، بز، گاو، گاوميش، شتر، اسب و الاغ و هم چنين پرورش و نگاهداری طيور به روش سنتی و صنعتی در اين منطقه رايج است.
مشخصات جغرافيايي درگز
شهرستان درگز، با پهنه ای حدود 3.924 كيلومتر مربع در شمال استان خراسان رضوي، در كنار مرز ايران و تركمنستان، از نظر جغرافيايی در 37 درجه و 26 دقيقه پهنای شمالی و 59 درجه و 7 دقيقه درازای خاوری و بلندی 450 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال و خاور به جمهوری تركمنستان، از باختر به شهرستان قوچان، از جنوب به شهرستان های چناران، قوچان و مشهد محدود است. آب و هوای آن در نقاط كوهستانی سرد و در نواحی پست، گرم و پوشيده از مرتع و چمن زار است. هوای درگز گرم و نيمه مرطوب است. بيش ترين درجه حرارت در تابستان ها 38 درجه بالای صفر و كم ترين آن در زمستان ها، 2 درجه زير صفر است. ميانگين باران ساليانه درگز، 350 ميليمتر گزارش شده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي درگز
ناحيه درگز از دوران پيش از اسلام تا كنون «دارا گرد»، «دارا گرذ»، «نيسايا»، «آپاوارتاكن»، «باورود»، «ابيورد»، «اتك»، «نسايا»، «نسا»، «درون»، «خاوران»، «دريجز»، ناميده می شده است. درباره نامگذاری اين شهر و شهرستان، تاكنون داوری های گوناگونی داده شده است. شماری گفته اند چون در اين ناحيه بيشه و درخت گز زيادی وجود داشته، به «دره گز» سرشناس شده است، كه اين نامگذاری درست نيست. داوری درست تر، از سده 3 پ.م، يعنی زمان اشكانيان است. پس از آن كه اشكانيان عليه سلوكيان برخاستند، اشك اول (ارشاك) در ضمن نبرد كشته شد، ولی برادرش تيرداد به پيروزی رسيد و شهری به نام «داراگر» در پارتيای اصلی بنياد گذارد. سبب اين نام گذاری کشته شدن «دارا» – آخرين پادشاه هخامنشی – در اين ناحيه است. اين شهر پايتخت حکومت پارت بوده و محل دقيق تر آن در دامنه كوه های درگز می باشد. درگز محل تولد نادرشاه افشار است و در روزگار وی بسيار آباد بوده است. پس از او تكه و تركمان، به انتقام مبارزات كوبنده نادری، آن را با خاك يكسان می كنند. از روزگاران قاجاريان درگز جايگزين «نسا» و «ابيورد»، شده و تا اوايل حكومت پهلوی اول، «محمد آباد» و «درجز» به كار برده می شد، ولی اندك اندك واژه پارسی آن، يعنی درگز رايج گرديد.
درگز به دليل همسايه گی با مرز ايران و جمهوری تركمنستان، از اهميت سياسی، نظامی و استراتژيك ويژه ای برخوردار است. از آن جا كه شهر و ناحيه درگز در گذشته بخشی از شهرستان قوچان بوده، می توان گفت، كه اين شهر از لحاظ تاريخی، سياسی و تا اندازه ای اجتماعی و اقتصادی بستگی زيادی با شهر قوچان دارد. ابوسعيد ابوالخير، عارف سرشناس ايرانی در مهنه يا ميهنه، در نزديكی درگز به دنيا آمده است.
شهر درگز، شهری با سابقه درخشان تاریخی، شهری که قبلا به نام ابیورد معروف بوده و در تاریخ فکر و تمدن اسلامی به تعدادی از اندیشمندان و بزرگان برخورد میکنیم که عنوان ابیوردی را با خود داشتهاند. شهری که خاوران نام داشته و از مناطق باستانی پارتهای قدیم در خراسان بوده،در ۳ کیلومتری همین شهر آثار و بقایایی موجود است که به پنج هزار سال قبل از میلاد میرسد، یعنی سابقه شهرنشینی و مدنی درشهر درگز به حدو د هفت هزار سال پیش میرسد، یعنی درگز وارث یک تمدن هفت هزار ساله میباشد.تاريخ منطقه اي كه شهرستان كنوني درگز در آن واقع گرديده پيشينه اش به دوران پيش از اسلام وبه زمان مهاجرت آرياييها به فلات ايران مي رسد .منطقه اي كه شهرستان درگز در آن قرار دارد از نظر قدمت مربوط مي شود به دوران اشكانيان بدين صورت كه تيرداد اول اشكاني به مناسبت پيروزيهايي كه در جنگ با سلجوقيان بدست آورد شهر داراگرد را بنا نهاد .كه در اثر مرور زمان به درگز تغيير نام يافت . از آن زمان به بعد اين منطقه مورد تجاوز بيگانگان ويا مورد حمايت سرداران ايراني بوده است.
در كتاب خاوران راجع به ايجاد منطقه داراگرد آمده است كه (آرشك ،ارشك، اشك ) از داراگرد اساس پادشاهي پانصد ساله پارتها را بنيان گذاشت.