سوغات نیشابور : نام نیشابور به سبب وجود معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شکل دادن به این سنگ قیمتی از امروزه نیز حرفه های قدیمی و سودمند آن دیار به شمار می رود.در حال حاضر معادن فیروزه در شمال غرب نیشابور و دامنه های بینالود قرار دارند . فیروزه انواع گوناگونی دارد که از جمله می توان به فیروزه عربی، شجری، شروام، عجمی (بهترین نوع فیروزه) تو خال و چاغوله اشاره کرد . فیروزه بیشتر به عنوان نگین و ترصیع در انگشتر ، گردن بند و ظروف نقره استفاده می گردد . فیروزه مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است که شهرتی جهانی دارد. از سایر صنایع دستی می توان به قالی بافی ، سفال گری و لعاب کاری و از دیگر سوغات این شهر می توان به ساقه های ترد گیاه اساطیری ریواس و گلهای در فصل بهار اشاره کرد.
قلمدان ها و حدیث سلسله الذهب از سوغات نیشابور
به نقل از اقوال شفاهی و برخی مکتوبات مشهور است که حضرت رضا (ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به شهر نیشابور وارد شده است و حدیث بلند مرتبه سلسله الذهب که چکیده تاریخ شیعه را در خود جای داده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارک حضرت جاری گشته است. معروف است که نیشابوریان برای کتابت حدیث قلمدان ها را باز نموده و فرمایشات حضرت را نگاشته اند . می گویند تعداد قلمدان ها متجاوز ار 30 هزار عدد بوده و در قولی دیگر 12 هزار عدد ذکر گشته است که این خود حکایت از رواج هنر قلمدان سازی و میزان ادیبان ، دانایان و باسوادان این شهر فرهنگی می کند.اگرچه امروزه این هنر در نیشابور از رواج پیشینی برخوردار نیست . اما جای تأمل است که به یاری سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان در جهت احیای آن اقدامات عاجلی انجام گیرد.
ریواس در دامنه بینالود رشد میکند و بهعنوان یکی از سوغاتیهای خوراکی نیشابور شناخته میشود. بومیان با چیدن سنگ دور ساقه ریواس، آن را میپرورانند و این کار باعث بلند شدن ساقه ریواس میشود.
قلمدان و حدیث سلسله الذهببه نقل از اقوال شفاهی و برخی مکتوبات مشهور که امام رضا (ع) در هجرت تاریخی خویش از مدینه به مرو در مسیر خود به نیشابور واردشده است و حدیث بلندمرتبه سلسله الذهب که چکیده تاریخ شیعه را در خود جایداده در جمع نیشابوریان بر زبان مبارک حضرت جاری گشته است.اهالی نیشابور برای نگاشتن فرمایشات حضرت از قلم استفاده میکردند و این قلمها در قلمدانهای زیبایی نگهداشته میشده است. اگرچه امروز هنر قلمدان سازی مثل قبل در نیشابور رواج ندارد ولی این هنر درگذشته بهعنوان یکی از محبوبترین هنرهای منطقه بوده است.
فیروزه دیگر سوغات نیشابور که نام نیشابور به دلیل وجود معادن غنی با فیروزه قرین بوده و تراشیدن و شکل دادن به این سنگ قیمی یکی از قدیمیترین حرفهها در این منطقه است. در حال حاضر معادن فیروزه در شمال غرب نیشابور و دامنههای بینالود قرار دارند. فیروزه انواع گوناگونی دارد که ازجمله آنها میتوان به فیروزه عربی، شجری، شروام، عجمی (بهترین نوع فیروزه)، توخال و چاغوله اشاره کرد.فیروزه بیشتر بهعنوان نگین انگشتر و ترصیع در انگشتر، گردنبند و ظروف نقره استفاده میشود. فیروزه درواقع مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور است که آوازهای جهانی دارد.فیروزه نیشابور كه بهترین نوع و گرانترین است به همین علت، این استان، به خصوص شهر مشهد، مركز تراش و معاملات عمده فیروزه در جهان است؛ به طوری كه مقدار زیادی فیروزه استخراجی از معادن دیگر كشورها را در مشهد تراش می دهند و از آن جا به دیگر بازارهای جهانی وارد كنند. فیروزههایی كه در مشهد تراش داده می شوند به نام فیروزه خراسانی مشهورند.
کافی است عبارت «فهرست صنایعدستی ایران» را در نوار جستوجوی گوگل بزنید تا با فهرست بلندبالایی از نام صنایعدستی ایران روبهرو شوید؛ فهرستی که شاید نام بیشترشان را نشنیده باشید، در عین حال احتمال آنكه به شهر مولد آن صنایع بارها سفر کرده باشید، بسیار است. ما اغلب عادت داریم برای خرید سوغات به چیزهای تزیینی رو میآوریم؛ چیزهایی كه كوچك و سبك و چشمپركن است و البته قیمت مناسبی دارد. حال چه بهتر که رهآورد یا سوغات سفر امسالمان به نواحی مختلف كشور، كالایی باارزش چون صنایعدستی باشد كه روح تاریخی و فرهنگی جغرافیایی كه به آن سفر كردید را با خود به همراه دارد. برای آشنایی با این کالاها تا آخر اسفند در این ستون، صنایعدستی شهرهای مختلف کشور را که میتواند حکم سوغاتی و حتی عیدی داشته باشد، به شما معرفی میکنیم
فیروزه، سوغاتی ماندگار
شهر زیارتی مشهد همیشه جزو مقاصد سفرهای نوروزی ایرانیان بوده است و شاید اغلب ما خاطرات نوستالژیکی از سفرهای کودکی به این شهر زیارتی داشته باشیم. اما اگر مسافر مشهد و یا نیشابور بودید، چه سوغاتی بهتر از فیروزه اصیل و گرانبهای مشهد میتوانید بیاورید؛ چراکه هیچ شهری در كشور به اندازه این شهر دارای ظرفیت در حوزه سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی نیست. همچنین مشهد یکی از شهرهایی است که هنر سنگتراشی آن زبانزد خاص و عام است و هماکنون نیز کارگاههای زیادی به این امر اشتغال دارند. گرچه میتوانید از این شهر انواع سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی را که به دست استادکاران ماهر تراش خورده، بخرید اما فیروزه یکی از قدیمیترین سنگهای شناختهشده در دنیاست و زیباییاش در طول تاریخ آن را در زمره سنگهای پررمز و راز قرار داده و افسانهها در مورد آن نسل به نسل و سینه به سینه ساخته شده است. فیروزهتراشی نیز یکی از پیشههای قدیمی در استان خراسان محسوب میشود و با شهرتی که معادن نیشابور در تولید این کانی ارزشمند دارند، شاید بهتر باشد چشم سنگهای قیمتی خراسان که همان فیروزه باشد را انتخاب کنید. استادکاران مشهدی و نیشابوری نقشهای مختلفی را بر روی اشیای سنگی میاندازند که معروفترین آنها عبارتند از: گل شاهعباسی، گل مرغی، گل ریز، ترنج، خطی، کاروان، چهره، شکارگاه، نقوش اسلیمی و نقش رورو که بیشتر در حاشیه استفاده میشود. البته از آنجا که فیروزه خود زیبایی منحصربهفردی دارد، آن را با اشکال سادهتری چون اشکال پیکانی، مسطح و دانه تسبیحی تراش میدهند که طرفداران زیادی دارد.
چه نوع فیروزهای میتوانیم انتخاب کنیم؟
شاید با شنیدن اسم فیروزه، ویترینی را که با انگشتر و زیورآلات ساخته شده و با این سنگ گرانبها مزین شده، به یاد بیاورید. گرچه فیروزهای که در نیشابور تراش میخورد، وقتی به دست استاد فلزکاری سوار بر رکاب انگشتر میشود و یا در قاب مدال مینشیند، بسیار زیباتر و چشمگیرتر خواهد بود، اما چون سنگ باارزش فیروزه را اغلب بر رکاب نقره یا طلا مینشانند و انگشتر و مدال و گوشواره میسازند و این کار با دست انجام میشود، طبیعتا قیمتش تا حد زیادی گران خواهد شد، از این رو میتوانید نگین فیروزه تراشخورده موردنظرتان را بدون آنکه رکابی داشته باشد، انتخاب کنید.
اینطور قیمتش ارزانتر خواهد شد و عزیزانتان خودشان میتوانند بر حسب سلیقه برایش رکاب یا قاب درست کنند.
ولی بدانید که اگر فروشندهای نگین فیروزه تراشخوردهای به دستتان داد که قیمتش 40 تا 50 هزار تومان بود، باید به اصلبودن آن شک کنید.
کجا فیروزه بخریم؟
اگر مسافر مشهد هستید، میتوانید برای سیاحت و گردشی فرهنگی هم که شده، سری به طوس و نیشابور بزنید و هم آرامگاه بزرگان ادبیات ایران چون فردوسی و خیام را زیارت کنید و هم از شهر بینظیر نیشابور که معدن فیروزه است و استادکاران چیرهدستی در تراش فیروزه دارد، خرید کنید. در طبقه دوم بازار امامرضا(ع) نیز كارگاههای كوچك صنایعدستی، طلاكاری و فیروزهتراشی ایجاد شده است.
البته بازارچههای موقت صنایعدستی هم که ویژه ایام نوروز است، در دسترس شما قرار دارد. در مجتمع تجاری زیست خاور نیز با دقتی بیشتر در مرغوبیت فیروزه میتوانید از انواع سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی و زیورآلات خرید کنید.
همچنین در نیشابور میتوانید با کمک راهنمایان گردشگری، هم از کارگاههای تراش فیروزه دیدن کنید و هم فیروزه اصیل بخرید.
