تاریخچه
تاریخ احداث این بنا بر اساس گزارش ثبتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران به دورههای پیش از اسلام بر میگردد. این ارگ در دوره صفویه بازسازی شده و مورد استفاده مجدد قرار گرفتهاست.
علیرضا جعفری زند، باستانشناس و استاد دانشگاه دربارهٔ پیشینه ارگ انار به روزنامه شرق (۱۷ دی ۱۳۹۰) گفتهاست: «این بنا در دوره ساسانی شکل گرفته و در دوره اسلامی تکمیل شده است، یعنی مجموعهای از دورانهای مختلف را در خودش دارد، دقیقا مثل همان حالتی که ارگ بم داشت.»
این باستانشناس میگوید ممکن است در کاوشها و لایهنگاریها، لایههای اشکانی یا قدیمیتر نیز در این ارگ یافت شود.
بناهای داخلی این ارگ حدود ۲۵ سال پیش سالم بوده، به خصوص اتاقهای دو طبقه آن که کاملاً قابل استفاده بودهاند، اما یک عضو سپاه پاسداران در نخستین سالهای پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران با ورود به این ارگ بخش زیادی از ساختمانهای داخلی آن را به این دلیل که «محل فساد» بودهاند، تخریب کردهاست
این ارگ مورد فعالیتهای پژوهشی نظیر کاوشها و حفاریهای باستان شناسانه قرار نگرفتهاست.
استان کرمان مملو آثار تاریخی متعدد است و با وجود داشتن چندین ارگ، لقب سرزمین ارگ های تاریخی ایران را به خود اختصاص داده است. به همین دلیل همواره مورد اقبال گردشگران و علاقمندان به جاذبه های تاریخی قرار داشته است. ارگ قلعه انار در کنار ارگ های بم و راین از جمله مشهورترین این نوع بناها می باشند. ارگ انار که در زمره جاذبه های تاریخی استان کرمان قرار دارد به نوعی نماد شهر نیز محسوب می شود.
معنوی لغوی ارگ در واقع قلعه ای کوچک است که درون قلعه ای بزرگ قرار گرفته و دارای چندین برج و بارو می باشد. از ارگ به عنوان مرکز استراحت فرمانروای منطقه استفاده می شده و وی در این مکان کارهای مربوط اداره سرزمین تحت پوشش خود را نیز انجام می داده است. مساحت قلعه ارگ انار در حدود 11.179 متربع بوده و پلان آن نیز به شکل ذوزنقه می باشد. این بنا از فضاهای یک طبقه و بعضا دو طبقه تشکیل شده و 9 برج و بارو که در اطراف آن قرار گرفته است وظیفه حراست و نگهبانی از ارگ را برعهده داشته اند. فضاهای یک طبقه ارگ دارای کاربرد مسکونی و خدماتی بوده و در بخش عوام نشین ارگ قرار داشته و شامل فضاهای خدماتی مانند اصطبل و طویله و همچنین محل سکونت افراد عادی و خدمه قصر بوده است. مقر حکومتی و مرکز سیاسی ارگ نیز در درون بناهای دو طبقه آن جانمایی شده بوده است.
طراحی و ساخت ارگ انار
پلان ارگ به شکل مستطیل میباشد که در جهت شرق به غرب کشیده شدهاست. این پلان مستطیل شکل بر روی تپهای واقع شده که توسط شش برج و بارو، محصور گردیده است.
این ارگ متشکل از فضاهای یک طبقه و دو طبقهای است که فضاهای یک طبقه عمدتاً در حاشیه ارگ قرار گرفتهاند و دارای کاربری خدماتی، مسکونی بودهاند و در واقع بخش عامهنشین آن محسوب میشود که شامل فضاهای خدماتی نظیر اصطبلها، طویلهها و … و همچنین محل سکونت مردم عادی و خدم و حشم میباشد.
بناهای دو طبقه که در مرکز ارگ واقع شدهاند مقر حکومتی و مرکز سیاسی ارگ میباشند که کاوشهای باستانشناسی میتواند در بررسی دقیق نوع نقشه، معرفی فضاها، عناصر تشکیل دهنده و نحوه استقرار آنها در مجموعه کمک شایانی کنند.
ورودی ضلع شمالی این ارگ که بین دو برج قرار گرفته، در اثر تخریب در ابتدای انقلاب ایجاد شدهاست. ورودی اصلی در ضلع جنوبی قلعه در خیابان رازی قرار دارد .
یکی از موارد جالب در مورد ارگ انار این است که تاکنون هیچ کاوشی در آن صورت نگرفته است. نمای خارجی ارگ انار خوشبختانه تاکنون صدمه ای ندیده و زیبایی های خاص خود را دارد. این ارگ در خیابان رازی شهر انار واقع شده است. به دلیل کمبود امکانات خدماتی بهتر است در طی روز و با صرف وقت یکساعته از آن دیدن نمایید. این اثر تاریخی در 17 بهمن ماه 1389 با شماره ثبت 30343 به ثبت ملی رسید.
