قلعه آژدهاکیا قلعه ضحاک (زهاک) در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان هشترود در استان آذربایجان شرقی در ایران واقع شده‌است. نام محلی این قلعه نارین قالا است.
قلعه ضحاک کجاست؟
کشورمان ایران از جمله کهن ترین کشورهای جهان می باشد و به واسطه همین قدمت، تغییر تحولات تاریخی فراوانی را پشت سر گذاشته است و یکی از ازشمندترین میراث این تحولات تاریخی، بناهای به جا مانده از آن می باشد. این بناها باعث شده اند یاد اتفاقات تاریخی ایران زنده و ماندگار بمانند. از جمله این بناهای تاریخی می توان به قلعه ها اشاره کرد که تعداد آنها کم نبوده و در سرتاسر کشور نیز می توان آنها را جست و جو کرد. برخی از این قلعه ها در مناطق کوهستانی، برخی در شهرها و برخی در روستاها واقع شده اند. قلعه ضحاک هشترود از جمله قلعه های ارزشمند کشور می باشد که در استان آذربایجان شرقی واقع شده است.
موقعیت قلعه ضحاک
این مجموعه در شهرستان هشترود، بخش مرکزی، دهستان علی‌آباد، ۵ کیلومتری جنوب روستای عربلو قراردارد.
قلعه ی ضحاک هشترود پیش از دوره اشکانیان بنا شده است و در طول تاریخ از جمله قلعه های مهم کشور به حساب می آمده است. این قلعه در منطقه ای کوهستانی ساخته شده است و به عنوان دژی نظامی به کار می رفته است. این بنا توسط مردم محلی نارین قالا نیز نامیده می شود که در بخش جنوبی هشترود قرار دارد. البته لازم به ذکر است که در مورد کارکرد این قلعه اطلاعاتی دقیقی در دسترس نیست و عده ای بر این باورند که از آن استفاده نظامی میشده است و عده ای دیگر بر این باورند که کارکرد آن همچون سایر قلعه های کشور بوده است.
اگر بخواهیم به برسی پلان و معماری قلعه ضحاک هشترود بپردازیم باید بگوییم که این قلعه 10 کیلومتر طول و 2 کیلومتر عرض دارد و بخش های مختلفی را همچون آب‌انبار، آسیاب، سالن شورا و … در خود جای داده است. همچنین طبق کاوش های اخیری که در این قلعه انجام شده است تالارهایی با نقش و نگارهای قدیمی در آن کشف شده است.
روایت‌های اسطوره‌ای قلعه ضحاک
بنابر اسطوره‌ها، ضحاک ماردوش در قلعه ضحاک زندگی می‌کرده و کاوه آهنگر – که از قهرمانان شاهنامه فردوسی است – از یکی از محله‌های قدیم هشترود با نام «خروجستان» علیه او قیام می‌کند و او را از تخت پایین می‌کشد.
ضحاک که در اصل «آژی‌دهاک» بوده، که به معنی دروغ و فریب است و معمولاً لقبی برای اهریمن یا دیوی خاص بوده‌است. در افسانه‌ها آمده که ضحاک به آناهیتا پیشنهاد صد اسب، هزار گاو نر و ۱۰ هزار گوسفند کرد تا بتواند زمین را از جمعیت تهی کند ولی آناهیتا نپذیرفت.
قلعه ضحاک در هشترود از جمله جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی می باشد که در تاریخ 27 اسفند ماه 1386 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. شما می توانید در تور تبریز گردی از قلعه ضحاک تبریز بازدید به عمل آورید.
آدرس قلعه ضحاک هشترود : 20 کیلومتری جنوب شرقی هشترود، شرق ایستگاه راه آهن
عکس های قلعه ضحاک هشترود
پیشینه قلعه ضحاک
دیرینگی قلعه ضحاک به دوره اشکانیان (پارت) و ساسانیان بازمی‌گردد و در تاریخ نام‌های گوناگونی از جمله قلعه ضحاک، دژ اژدهاک، قیز قلعه‌سی، داش قلعه‌سی، باروآس، رویی‌دژ و قلعه گویی یاد شده‌است.
از نحوه استفاده از این قلعه در دوران اشکانی و همچنین دوران پس از اسلام، اطلاعی در دست نیست. در واقع این قلعه نیز همانند قلعه‌های موسوم به قلعه دختر است که نمونه٬هایی از آن را در فیروزآباد و همچنین ارگ بم می‌توان یافت؛ و این قلعه ممکن است نمونه‌ای از معبد آناهیتا باشد.»آناهیتا ایزدبانویی است که در آیین‌های مذهبی ایران‌باستان جایگاه والایی دارد و در باور ایرانیان باستان این الهه با صفات نیرومندی، زیبایی و خردمندی به صورت ایزدبانوی عشق و باروری درمی‌آید؛ چون چشمه حیات از وجود او می‌جوشد. او ایزدبانویی محبوب بوده و این باور وجود داشته که آناهیتا در بلندترین طبقه آسمان زندگی می‌کند. به همین دلیل بیشتر معبدهای آناهیتا را بر بلندی‌ها می‌ساختند تا از آلودگی‌ها و دسترس دشمنان در امان باشد. به همین دلیل به نظر می‌رسد قلعه ضحاک هم نمونه‌ای از معابد آناهیتا باشد.
این دژ تاریخی، احتمالاً بازمانده‌ای از دوران اشکانیان، یا معبدی زردشتی یا محلی برای پادگان نظامی محلی بوده‌است.طاق این دژ، در کنار آثار به جا مانده در تپه میل ورامین، از نمونه‌های معماری روزگار اشکانی است که سپس‌تر به شکلی کامل‌تر و شکوهمندتر در طراحی ایوان خسرو در تیسفون دیده می‌شود. قلعه ضحاک نخستین بار در سال ۱۹۷۱ توسط یک هیئت باستانشناسی آلمانی بررسی شد. آثار برجای مانده از برج‌های نیم استوانه‌ای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها که از سنگ‌های مکعب مستطیلی می‌باشد، نشان دهنده دیرینگی بنا تا دوره ساسانی می‌باشد ولی سفال‌های به دست آمده نشان دهنده سده‌های ششم و هفتم هجری است.این بنا تا دوره اسماعیلیه هم کاربرد داشته و بسیار آباد بوده‌است.
قلعه ضحاک نخستین بار توسط یک هیئت باستانشناسی آلمانی در سال ۱۹۷۱ میلادی مورد کاوش و بررسی قرار گرفت.چهارطاقی تنها بنای به جامانده از دژ عظیم ضحاک است.
