چاه قلعه بندر شیراز یکی از جاذبه های شهر شیراز میباشد که در این مقاله به آن می پردازیم.
شهر شیراز را می توان مانند کتاب تاریخ ایران دانست، این شهر به عنوان پایتخت فرهنگی ایران، علاقه مندان و گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سمت خود جذب می کند. اما با این وجود بخش های زیادی از بافت تاریخی شیراز نادیده گرفته شده است.
یکی از آثار تقریبا بکر، در شهر شیراز فهندژ، کهن دژ یا پهن دژ است که بر بلندای کوه سعدی همجوار باغ دلگشا می باشد. این قلعه در گذشته تمام شهر شیراز را زیر پای خود داشته است. این میراث ارزشمند که از تمدنی غنی به ما رسیده در میان شیرازی ها به قلعه بندر معروف می باشد.
عکس غار چاه قلعه
گورهای صخره ای متعلق به دوره ساسانی و سفال های کشف شده مربوط به دوره اسلامی و یا چاه سنگی مربوط به دوره هخامنشیان نشانگر پیشینه تاریخی پرباری است که هر کدام از اشیاء پیدا شده در قلعه، یادگاری از دوره های مختلف تاریخ این منطقه است.
بر اساس نظر کارشناسان قدمت این قلعه مربوط به دوره هخامنشیان و یا به قبل از آن می رسد. این قلعه دارای دو برج دیده بانی، گورهای صخره ای بی نظیر و آثار ساختمانی که بیشتر آنها به دلیل گذشت زمان و بی توجهی یا تخریب شده اند و یا مدفون در زیر خروارها خاک مانده اند.
چاه قلعه بندر شیراز به شکل مستطیل تراشیده شده که از جنس سنگ ساخته شده است. چاه قلعه بندر، عمقی برابر با 102 متر دارد و دهانه آن پنج متر و عرض چاه به سه متر می رسد. طبق نقول های تاریخی، این چاه یا رصد خانه بوده یا محلی برای کاهن ها بوده تا استخوان های اشخاص معتبر و که مقامی داشته اند را به این چاه بریزند.
بر اساس یکی از داستان های که سینه به سینه نقل شده گفته می شود، پس از حمله امیر مبارزالدین به شیراز و دستگیری شیخ ابو اسحاق، حافظ و عبید زاکانی برای جلوگیری از شورش مردم اعلام کردند که ایشان را به این قلعه خواهند برد.
متاسفانه در طی سال ها به مرور این قلعه تخریب شده و فقط آثاری از برجک ها و دیوارهایی از آن به حای مانده است، اما با این حال، وجود چند دهانه دستکند در سنگ های یک پارچه در این کوه، از مهیج ترین و بارزترین ویژگی قلعه پهندر می باشد.
غار چاه قلعه بندر یکی از بزرگترین چاه های این منطقه به حساب می آید. البته این چاه اخیراً با ریسمان اندازه گیری شده بود که ارتفاعی برابر با 104 متر را نشان داد. ولی در حال حاضر به علت ریخته شدن آوارهای زیاد درون آن، انتهای آن را مسدود شده است.
دهانه غار چاه قلعه بندر در شیراز دو بار توسط مسولین بسته شد تا از حوادث احتمالی جلوگیری شود ولی متاسفانه دوباره توسط عده ای چاه قلعه بندر استان فارس باز شد و غیر ایمن گردید. از جمله جانواری که در آن یافت می شود می توان به کبوتر و هزارپا اشاره کرد.
در نزدیکی قلعه چاهی عمیق وجود دارد به نام چاه قلعه بندر،که این اسم را شیرازی های قدیم روی این چاه گذاشتند. بعد از کاوش های لایه های چاه به این نتیجه رسیدند که متعلق به عصر هخامنشی است.
چاه در قسمت بالا قرار گرفته و عمق ۱۶۰ متر است.چاهی دیگر و اضافات آن در این مکان موجود است که متعلق به عصر ساسانی است.این چاه کارکرد آبی نداشته است.عمق چاه به سمت باغ دلگشا حدود ۱۱۰ متر است این چاه، بنام چاه دختر شناخته می شود.این چاه به دلیل پدونیک زدن به دشمن و دسترسی به باغ درست شده بود.
با وسائلی که خود اختراع کرده بودند از چاه دختر از زیر زمین که در حال حاضر بعضی از کانال هایش باقیست به سمت باغ دلگشا که در زمان ساسانیان ساخته شده,می رفتند.بیشتر این کانال ها به دلیل ساخت خیابان در سال ۱۳۳۵تا ۱۳۴۰ شمسی تخریب شدنددر متون ساسانی از این قلعه به نام “شه موبذ” هم یاد شده است.
دربالای قلعه موبد بزرگ ساسانی وجود داشت و مراسم مذهبی ساسانیان برپا میشده است.باستان شناسان معتقدند که این چاه به خاطر شکل پلکانی(در هر مکان مذهبی پله به معنای جایگاه و درجه است )این قلعه را شه موبذ گویند.
در این زمان هرکسی خطايی میکرده به بالا آورده می شده و با ادرار گاو نر که در زمان ساسانیان عملی مذهبی بود شست و شو داده می شد تا گناهانش بخشیده شود.
در کتاب حدودالعالم در قرن 4 هجری قمری آمده است که: شیراز و اندر وی دو آتشکده است که آن را شه موبذ می خوانند.
در این صورت بالای این کوه ها دو آتشکده بوده است که در حال حاضر خراب شده است. یکی از آتشکده ها در مجاورت قلعه و چاه و دیگری در قسمت قصر ابونصر قرار داشتند.
این قلعه توسط شاهان دیلمی و اتابکان ترمیم شد و در عهد صفوی به علت قرار گرفتن در ورودی شهر شیراز و تبدیل شدن به محلی که باج گیران در آن قلعه داری می کردند و از مردم باج می گرفتند ,به دستور امام قلی خان حاکم شیراز تخریب شد. از آن سال ورودی شهر شیراز به سمت دروازه قرآن منتقل گردید و بعد از دوران صفوی این مکان به محل تفریح مردم بدل گشت.
