بنر هدر

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

نویسنده:

حسین یوسفی

در تاریخ:

یکی از باغ های زیبای دوره زندیه ایران و همچنین یکی از جاذبه های گردشگری بیرجند که در حال حاضر مورد استفاده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی می باشد.

تاریخچه باغ اکبریه

ساخت این مجموعه از اوایل دوره قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام شده‌است. این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‌ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی‌الیه شرقی، که شامل دو طبقه‌است می‌باشد. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‌کند. عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به عنوان هستهٔ مرکزی باغ به حساب می‌آید از تزیینات و چشم‌انداز بسیار عالی برخوردار است. وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابانهای منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده‌است.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچکتر از باغ شمالی است. این باغ به وسیلهٔ فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده‌است. یکی از عناصر مهم، استخر نسبتاً بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده‌است. استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است. از جمله مواردی که سبب گشت تا باغ اکبریه در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردد شامل موارد ذیل است: باغ در زمین شیبدار ایجاد گشته‌است، خطوط راست در طراحی باغ استفاده گردیده‌است، عمارت در بلندترین قسمت باغ احداث گردیده‌است، یک جوی دائم اصلی و چند جوی فرعی ایجاد گشته‌است به گونه‌ای که صدای آن به گوش می‌رسد و رابطه نزدیکی با طبیعت ایجاد کرده‌است و حد فاصلی بین عمارت و باغ وجود ندارد و همچنین استفاده از درخت‌های زیاد و سایه‌دار و اختصاص بیشترین قسمت باغ به کاشت درختان میوه و گیاهان دارویی و زینتی از دیگر عوامل می‌باشد.[۱] درختان موجود در این باغ شامل کاج، انار و توت می‌باشد و گوشه‌هایی از باغ گلهای تاج خروس به چشم می‌خورد. از جبهه جنوبی این باغ ورودی به روستای اکبریه تعبیه شده‌است.

باغ و عمارت اکبریه بیرجند یکی از تجلیات از هسته اصلی پرونده منحصربفرد باغات ایرانی است و با توجه به اینکه در شرق کشور ما شاهد یک نگین درخشنده در کویر هستیم یعنی نشان دهنده تعامل انسان و طبیعت را ما اینجا توانستیم بشناسیم و منتخبش کنیم که بتواند به عنوان یک نگین در کویر مطرح شود و خلاقیت بی بدیل ایرانی را در اینجا بتوانیم به جامعه جهانی معرفی نماییم. کوشک مرکزی و اصلی باغ در دو طبقه بنا شده و تزئینات و چشم اندازهای بسیار زیبایی دارد. علاوه بر این وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان اصلی باغ اکبریه بیرجند، بر زیبایی و طراوت آن افزوده است.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

عمارت اکبریه بیرجند از دو بنا تشکیل شده که ساختمان قدیمی آن مربوط به حشمت الدوله است. ساختمان تشریفات که در این مجموعه واقع است توسط شوکت الملک تاسیس شد.

از باغ اکبریه بیرجند برای موارد محل سکونت، انجام امور دیوانی و پذیرایی بکار برده می شد. باغ اکبریه در لهجه محلی به کلاته سرکار امیر معروفیت داشت.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

اسدالله علم پسر ابراهیم شوکت الملک، در برخی از ایام سال از عمارت باغ اکبریه بیرجند برای محل سکونت مورد استفاده قرار می داد. اسدالله علم این بنا را وقف آستان قدس رضوی کرد و از سال 1371 هجری شمسی در تصرف سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت.

عمارت حشمت الملک که شامل دو طبقه است در انتهای سمت شرقی باغ اکبریه بیرجند قرار گرفته است. دو دالان و راهرو در طبقه همکف، ارتباط باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می کند.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

استخر نسبتا بزرگی بخش عمده فضای باغ اکبریه بیرجند را به خود مختص کرده است. این باغ دارای درختان کاج، توت و انار است و در بعضی از قسمتهای باغ گلهای تاج خروس مشاهده می شود.

در هسته مرکزی باغ اکبریه ی بیرجند، عمارت مرکزی واقع شده که برای تشریفات و پذیرایی از مهمانان مورد استفاده قرار می گرفت و از تزئینات منبت، مشبک، ارسی با شیشه های رنگی بسیار عالی برخوردار است.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

باغ موزه اکبریه خراسان جنوبی همچنان پابرجاست و هم اکنون دارای سه گنجینه ارزشمند باستان شناسی، مردم شناسی، حیات وحش برای بازدید کنندگان و مشتاقان آثار یادگارهای تاریخی این شهر کهن بیرجند است.

باغ اکبریه بیرجند یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری خراسان جنوبی می باشد که در تاریخ 2 خرداد 1378 با شماره ثبت 2326 به فهرست آثار ملی کشور اضافه گردیده و شما می توانید در تور بیرجند گردی به این مکان دیدنی سری بزنید.

عکس های باغ اکبریه بیرجند

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

وسعت باغ اکبریه بیرجند

باغ اکبریه با وسعتی حدود چهل و پنج هزار مترمربع در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از ۲ بناست که ساختمان قدیمی‌تر متعلق به حشمت‌الدوله، پدر ابراهیم شوکت‌الملک است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمی‌گردد. بنای دیگری که در این مجموعه واقع شده، ساختمان تشریفات است که توسط شوکت‌الملک بنیان شده‌است. این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می‌گرفت، به طوری که در لهجه محلی به کلاته سرکار امیر شهرت یافته بود. اسدالله علم در کتاب خاطراتش به پذیرایی پدرش از رضاشاه در همین باغ اشاره می‌کند. خود او نیز چنان‌که می‌گوید چندبار از شاه و فرح در همین باغ پذیرایی نمود.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

معماری باغ اکبریه

فرم معماری آن ایرانی با الهامی از معماری روسی است که تلفیق آن با معماری اسلامی، سبک معماری نوینی را نشان می‌دهد. این بنا شامل تالار آیینه، گنبد کلاه فرنگی، تزئینات مقرنس لانه زنبوری و رسمی بندی که صرفاً جهت پذیرایی از نمایندگان سیاسی داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

کاربری کنونی باغ

هم‌اکنون بخش‌های مختلف این باغ و عمارت مورد استفاده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی است. بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار، به عنوان کتابخانه فعال است. از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی استفاده می‌شود. بخش ساخته شده در دوره پهلوی کاربری اداری دارد و بالاخره دیگر بخش‌ها به سفره‌خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته‌است. در موزه حیات وحش این مجموعه، نمونه‌های شاخص، کمیاب و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان به ویژه شهرستان بیرجند به معرض نمایش گذاشته شده‌است و کمیاب‌ترین گونه‌های پرندگان جنوب خراسان در این مجموعه قرار گرفته‌اند همچنین در موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی باغ اکبریه که در طبقه همکف واقع شده‌است، بخشی از معیشت، آداب و رسوم، مشاغل و حرفه منطقه جنوب خراسان به نمایش گذاشته شده‌است.

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

باغ اکبریه بیرجند،عمارت تاریخی اکبریه

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید