مسجد جمعه یا مسجد جامع اصفهان از مهمترین و قدیمی‌ترین ابنیه مذهبی ایران است. این مسجد مجموعه تاریخی وسیعی را به ابعاد ۱۷۰ در ۱۴۰ متر در شمال شرقی اصفهان و کنار میدان کهنه نشان می‌دهد و امروز شامل قسمت‌های مختلفی است از قبیل گنبد نظام‌الملک، گنبد تاج‌الملک، حیاط چهار ایوانی و شبستان‌های گرد آن، مدرسه مظفری، محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره‌ای خاص هستند. بنا بر شواهد تاریخی، مسجد جامع اصفهان بر روی ویرانه‌های مسجد قدیمی تری ساخته شده که اعراب ساکن قریه طهران در اصفهان در قرن دوم هجری در یهودیه بنا کرده بودند. مسجد اولی بر خرابه‌های ابنیه‌ای مربوط به اواخر دوره ساسانی برپا شده بود.
مسجد جامع اصفهان کجاست؟
مسجد جامع اصفهان یکی از قدیمی ترین بناهای مذهبی و جاذبه های گردشگری استان اصفهان در ایران به شمار می رود. تاریخچه ساخت مسجد جامع اصفهان به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده، زمانیکه مهمترین طرح های توسعه در دوران آل بویه و صفوی صورت پذیرفته اند. این بنا، از لحاظ فنی، هنری و انواع معماری ادوار مختلف اسلامی دارای شهرت جهانی است و در فهرست میراث جهانی یونسکو در سال 2012 به ثبت رسیده است.
معماری مسجد جامع اصفهان
تاریخ زایش و تحولات مسجد جامع اصفهان از تاریخ پیدایش شهر اصفهان جدا نیست. مسجد جامع و بافت تاریخی شهر اصفهان به صورت مجموعه ای در هم تنیده اند. این مسجد دارای ورودی های متعددی است که هر یک ارتباط فضای مسجد را با بخش هایی از بافت پیرامون آن برقرار می کند. زمان ساخت ورودی ها متفاوت است و هر یک در مقطعی از تاریخ پدید آمده اند.
کتیبه ای در هنگام ورود به مسجد جامع وجود دارد که مربوط به زمان فتحعلی قاجار است. کاشی کاری مسجد جامع اصفهان که در درب ورودی نصب شده در سال 1218 هجری قمری مزیّن گشته است.
از جمله بناهای متعدد مسجد جامع اصفهان می توان به شبستان ها، گنبد تاج الملک، صحن دارای چهار ایوان، گنبد نظام الملک و محراب اولجایتو اشاره نمود.
در داخل مسجد جامع ایوان ها، گنبد خانه ها و شبستان هایی که صحن را در میان گرفته اند علاوه بر آن که عوامل کالبدی یک بنای مذهبی-علمی را مشخص می سازد، تغییرات و تحولاتی را که طی سیزده قرن در معماری بخش های مختلف این بنا صورت گرفته در معرض بررسی و تماشا قرار می دهد. ایوان های مسجد با آن که در یک زمان ساخته نشده اند با آهنگ موزون و متناسب فضای مسجد چهار ایوانی را پدید آوردند که از قدیمی ترین مساجد چهار ایوانی است.
مسجد جامع اصفهان دارای محراب های مختلفی است. مشهورترین محراب آن در شبستانی که توسط اولجایتو و شمال ایوان استاد واقع شده، همانند گوهری درخشان در جهان شهرت پیدا کرده است. این محراب از گچبری زیبایی برخوردار است که با گل و اشکال هندسی تزیین شده است. محراب های دیگر این مسجد به تدریج در طول دوران ساخته شده اند. نام سلطان محمد خدابنده ایلخان مشهوری بر بالای محراب اولجایتو حک شده است. اولجایتو نام قبل از اسلام آوردن محمد خدابنده می باشد که محراب به نام قبلی او نام گرفته است. در کنار محراب اولجایتو منبرهای چوبی قدیمی که مربوط به دهه قاجار هستند و منبت کاری شده اند جای گرفته است.
گنبد نظام ملک از بناهای دیگر مسجد جامع جداست و مانند بیضی بوده و در محیط گنبدخانه ای مربع شکل برپا شده است. این گنبد در زمان ملک شاه سلجوقی و تحت نظر خواجه نظام الملک ساخته شده است. گنبد تاج الملک که از لحاظ ساخت و بهره برداری در نوع خود نمونه ای بی نظیر می باشد. طرز قرار گرفتن ترکیب بندی پایه و پوشش گنبدی به صورتی انجام شده که نگاه هر بیننده ای را به سمت نوک تیز مانند گنبد می کشاند.
چهلستون های بزرگی در طرف چپ ورودی راهرو مسجد دیده می شود. اگرچه تعداد ستون های هر یک از آن ها به چهل تا نمی رسد، امّا به مکان های دارای چهل ستون نامیده می شوند و به دوران حکومت آل مظفر در قرن هشتم هجری قمری مربوط است که حجره هایی را برای مباحثه خلق می کند.
سنگاب هایی در مسجد جامع قرار گرفته است. سنگاب ایوان درویش، که در ایوان شمالی مسجد واقع شده است. سنگاب ایوان صاحب، که در ایوان جنوبی مسجد است و دو سنگاب دیگر، یکی در ایوان غربی و دیگری در کنار حوض حیاط مسجد به چشم می خورد. این مسجد جزو مساجد آجری بزرگ جهان می باشد که هنوز خشت و گل آن پابرجاست.
علامه مجلسی در مسجد جامع به خاک سپرده شده و این بنای عظیم در شهر اصفهان، خیابان قیام واقع شده است. مسجد جامع یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری اصفهان می باشد که در 15 دی ماه 1310 و با شماره ثبت 95 به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد. مسجد جامع اصفهان به مسجد جمعه اصفهان و مسجد جامع عتیق نیز معروف می باشد. آدرس مسجد جامع اصفهان در میدان قیام، خیابان علامه مجلسی اصفهان واقع شده است.
عکس های مسجد جامع اصفهان
