نَقَده یکی از شهرهای جنوبی استان آذربایجان غربی و مرکز شهرستان نقده است. این شهر در ۹۵ کیلومتری جنوب‌شرق ارومیه واقع شده‌است. تا سال ۱۳۴۶ شمسی شهر و شهرستان سولدوز شناخته می‌شد که در این سال طی مصوبه‌ای نام این شهر و شهرستان به نقده تغییر یافت.
۷۵ درصد شهر را آذربایجانی‌ها و ۲۵ درصد را سایر اقوام تشکیل میدهند.
جاذبه‌های گردشگری این شهر می‌توان هفت چشمه در ۳ کیلومتری جنوب غربی شهر نقده و درقسمت شرقی سلطان یعقوب واقع است در گذشته طعم و مزه هر چشم و آب جوشان هر یک از این ۷ نقطه با دیگری متفاوت بوده ودارای املاح معدنی بخصوصی می‌باشد. حوضی به شکل کوزه در پائین کوه ساخته شده این تفرجگاه امکاناتی مثل آب آشامیدنی ٬فضای سبز، امکانات رفاهی، ورزشی، خدماتی، درمانی، بهداشتی، غذاخوری، شهربازی، رستوران و پارکینگ را دارا می‌باشد. مردم نقده هر روز برای پیاده‌روی به این تفرجگاه می‌روند. رودخانه گادار وسد حسنلو و تالاب بین‌المللی پارک لاله اشاره داشت. شهرستان نقده منطقه‌ای کوهستانی است کوهای سلطان یعقوب و فیرنگی داغ و مهدی خان داغی و کوه‌های باباحسن داغی با ارتفاع ۲۰۰۰متر چشمه‌های طبیعی: از چشمه‌های نقده چشمه (شیخ معروف) درضلع جنوب که چشمه ای است معدنی و مؤثر برای درمان برخی بیماری‌های پوستی. بازارهای محلی: هر هفته بازار محلی به نام «جمعه بازار» در روز جمعه درمسیر جاده اشنویه برپا می‌شود.
تپه حسنلو در ۷ کیلومتری شهر نقده قرار دارد، یکی از تپه‌های باستانی ایران است که قدمت آن به بیش از ۶ هزار سال قبل از میلاد می‌رسد معروفترین اثر باستانی یافت شده در این محل جام طلای حسنلو است که به عصر آهن تعلق داشته و درموزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
ظرف شراب متعلق به حدود ۴٬۵۰۰ سال پیش از میلاد در تپه حاجی فیروز نقده به عنوان نخستین وسیله شراب‌سازی موجود در دوران نوسنگی کشف گردید.
نام شهر نقده در گذشته «سلدوز» بوده است، که به معنی سرزمینی که آب همه آن را فرا می گیرد و یا راست با نمک است، آمده است زیرا در سمت راست دریاچه شور ارومیه است. در دشت نقده، روستایی به نام نقده وجود داشته؛ که می تواند از دو ریشه باشد، نخست از واژه باستانی نقده و دیگری با تلفظ نقیده به معنای « آبادی نقی» آمده است…
بت های قلبت را بشکن
شهرستان نقده از شمال به شهرستان ارومیه، از غرب به اشنویه، از شرق به مهاباد و از جنوب به پیرانشهر محدود می شود. آثار باستانی زیادی در تپه و روستای حسنلو، در چند کیلومتری غرب نقده پیدا شده است.
کوه های شهرستان سولدوز
سولطان یاغیب، فیرنگی داغ، به ارتفاع ۸۰۰ متر در جنوب و نیز مهدی خان، که نام خود را از نام یکی از روسای ایل قاراپاپاق و از پسران نقی خان ائلخان بورچالی گرفته است.
کوه های بابا حسن داغی: با ارتفاع ۲۰۰۰ متر، “ساری داش” در شرق منطقه، “مه ی یه ندداغلاری” در غرب منطقه، که حاوی ذخایر سنگ آهن و مرمر است…
کوه های “لاواشلی یا لواشلو”، با معادن سنگ های رسوبی در شمال غرب و “خان تووز” در شمال سولدوز، در نزدیکی دریاچه ارومیه، از کوه های دیگر سولدوز است.
رودهای شهرستان نقده
“گادار چایی”، تنها رود دائمی سولدوز است. این رود، نقش مهمی در آبیاری زمین های اطراف خود دارد. ” گادار ” در زبان ترکی، به معنی پرخیر و برکت است و برخی هم معتقدند: آن کلمه در اصل ” گئدور “، به معنی جاری و روان بوده است.
رودخانه گدار؛ گلوان چایی ( بالیخچی چای )، گرگول چای، مهمه دشاه چایی، که از کوه های جنوب شرقی سرچشمه می گیرند و به گادار چایی می ریزند و فصلی می‌باشند از رودهای دیگر منطقه سولدوز به حساب می‌آیند…
چشمه های سولدوز
چشمه روستای “شیخ معروف”، در ضلع جنوب، که چشمه ایست معدنی وموثر برای درمان برخی بیماری های پوستی، ” یئدی گوز ” در نزدیکی روستای گوز ایران، در ۲ کیلومتری جنوب شرقی نقده و در دامنه کوه های سولطان یاغیب قرار گرفته و از تفرجگاه های منطقه بحساب می آید، قابل ذکر می‌باشند…
از طرفی وجود تپه “حاجی فیروز”، در هشت کیلومتری شمال شرقی نقده، حاکی از زیست و اسکان انسانها و اقوام دوران ابتدائی و شروع عصر سنگی در منطقه می‌باشد و تپه مذکور یکی از قدیمی ترین تپه های باستانی نه تنها آذربایجان بلکه ایران و جهان محسوب می‌شود.
با این حال مهمترین مشخصه تاریخ باستان منطقه نقده، تپه حسنلو و بیش از ۵۵ تپه باستانی بزرگ و کوچک دیگر است، که در پهنه جلگه نقده جای گرفته اند.,
تپه حسنلو نقده
تپه حسنلو، یک مکان با اهمیت تاریخی است. این محوطه، در کنار روستایی به همین نام و در غرب شهرستان نقده، در دشت معروف به «سلدوز»، قرار دارد.درنقده، تپه‌های تاریخی دیگری هم وجود دارد.
تپه محمدیار، تپه نظام‌آباد، تپه گرد دینخواه، تپه دلینجی ارخی، تپه کویک، تپه مملو، تپه محمدشاه، تپه میرآباد، ساخسی تپه، تپه گرد قورخ، تپه شیخ معروف، تپه حاجی فیروز، تپه تادر، تپه کهریزه عجم، تپه ورزنه، تپه شیخ احمد، تپه بارانی عجم، تپه امینلو، تپه اسلام آباد، تپه تابیه، تپه قلات، تپه حسینعلی خان، تپه قارنا، تپه آقابیگلو، تپه عجملو، عقرب تپه، تپه دالما، تپه پیزدلی، تپه قبرستان آغ جزوه، سلمان تپه، تپه ماواران!
آثار باستانی شهرستان نقده
از مهمترین آثار تاریخی و اماکن باستانی که در استان آذربایجان غربی، مورد کاووش باستان‌شناسان ایرانی و آمریکائی قرار گرفته تپه حسنلو، است که در ۸ کیلومتری شهر نقده و ده کیلومتری دریاچه ارومیه واقع شده این تپه در ایران و جهان از شهرت و اعتبار به سزایی برخوردار است
آثار کشف شده از تپه حسنلو:
۱ـ جام زرین حسنلو؛
۲ـ مجسمه شیری نشسته از نقره؛
۳ ـ ساغر نقره‌ای نقش‌دار (که هر سه در موزه ایران باستان تهران) نگهداری می‌شود؛
۴ـ مجسمه شیری نشسته از نقره موجود در (موزه لوور پاریس)؛
۵ـ شمشیر و تیر و کمان‌هایی از مفرغ در موزه‌های ایران و جهان؛
۶ـ اشیاء‌از طلا، نقره و ظروف متنابهی از سفالین و صدها اشیاء دیگر…
از لحاظ تاریخی و باستانی می‌توان گفت که: خاک ولایت سولدوز به منزله طلاست.
تالاب‌های دشت سولدوز، مرغان و پرندگان آن
تالاب‌های بزرگ و کوچکی در نقده وجود دارد، که مهمترین آنها تالاب حسنلو است. همچنین تالاب مهم جدیدی به همت حمید شکری فرماندار اسبق با ایجاد سد خاکی بین آب شور دریاچه ارومیه و تالاب حسنلو به وجود آمده و سبب شده تا آب شیرین زه‌کشی‌های سد حسنلو به این محل جاری شود که در نتیجه منطقه وسیعی را به صورت یک تالاب تشکیل داده و به دریاچه زیبایی از آب شیرین و جنگلی سرسبز از درختان خودرو تبدیل شده، که مکان امنی برای زندگی جانوران و انواع پرندگان شکاری و تخمگذاری آنها شده است، این تالاب چشم‌انداز زیبایی از شکار و طبیعت را به وجود آورده، که به نام (سولدوز گؤلو) نامیده می‌شود!
از دیگر تالاب‌ها و شکارگاه‌های شهرستان نقده، می‌توان از: تالاب یادگارلی، ممی‌یند، خدر حاجی، گیرداقیط، سیران گؤلو، داش دورگه، طالقان گؤلو، تالاب جهود لر و قوشلارباغی (بهشت پرندگان)، را نام برد که زیبائی طبیعت شهرستان نقده را به تماشا می‌گذارند. “از میان تالاب‌های یاد شده تالاب حسنلو، خدرحاجی و نی‌زار گیرداقیط، بین‌المللی بوده و از سوی سازمان یونسکو ثبت جهانی شده است”.
از انواع مرغان و پرندگانی که در این تالاب‌ها و کناره‌های آنها زندگی می‌کنند، عبارتند از: قو، یاشیل‌باش سونا، قاشقاتویوق، آنقوت، باغری‌قارا، گوله‌ین، سونابورا، ارسین‌بوغاز، قاز، اردک، تای‌توخلو، و دورنا…
جام زرین حسنلو نقده
مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو، که اهمیت ویژه ای در جهان و باستان شناسی دارد، جام طلایی حسنلو است. وزن این جام ۹۵۰گرم، بلندای آن ۲۱ سانتیمتر، قطر آن ۲۵ سانتیمتر و محیط لبه آن ۶۱ سانتیمتر است و در موزه ایران باستان تهران نگهداری می شود.
این جام، اثر کاملا خیره کننده ای است، زیرا بیش از حد ظریف کاری داشته و دارای ترکیب مجلل است!
آرامگاه محمد اوراز نقده
یکی دیگر از نقاط دیدنی شهر نقده، آرامگاه “محمد اوراز” یکی ار مردان بزرگ کوهنوردی ایران است؛ که همانند خود “اوراز” در عین سادگی، بی رقیب بر بلندای قبرستان شهر دیده می‌شود. قطعا، برای اورازی که همواره بر بلندای کوه های سر به فلک کشیده قدم می گذاشته آرمیدن در بلندای یک کوه خوش آیند خواهد بود!
شهرستان نقده
این شهرستان دارای دانشگاه آزاد و پیام نور می‌باشد. تقریباً همه روستاهای آن دارای تلفن و آب و برق هستند.
(در حال حاضر، نیز دو قوم کرد و ترک با مسالمت در کنار همدیگر زندگی می کنند و وصلت در میان این دو قوم رواج پیدا کرده است).
آبشار شلماش نقده
از مهمترین آبشارهای است، که در سطح استان آذربایجان غربی جاری است؛ که مورد توجه و استفاده گردشگران می‌باشد!
آبشار شلماش، با دره‌ای سرسبز و زیبا در کنار جنگل‌های پراکنده، در نزدیکی شهر سردشت قرار گرفته و از شاخه‌های رودخانه معروف «زاب کوچک»، بشمار می‌اید
این آبشار، که در واقع از سه آبشار تشکیل شده، هم اکنون به صورت منطقه‌ای تفریحی درآمده که همه ساله به خصوص در فصل گرما، هزاران نفر از مناطق مختلف و به خصوص از شهرهای کردنشین برای دیدن آن عازم سردشت می‌شوند!
دروازه و دیوار دفاعی قلعه نقده
دور تا دور قلعه، را دیواری به قطر (عرض) ۳ متر و ارتفاع هفت متر فرا گرفته بوده‌است. این برجها، برای حفاظت قلعه مورد استفاده قرار می‌گرفته است. نقده سولدوز تپه حسنلو جام زرین سوغات بازار ایرانگردی توریستی سفر بازدید دیدنیهای جاذبه گردشگری شهر دیدنی های آثار تفریحی تاریخی نقاط مکانهای جاهای مناطق مکان اماکن طبیعی رودخانه شهرستان آرامگاه امامزاده.
