اِوَز نام شهری در استان فارس است که در جنوب شرقی شهر شيراز قرار دارد. اين شهر سابقه تاريخی بسيار زيادی دارد به طوری که يکی از شهرهای قديمی ايران بهشمار می آيد. آب و هوای اين شهر به گونهای است که در نيمه اول سال دارای آب و هوای گرم و خشک و در نيمه ديگر سال هوای معتدل و خنکی دارد. مردم اوز و توابع، مسلمان اهل سنت و شافعی مذهب هستند.
آثار باستانی اوز
دژهای کلاته پرویزه عبدالقادری پستنب و زیرجد برکهٔ سلفی که بر اساس مستندهای مهم و اعلام سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در زمان حکومت تیموریان ساخته شدهاند، سد و چاههای تنگه عنوه، مسجد جامع، قلعه پرویزه و توپ نادری در کنار این قلعه، قدمت اوز را به سالیان دور و دراز میکشاند.
از جمله آثار باستانی دیگری که در این شهر وجوددارند خانههای خشتی بسیار قدیمی با بادگیرهای بزرگ و زیبا هستند. علاوه بر آن به حمام قدیمی این شهر که معروف به حمام شهرداری است و آبانبارهای قدیمی از جمله به آبانبار ملامحمد کرامتی که قدمتی نزدیک به سیصد سال دارد، نیز میتوان اشاره کرد. در ۳ کیلومتری اوز در روی کوه قلعهای درست شدهاست، به نام قلعهٔ پرویزه (به زبان محلی: پَروِدَه) که در آن آثار زیادی وجود دارند. ازجملهٔ خانههای مسکونی خشتی اوز میتوان به خانهٔ رئیس محمدسعید سوداگر و خانهٔ حاجی ملاعبدالرحیم کرامتی اشاره کرد.
جاذبه های اوز
مسجد جامع اوز
مسجد جامع اوز مربوط به سدهٔ ۱۲ ه. ق. است و در اوز، محلهٔ قدیمی لرد میری، خیابان طاهری واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۳۹۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه پرویزه اوز
این قلعه مربوط به دوران ساسانیان بر فراز کوهی، در ارتفاع ۲۰۰ متری قرار دارد و اطراف آن پرتگاه است .
این بنا از سنگ ، گچ ، ساروج و خشت ساخته شده و دارای بقایای ایوان، شاه نشین، آب انبار ، زیر زمین ، اتاق و حیاط است.این قلعه ۲۵ هزار متر مربعی تنها بنای باقی مانده اش برج ۳متری است که از آن برای دیدبانی استفاده می شد .
در منطقه دواسپی (DOESPI) اوز در میان دشتی ناهموار و خشن که کوههای جوان و فرسوده از دنباله کوههای زاگرس جنوبی آن را احاطه کرده است، کوهی مدور و تنها به بلندی حدود ۲۰۰ متر مشاهده میکنیم که دیدن آن شگفتی و عظمت پیشینیان را جلوهگر میکند.نخستین ورودی پای قلعه دیواری از خشت خام به ارتفاع سه متری باقی مانده و در زیر این دیوار سنگ چین از مصالح سنگ و ساروج به عنوان پایه استحکامی هنوز در سمت راست راهرو پابرجاست.
این راه باریک ما را به بالای کوه و پایین قلعه میرساند. این مکان حدود ۱۰۰ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در حال حاضر نردبانی از چوب که به وسیله طناب و میخ به کوه وصل است و سه متر ارتفاع دارد، ما را به قلعه میرساند.
جنب برج، محل حاکمنشین و خانوادهاش با ۵ هزار و ۶۰۰ متر مربع مساحت به چشم میخورد که قسمت حاکمنشین به وسیله دیواری از سایر قسمتها مجزاست.
آنچه در حال حاضر درون قلعه اصلی میتوان مشاهده کرد آبانبارهایی به طول سه و عرض دو متر، چند اطاق و ایوان فرو ریخته در شرق آبانبارها و چاهی به ابعاد دو در دو در دل کوه کنده شده و آثار سفال شکسته ظروف در اکثر جاهای قلعه دیده میشود.
سطح کلی بالای این کوه با عظمت حدود ۶۰ هزار متر مربع وسعت دارد.
مسئول انجمن میراث فرهنگی اوز گفت : پیدا شدن یک لوله توپ مربوط به دوران نادرشاه افشار در این قلعه بیانگر این است که نادرشاه برای فتح هندوستان و رسیدن به خلیج فارس در این قلعه اتراق کرده است
در اطراف قلعه پرویزه پرتگاههای مخوفی قرار دارد، لذا بازدیدکنندگان نهایت احتیاط را بعمل آورند.
آب انبار های اِوَز
آب انبارهای اوز در ۳۰ کیلومتری غرب شهرستان لار واقع شده اند و ظاهرا از آثار دوران صفویه هستند که در دوران اخیر مرمت شده اند.
اِوَز از دیرباز با مشکل آب شرب روبرو بودهاست و خشکسالی و زمینهای شور نیز به این امر دامن زدهاست. آب لوله کشی این شهر در گذشته شور بود و برای شستشو و آبیاری گیاهان مورد استفاده قرارمیگرفت.
هر چند اوز هنوز هم با مشکل آب روبروست و از آب آب انبارها نیز بی نیاز نگشتهاست، زیرا وفور آب شیرین منوط به بارندگی کافی است.گفتنی است در گذشته و حال منبع اصلی آب شرب مردم شهر اوز، از آب انبارهای زیادی که در شهر و خارج از شهر وجود دارد تهیه میشود که در زبان محلی به آن برکه میگویند.
در جای جای مناطق گرمسیری ایران چنین انباری به چشم می خورد که بعضی گرد یا استوانه ای با پوشش گنبدی شکل و گاهی دراز یعنی شکل مکعب مستطیل با پوشش طاق مانند می باشند.
این برکه ها را در گذشته فقط با سنگ و ساروج می ساختند، ولی در سال های اخیر به جای ساروج از سیمان هم استفاده می کنند.
برکه هائی که در منطقه اوز ساخته شده بسیار زیبا و فراوان اند و یکی از آنها یعنی برکه سلفی در خود شهر واقع شده که با رویت و قرائت سنگ نوشته اش حدود ۷۵۰ سال عمر دارد.
آب انبار ملا محمد اوز، مربوط به دوره افشار است و در اوز، خیابان شهید رجائی ، واقع شده است.
این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۳۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.