بالادِه شهری است در بخش جـِره و بالاده شهرستان کازرون استان فارس در جنوب ایران.بالاده شهری است در ۴۵ کیلومتری جنوب خاوری شهر کازرون رود جره از جنوب آن می‌گذرد. بالاده در راه اصلی شهرهای کازرون – فراشبند و در دشتی در قسمت میانی بخش جره و بالاده قرار دارد.پوشش گیاهی منطقه شامل درختان ارزن، بنه، کنار، بوته های گون، کتیرا و گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، شیرین بیان، کاسنی، شاتره و شیرخشت و گونه‌هاي جانوری منطقه نیز شامل بز کوهی، قوچ؛ میش، آهو، روباه، شغال، گرگ، خرگوش، گراز، کبک، تیهو و…می باشد.
آتشکده بزرگ گره یا چهارطاق جره متعلق به دوره ساسانی، بر روی تپه‌ای نزدیک شهر بالاده و مشرف بر شهر قدیمی جره از دیدنی‌های آن است. بازمانده‌های تاریخی و سنگ نوشته‌های مهمی از روزگار هخامنشی و ساسانی در این منطقه به جای مانده‌است.این آتشکده یکی از پنج آتشکدهای است که مهرنرسی وزیر بهرام پنجم در بین کازرون تا فراشبند بنا نمود.
دکتر رضا ملک‌زاده وزیر سابق بهداشت ایران زادهٔ این شهر است. جره (گِره پیشین) دهستان معروف بالاده است. نرگس‌زار معروف بالاده در این دهستان واقع شده‌است که همه ساله بازدیدکننده‌های بسیاری رااز تمام شهرستان های اطراف برای دیدن این نرگس‌زار به خود جذب میکند نرگس‌های بالاده به خاطر مرغوبیت زیاد خواهان زیادی دارد و به شهرهای اصفهان، تهران، حاشیه‌های جنوبی خلیج فارس و… صادر میشود.
نژاد مردم بالاده
نژاد مردم شهربالاده، همانندمردم جنوب ايران ، از نژاد پارسه يا ( پاراسواش) شعبه ای از نژاد آرياست كه تقريبا 3 هزار سال پبش از ميلاد از ناحیه جنوب دریاچه ارومیه به ايران و فارس آمده اند . مردم بالاده تا اندازه زيادی اصالت نژاد خود را حفظ كرده اند ، زيرا وقتی در ميان رعايای بالاده گردش می كنيم و صفات و عادات آنان را مورد دقت قرار می دهيم ، قرابت و نزديك زيادی با نژاد آريائی قديم در آنان م بينيم .واژه های محلی و آداب و رسومی كه نسل به نسل حفظ كرده اند نشانگر اين واقعيت می باشد .
اماکن متبرکه
امام زاده ها و آثار و ابنيه ی تاريخی چندی در جره و بالاده وجود دارد كه هر كدام برای خود افسانه ها و حكايتهايی از گذشته ی تاريخ اسلامی و باستانی دارند كه تعدادی از آنها به شرح زير می باشد:
1-امام زاده سيد كمال الدين كه در قسمت غربی شهر بالاده قرار دارد كه گلزار شهدای عزيز مركز بخش در جوار آن قرار دارد
2- امام زاده پير علوی واقع در شرق روستای جره می باشد كه مورد احترام اهالی منطقه می باشد .
3- امامزاده سيد حسين در جنوب غربی روستای ابو الحسنی واقع گرديده است .
4- شاهزاده محمد واقع در شرق روستای جواليقان و امامزاده سيد محمد در روستای سر مشهد .
دیدنی های بالاده
آتشکده گره
آتشکده جره را با سنگهای تراش خورده و با نمایی محدب بنا نهادهاند. وجود درگاههای وسیع و شکل خاص سقف آن نیز از دیگر ویژگیهای خاص معماری آن محسوب میشود. بسیاری بر این عقیده اند که آتشکده جره یکی از چارطاقهای اربعهی معروف است که توسط »مهرنارسه« (یکی از قدرتمندترین و متنفذترین شخصیتها در میان بزرگان عصر ساسانی) بنا نهاده شده است.طبق مستندات تاریخی مهرنارسه در جره و دشت بارین (برخی معتقدند همان دشتبرم) بناهای متعدد و باشکوهی را برپا کرد و آتشکدهای را نیز در »آبروان« که تا چند قرن پس از انقراض ساسانیان هنوز برپا بود، ساخت. همچنین وی در نزدیکی همان منطقه چهار ده دیگر را آباد کرد و در هر کدام از آنها آتشکدهای را بنا نهاد و یکی را به نام خود (»فرامرزاورخذایا« (خداوندا مرا بالا ببر)) نامید و سه آتشکدهی دیگر را به نام سه تن از فرزندانش نامگذاری نمود.
کارداران« واقع در منطقهی فراشبند، »ماگشنسپان« واقع در نزدیکی کازرون و »زروانداذان« در منطقهی جره، آتشکدههایی هستند که مهرنارسه بنا نهاد و بنا بر اعتقاد بسیاری از باستانشناسان چهارطاقیهای موجود در فراشبند و کازرون و جره همان آتشکدههای این شخص متنفقذ دوران ساسانی هستند.آتشکده جره صرفنظر از کاربرد چهارطاقی به عنوان آتشکده یا هر نام دیگر، سازوکار خاص تقویمی و گاهشماری جالب توجهی دارد. با بررسی و شناخت بهتر این سازوکار به وضوح درمییابیم که ساخت چنین بناهایی نشانهای است از دانش و علوم دقیق در ایرانباستان، دانشی که در طی هزاران سال به جای آنکه بر آن افزوده شود، از یادها رفته و به فراموشی سپرده شده است.
نقش برجسته سرمشهد
نقش برجسته بهرام دوم به طول ۴/۵متر و عرض ۲متر مشتمل بر تصویر بهرام دوم پنجمین پادشاه ساسانی است که صحنه پیکار این پادشاه با دو شیر و در حال حمایت از همسر و پسرش به صورت بسیار زیبا و ماهرانه حجاری شده است که یکی از دو شیر کشته شده و بر زمین افتاده و شیر دیگر حالت حمله به خود گرفته است.
برای رسیدن به این روستا، ۴۰ کیلومتر بعد از شهر کازرون و ۶ کیلومتر مانده به شهر بالاده باید به سمت راست و به سمت روستاهای دادین و کارگاه رفت. کمتر از دو کیلومتر جلوتر و با عبور از یک سر بالایی و تنگه ای در انتهای آن، منطقه دادین با طبیعتی زیبا در مقابل شما قرار میگیرد. در اینجا جاده به سمت راست گردش میکند و ۴۰۰ متر جلوتر باید به سمت چپ پیچید. از اینجا دیگر باید جاده آسفالت را گرفته و همه مسیر را در راه مستقیم و جاده اصلی ادامه داد تا پس از طی ۲۰ کیلومتر به سرمشهد رسید. پیمایش این مسیر به دقت زیادی نیاز دارد چون جاده دارای فراز و فرود های زیاد و پیچهای متعدد در پشت آنها میباشد. پس از ورود به روستا مجددا مسیر آسفالت را در مسیر مستقیم ادامه داده تا به مسیر خاکی رسیده و با دنبال کردن تیر های برق بالاخره به نقش برجسته بهرام دوم برسید.
بر صخره های مشرف بر این روستا و در سمت راست تنگه ای که در غرب روستا قرار دارد، نقش برجسته زیبا و بزرگی از بهرام دوم، پنجمین شاه ساسانی در حال مبارزه با دو شیر نر حک شده است. این نقش برجسته به ابعاد ۲ در ۵.۴ متر در ارتفاع حدود ۲۳ متری از سطح زمین همجوار واقع شده است ولی با توجه به شیب صخره و وجود بقایای صخره اصلی در جلوی آن، میتوان تا فاصله نزدیکی به آن رسید. در این نقش برجسته بهرام دوم در حال مبارزه با دو شیر نر و حفاظت از همراهانش دیده میشود. یکی از شیرها در مقابل بهرام بر زمین افتاده و دیگری نیز که در حال حمله به شاه است، شمشیر بهرام را در سینه خود میبیند.
کتیبه سرمشهد
این کتیبه که بزرگترین کتیبه پهلوی عصر ساسانی است در ارتفاع ۲۵ متری سینه کوه و در ابعاد۲/۵طول و ۱۷/۲ عرض قرار گرفته است و یکی از چهار کتیبه کرتیر موبد موبدان زرتشتی است و موضوع آن شبیه به کتیبه های دیگر در نقش رستم می باشد: در کل منطقه سرمشهد بخش جره بالاده به عنوان بزرگترین محوطه تاریخی عهد ساسانی در استان فارس به وسعتی حدود ۶۰۰هکتار می باشد که در آن آثار و ابنیه تاریخی متعلق به این عهد فراوان یافت می شود.
آبشار کوهمره سرخی
در فاصله 50 کیلومتری شهر شیراز (شیراز- کارون) که از جاده فرعی کوهمره سرخی از جاده اصلی منشعب می شود. نام کوهمره از دوره صفویه به ثبت رسیده است . کوهمره سرخی منطقه‌ای باستانی در جنوب استان فارس، در شهرستان شیراز است که به سه بخش تقسیم میشود کوهمره جروق ، کوهمره نودان و کوهمره سرخی . کوهمره سرخی، که امروزه جزو شهرستان شیراز است، سرزمینی است کوهستانی و جنگلی است که آخرین شاخه جنوبی رشته کوه‌های زاگرس به شمار می‌رود.
بلندترین قله کوهستان کوهمره سرخی کوه دلو است. این آبشار در منطقه ای جنگلی در روستای رمقان وجود دارد و در بالا دست شالیزارهای برنج و در غرب روستا در حاشیه جاده واقع شده است ، روستای رمقان دارای آبشارهای متعدد و زیبایی هاست و یک جنگل زیبا و خیره کننده از درختان بلوط دارد .
رودخانه جره
اين رودخانه از ارتفاعات كوهمره سرخی سرچشمه گرفته و بعد از مشروب نمودن اراضی جره به طرف غرب متمايل می شود و وارد منطقه كوهستانی می گردد . اين رودخانه پس از عبوراز شرق كتل « ملو» و پل دالكی از شهرستان كازرون خارج می گردد و به رود دالكی معروف می شود و در سعدآباد شبانكاره (استان بوشهر) به رودخانه شاپور متصل می شود و به خليج فارس ميريزد .
نرگس های زارهای بالاده
اطراف بالاده مملو است از گل های نرگس و نرگس زارهای متعدد. بخش اعظم نرگس‌زارهای این شهرستان در مناطق جره، بلبک، سرمشهد و فامور قرار دارد که همگی در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون واقع شده‌اند. گل‌های نرگس این شهرستان از طراوت و مرغوبیت خاصی برخوردار بوده و شامل گونه‌های متعددی همچون نرگس شش پر، شهلا و معمولی می‌باشند که از میان آنها، نرگس شهلا به جهت داشتن زیبایی و بوی ویژه، مشهور است. ماه‌های دی و بهمن موسم به گل نشستن گل‌های نرگس است و در این زمان جمعیت بسیاری از علاقمندان و دوستداران طبیعت، به این منطقه مراجعه می‌نمایند.
نرگس‌های شهرستان کازرون به دلیل مرغوبیت زیاد، به شهرهای اصفهان، تهران و حاشیه جنوبی خلیج فارس صادر می‌شوند.
دریاچه پریشان (فامور)
دریاچه پریشان یکی از زیباترین و بزرگترین دریاچه های آب شیرین ایران و خاورمیانه است که در بخش جره و بالاده شهرستان کازرون واقع شده است. این دریاچه به نامهای مو، پریشان و فامور نیز شناخته میشود.
این دریاچه در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین المللی ثبت گردیده است و در تقسیم بندی مناطق جزء منطقه حفاظت شده محسوب می گردد.
چشمه های دادین
چشمه دادین از تعداد زیادی چشمه کوچک تبدیل شده است و یکی از نقاط گردشگری و دیدنی کازرون به شمار می‌رود.
این چشمه در ۵۰ کیلومتری جنوب شهر کازرون در دهستان دادین واقع شده است.
