دیباج یکی از شهرهای شهرستان دامغان در استان سمنان است. این شهر در ۵۵ کیلومتری شمال شهر دامغان قرار دارد. آب و هوای دیباج، در زمستان سرد و در تابستان معتدل است. این شهر به خاطر آب و هوای کوهستانی، مستعد پرورش محصولات باغی و دامپروری است.در اینجا هم گردو از عمده میوههای باغی، در کنار گیلاس، انگور، آلبالو، زردآلو وسیب میباشد. در کنار اینها، سیب زمینی و گندم دو محصول عمده کشاورزی واین ناحیهاست. مردم این شهر مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند.
نامگذاری
چهارده قبلاً از چهار روستای کوچکتر تشکیل میشد. علاوه بر سه روستایی که در بالا نام برده شد، روستا یا ده چهارم امین آباد نام داشت که اکنون خراب ده نامیده میشود و هر سال در هشتم محرم مردم به یادبود مردگان این ده در آنجا گرد میآیند. بنا به گفته مردم محلی این ده در گذشته بر اثر حمله سپاهیان مهاجم یا بلایای زمینی ویران شدهاست. امروزه اندکی بنای مخروبه در محل این ده دیده میشود.
نام جدید این شهر از امامزادهای به همین نام در این مکان اقتباس شدهاست. مقبره منسوب به محمد پسر جعفر صادق امام ششم شیعیان دوازده امامی که ملقب به امامزاده محمد دیباج است در محله قلعه در جنوب غربی شهر واقع شدهاست.
جاهای دیدنی دیباج
قله گاوکشان
قله گاوکشـــان حدوداً در ۶۲ کیلومتری شمال شرق شهر دیباج قراردارد. ساختار زمین شناسی کوهستان، سازند کهار متعلق به پرکامبرین، سازندهایی چون مبارک و لاکون متعلق به پالئوزوئیک ورسوبات قدیمی کواترنری می باشد. بیشترین سازند منطقه را سازند خوش ییلاق دارد و شامل شیل، شیل توفی، ماسه سنگ های کواترنری قرمز رنگ که در میان لایه های آهکی است.
مجموعه تفریحی وگردشگری آبسیج دیباج
مجموعه تفریحی وگردشگری آبسیج دیباج در شهرستان دامغان یکی از مناطق دیدنی استان سمنان است.
این مجموعه تفریحی وگردشگری در 50 کیلومتری شمال دامغان قرار دارد و با داشتن آب وهوای کوهستانی ، چشمه های زلال و گوارا که از سلسله جبال البرز سرچشمه می گیرد و استخر پرورش انواع ماهی ، چشم هر گردشگری را خیره می کند .
ماهیگیری با قلاب و تور و پخت غذاهای سنتی و تولید صنایع دستی باعث جذب بیشتر مسافرین و گردشگران به این محل تفریحی شده است.
جنگل سیاه خانی
جنگل سیاه خانی در حدود ۳۵ کیلومتری شمال غرب دیباج قراردارد. این جنگل که بین دامنه های جنوبی وشمالی البرز قراردارد در بخشی از محدوده استان سمنان و شهرستان دامغان واقع شده است. جنگل سیاه خانی در بخش جنوبی، دارای درختان ارس ودرمناطق شمالی دارای درختان جنگل های خزری است. نزدیکترین راه ارتباطی از جاده دامغان- دیباج- گلوگاه است.
تنگه زندان دیباج
آبشارهای زیبای نسروا که بخشی از هدایای الهی به طبیعت و سرزمین کهن دامغان است نیز در منطقع واقع شده اند که در 20 کیلومتری شمال شرقی شهر دیباج قرار دارند.
مسیر مناسب برای دستیابی به آبشارها بدین گونه است که پس از طی 9 کیلومتر از جاده اصلی دیباج به گلوگاه، نخستین جاده خاکی سمت راست خود را 12 کیلومتر طی میکنید تا به رودخانه و مزرعه سرسبزی برسید. سپس جاده کناره رودخانه را به سمت شرق 4 کیلومتر ادامه دهید تا به انتهای جاده و به ابتدای ورودی تنگه و دره نسروا با درختان ارس و جریان زلال آب برسید، سپس مسیر روح پرور تنگه و رودخانه را 45 دقیقه پیاده طی خواهید کرد.
آستان مقدس امامزاده محمد (علیه السلام)
آستان امامزاده محمد دیباج (علیه السلام) در قریه قلعه چهارده و شهر دیباج از توابع شهرستان دامغان واقع شده است و بنای ساختمان بقعه هشت ضلعی و هر ضلع آن از داخل در حدود 2 متر می باشد ارتفاع اين بنا در حدود 11 متر است و از گل و خشت و آجر و گنبد آن مخروطی شکل است و تاريخ بنای آن معلوم نيست اما در تاريخ مازندران تاليف اسماعيل مهجوری آمده است كه: سيد رضی الدين به فرمان شاهرخ (807-850) آن را تعمير نموده است. روی قبر اين امامزاده صندوق منبت كاری سالم و بسيار نفيس كه درسال 770 هجری قمری ساخته شده است ديده می شود. طول و عرض اين صندوق به ترتيب 325 و 160 و 110 سانتی متر می باشد. گويا سر اين صندوق در قرن گذشته از بين رفته و در سال 1254 هجري سر ديگری برای آن ساخته اند كه به خوبی بدنه صندوق نيست. روی بدنه صندوق با خط بسيار زيبائی، آيه الكرسی– صلوات كبيره – انا فتحنا و آيات ديگری از قرآن كريم و شجره امامزاده و تاريخ ساختن صندوق و نام واقف آن منبت كاری شده است. در ورودی حرم نيز منبت كاری و بر سر در آن دو عدد كاشی بسيار نفيس تعبيه شده به نظر می رسد قبلاً كاشيهای بيشتری در اين بنا كار گذاشته بوده است.
در صحن امامزاده قبور زيادي بچشم می خورد و در سالهای اخير در حريم بقعه وضوخانه و سرويس مناسبی ساخته شده است. مساحت بقعه 102 متر مربع و مساحت كل بنا 250 متر مربع است. مساحت فعلی مجموعه عرصه و اعيانی امامزاده دو هزار متر مربع می باشد. قدمت اين امامزاده 1000 سال است و از گل و خشت و جر و گنبد آن مخروطی شكل است كه در سال جاری نسبت به تعمير آن اقدام گرديده است.