کوار زمرد فارس به معن سبد بزرگی که در آن میوه بریزند می باشد. کوار در روز گاران قدیم منطقه ای سر سبز و آباد بوده که درختان میوه و گل های مختلف در آن می روییده است،به طوری که باسبد،میوه های آن را به جاهای مختلف می برده اند.به همین دلیل آن را کوار نامیده اند.شهرستان کوار به سرعت در حال توسعه و گسترش است و در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شیرازقرار گرفته است.این شهرستان از شمال با شهرستان شیراز و از شرق با شهرستان سروستان و از جنوب با شهرستان جهرم و از غرب با فیروزآباد هم مرز می باشد.
محصولات کشاورزی این شهرستان عبارتند از: گندم جو ،پیاز،ذرت ،برنج،نخود و عدس و محصولات باغی آن شامل هلو،زردآلو،انگور،سیب،گرو و انجیر می باشد.این شهرستان نقش عمده ای در تولید شیر و فراورده های لبنی و گوشت دارد.به طوری که روزانه حدود ۱۲۰ تن شیر تولید تحویل مراکز جمع آوری شیر شده و از آنجا نیز تحویل کارخانه های شیر و تولید فراورده های لبنی موجود در منطقه که در حال حاضر ۳ کارخانه در این منطقه وجود دارد می شود.فراورده های تولید شده در این منطقه در سرتاسر استان توزیع می شود.
جاهای دیدنی کوار
قصر قباد (قلعه قلات)
قصر قباد کوار بر بالای ارتفاعی که از هر سوی توسط پرتگاه های عمیق احاطه شده، بنا شده است.
مهمترین ویژگی جغرافیایی منطقه کوار داشتن کوه های مرتفع و دره های فراوان با دیواره های صخره ای بلند است. درمیان کوههای کوار و در نزدیکی روستاهای بورکی و ارباب علیا، دیواره صخره ای همراه با غاری به دهانه کوچک و عمق تقریبی ۱۵ الی ۱۸ متر وجود دارد که از سقف و دیواره های آن قطرات آب در سه حوضچه تراشیده شده در سنگ می چکد. قصر قباد بر روی یک صفحه سنگی تسخیر ناپذیر که در بعضی قسمتها ارتفاع دیواره آن به بیش از ۵۰ مترمی رسد قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۲۲۰۰ متر است.
نکتۀ مهم و جالب دربارۀ قلعه یا قصر قباد کوار آن است که هیچ راه طبیعی برای دسترسی به آن وجود ندارد. کوه های شمال و شرق شهرستان کوار دره های فراوان با دیواره های صخره ای بلند دارند. چنین ویژگی طبیعی نواحی مذکور را به محلی برای ساخت قلعه و دژهایی برای در امان ماندن از یورش دشمنان در زمان های بسیار دور تبدیل کرده است.
مسیر باریکی در دیواره سنگی تراشیده شده و در بالای آن تونلی رو به بالا در دل کوه کنده شده که حدود ۱۰ متر طول دارد و کف آن راه پله تراشیده شده و در انتهای این تونل یک تونل دیگر به طول ۲۰ متر وجود دارد.مساحت دشت بالای قصر قباد کوار حدود ۱۰ هکتار است که از هر طرف به پرتگاه عمیقی ختم میشود و در روی آن قلعه و چند آب انبار بصورت مخروبه وجود دارد.
برای رسیدن به قصر قباد کوار ناگزیر باید از جادۀ اصلی تا دامنه کوه حدود نیم ساعت پیاده روی داشت و از دامنه تا قله نیز حدود دو ساعت کوه پیمائی کرد. در میان این مسیر، چشمه ای با آبی زلال و خنک، راه پیمایان را می نوازد و گردشگران و کوهپیمایان می توانند خستگی دو ساعت راه پیموده شده را در سایه درختان و خنکی آب چشمه از تن به در برند، سپس به صعود به سوی این قلعۀ ساسانی که گفته می شود یادگار حاکمی محلی به نام قباد، در روزگار فرمانروایی ساسانیان است، ادامه دهند.
قصر قباد کوار بر بالای ارتفاعی که از هر سوی توسط پرتگاه های عمیق احاطه شده، بنا شده است. آنچه اکنون از محوطۀ قلعه باقی مانده، شامل مخروبه چندین اتاق مجزا و چند آب انبار که در دل سنگ تراشیده شده که تنها یکی از آب انبارها سالم مانده است.
در این تنگه چشمه ای به نام چشمه قلات وجود دارد، چشمه قلات غار کوچکی است که ارتفاع دهانه آن حدود ۲ متر می باشد و از سقف آن آب می چکد، ساکنان قدیمی قلعه، ۵ خمره سفالی به قطر داخلی ۴۵ سانتی متر و عمق حدود ۲۵ سانتی متر در زیر قسمتی که بیشتر قطرات آب می چکد در ساروج کار گذاشته اند و با لبه آنها شکافی برای سرریز آب درست کرده اند، آب خمره ها پس از جمع شدن، به حوضچه ای منتقل می شود.
بند بهمن کوار
بند بهمن یکی از سدهای مهم استان فارس به شمار می رود که در پنج کیلومتری غرب شهر کوار بر روی رودخانه قره آغاج در زمان هخامنشیان بنا شده است. بنا بر برخی منابع درازای بند به ۱۳۰ متر و ارتفاع آن در مرتفع ترین نقطه به ۹ متر می رسد. گردشگران تور شیراز برای دیدن این سد به ۵۸ کیلومتری شیراز می روند. چشم اندازهای کم نظیر و درخت های بلند و سرسبز بند بهمن باعث شده است که مردم در بهار و تابستان بیشتر از بقیه فصل ها اینجا اتراق کنند و از طبیعت آن لذت ببرند.
بند بهمن که از جاذبه های گردشگری استان فارس است، برای بالا بردن سطح آب و انحراف جریان آن از طریق کانالی به دشت کوار برپا شده است. مصالح مورد استفاده در بنا، قطعات سنگ طبیعی کوهستان و ملات ساروج است. بند در محلی بنا شده که دو رشته کوه به هم نزدیک می شود؛ به صورتی که بخشی از بند بر بدنه سنگی کوه و بخش دیگر آن بر بستر سنگی رودخانه قرار گرفته و همین امر موجب استحکام و ماندگاری آن در طی تاریخ شده است. سیلاب های شدید رودخانه بعد از برخورد با دماغه ای که در مسیر سد وجود دارد، وارد مخزن پشت سد می شود و در این مسیر بخش قابل توجهی از سرعت و نیروی تخریبی خود را از دست می دهد.
مجرایی که آب سد را به دشت کوار منتقل می کند، در گوشه شرقی سد و در بدنه سنگی کوه احداث شده است. این آب بعد از تأمین آب کارخانه قند، وارد دشت کوار شده و مورد استفاده حدود ۲۰ روستا قرار می گیرد. این بند تمامی دشت کوار را از دوراهی جهرم تا حاشیه رودخانه قره آقاج که در پانصد متری جنوب شهر کوار عبور می کند، مشروب می سازد.
بند بهمن از لحاظ فنی بسیار با دقت ساخته شده است؛ بدین صورت که انتخاب محل آن بصورتی بوده که از دو طرف به کوه متصل است و ضمناً حوضچه آرامش آن طبیعی است و دست ساز نیست. (در پشت سد ها همواره حوضچه هایی می سازند که آب سرریز سد که در آن می ریزد سبب تخریب پایه های سد نشود.) حوضچه آرامش بند بهمن از کف پایین بند بهمن هشت متر ژرفا دارد.
این بند دوهزار و پانصد ساله، در طول تاریخ چندین بار توسط حکومتهای مختلف ایران مرمت شده است. آخرین مرتبه ای که در پیش از انقلاب بند بهمن تعمیر شده در سال ۱۳۲۶ بوده است. در سال های اولیه بعد از انقلاب نیز جهادسازندگی رویه تاج سد را با میلگرد و سیمان پوشاند. اما در اثر فرسایش آب در حال حاضر سیمان رویه ساییده شده و میلگردها نمودار گشته است، ضمن این که دقت نشده که میلگرد در مسیر آب اکسید می شود و از بین می رود.
تپه گل نرگس کوار
در قسمت شرقی دامنه کوه، تپه‌ای وجود دارد، که با ۷۰ نهال درخت مزین شده و نزدیک به ۶۰۰ بوته گل نرگس، روی آن کاشته شده‌است. رایحه دل انگیز گلها، در فصل زمستان، می‌تواند هر گردشگر خوش ذوقی را مجذوب این طبیعت زیبا، نماید.
پل دوره ساسانی کوار
این پل، در یک کیلومتری کوار و در مسیر قدیمی شیراز- فیروزآباد، که به کناره خلیج فارس منتهی می‌شد، روی رودخانه ” قره آقاج ” بنا شده و ظاهراً بنای اولیه آن به دوره ساسانی تعلق دارد، که در دوره های بعد به ویژه دوره صفویه و قاجاریه بازسازی، شده است.
بر روی رودخانه کوار (قره آغاج)، در دوره ساسانیان، پلی زده شده است؛ که شماره ی ثبت تاریخی آن در آثار ملی ایران ۹۴۷ است.
پایه های این پل، در دوره ساسانی ساخته شده و در دوره اسلامی، بازسازی شده است.
باغ آرین کوار
این باغ، در جنوب دهستان فرمشکان و کنار روستای خرمایی کوار، واقع شده است و توسط شادروان جلال آرین، یکی از مالکان فرمشکان، ساخته شده است. باغ آرین، در مجموع ۱۱۰ هکتار بوده و دارای خیابان کشی، جدول بندی و درختان سایه گسترچنر، بید، کاج و سرو، زیبایی آن را دو صد چندان کرده، به گونه ای هوای محوطه باغ را لطیف کرده، گویی که شمال ایران در اینجا تکرار شده است! طراحی این باغ، به صورت زیبا و بر اساس اصول باغبانی بوده است! و در زمان اجرا، دانشجویان زیادی از سراسر ایران از سبک طراحی آن بازدید علمی، کرده اند.
برکه شاه غیب – فرمشکان کوار
برکه محوطه تاریخی شاه غیب، در دهستان فرمشکان و جنوب روستای خرمایی کوار، واقع شده است. در محوطه برکه شاه غیب، یک امامزاده، به نام شاه غیب، با بنای جدید، قرار دارد؛ که نامگذاری منطقه نیز به دلیل وجود همین امامزاده، است. ساخت ساختمان این امامزاده، با مصالح جدید آجر، با ملات سیمان می‌باشد.
وجود چشمه های خودجوش از داخل زمین، اهمیت منطقه را دو برابر کرده است. وجود چمن زار زیبا، درختان مورد و همچنین چشمه هایی با آب گوارا، منطقه را به یک تفرجگاه، تبدیل کرده و بیشتر مردم کوار، برای تفریح به این مکان می روند. این برکه در ۲۰ کیلومتری کوار جای گرفته است.
اماکن مذهبی
قدمگاه خضرنبی کوار
در دامنه کوههای اکبرآباد محلی وجود دارد که از قدیم الایام مورد توجه مردم منطقه بوده و به قدمگاه حضرت خضرنبی (ع) مشهور است.
بقعه شاهزاده ابوالقاسم در روستای ولیعصر(عج)
به فاصله حدود ۵۰۰ متری روستای ولیعصر(عج)، که سابقاً مشهور به قلعه فرنگی بوده است، جاده ی آسفالته بقعه‌ی امامزاده شاهزاده ابوالقاسم، از جاده شیراز- کوار، جدا میشود و با طی حدود ۱۳۰۰ متر به آن مکان مقدس می‌رسد.
در غرب روستای فتح آباد و با فاصله ی حدود ۱۵۰ متری ساختمان‌های این روستا، در ارتفاع ۱۳۸۱ متری از سطح دریا، این امامزاده، قرار دارد.حضرت سید احمد، بر اساس کتیبه ای که در کنار در ورودی بقعه، روی کاشی نوشته شده، فرزند امام موسی کاظم(ع)، می‌باشد.
بقعه ی شاه غیب ده شیب
در ارتفاع ۱۵۰۷ متری از سطح دریا و به فاصله یک کیلومتری روستای ده شیب، بقعه‌ی این زیارتگاه، در محوطه پنج هزارمتری، واقع است. ساختمان بقعه‌ی این امامزاده، هشت ضلعی است و یک راهرو دارد. ضریح فلزی ساده کوچکی در بقعه واقع است و گنبد هم ندارد.
بقعه ی امامزاده سید محمد ده شیب
این زیارتگاه، به فاصله ۲۰۰ متری جاده آسفالته، در میان کشتزارها و باغ های ده شیب، و در ارتفاع ۱۴۶۹ متری از سطح دریا، واقع شده است .دو جوی آب روان، به فاصله پنج شش متری بقعه می گذرد و چند درخت در اطراف آن، وجود دارد که یک درخت سرو، و یک چنار دویست ساله، در میان آن ها، مشاهده میشود.
بقعه ی شاه ولید دشتک
در روستای دشتک، در ارتفاع ۱۴۵۴ متری از سطح دریا، ساختمان نوساز این بقعه، در اندازه ۵/۵ ×۵/۳ متر واقع است و ضریح کوچک فلزی در وسط حرم، قرار داده‌اند. در محوطه هزار متری بقعه، آب روان جوی و چندین درخت، قرار دارد.
بقعه ی شاه ابوالخیر (اسحاق) روستای شاه بهرامی
حدود ۵/۲ کیلومتری قهوه خانه شاه بهرامی و در غرب آن، در شیب لب رودخانه، در ارتفاع ۱۴۳۷ متری از سطح دریا و حدود شش متر بالاتر از سطح رودخانه، ساختمان جدیدی در سال ۱۳۸۲ برای این امامزاده، به صورت اتاقی در اندازه ۶×۴ متر ساختند؛ که در آن نه قبری قرار دارد و نه ضریحی در اطراف بقعه، چند سنگ قبر از دوره ی معاصر و نیز قبرستانی در بالا از همان دوره، وجود دارد.
بقعه ی شاه ولید دشتک کوار
این بقعه در روستای دشتک، در ارتفاع ۱۴۵۴ متری از سطح دریا ساختمان نوساز این بقعه در اندازه ۵/۵ ×۵/۳ متر قرار داردو ضریح کوچک فلزی در وسط حرم قرار داده اند. در محوطه هزار متری بقعه، آب روان جوی و چندین درخت قرار دارد. ضمناً در تاریخ نگارش این مطلب، جاده ی آن خاکی است.
بقعه ی امام ضامن روستای بورکی
بقعه این امامزاده، در ارتفاع ۱۴۹۴ متری از سطح دریا و در تنگی بین دو کوه و حدود یک کیلومتری شمال روستای بورکی واقع شده است.
