شهر جالق یکی از قدیمیترین و کهن ترین شهرهای استان سیستان وبلوچستان است که از زمانهای باستان در انجا تمدن تمدن و زندگانی موجود بوده است . این شهر در هفتاد و پنج کیلو متری جنوب شرقی مرکز شهرستان واقع شده است .این شهر در طول دوران حیات خود شاهد فراز و نشیبهای بسیاری درتاریخ بوده است. که مهمترین انها که تاثیر زیادی بر ادامه ی حیات این شهر گذاشت هجوم مغولان به این شهر بوده است.
مردم این منطقه از نژاد اریایی و قومیت بلوچ می باشند دین ساکنان این روستا اسلام بوده ومذهبشان سنی حنفی می باشد .
تمامی انها به زبان بلوچی تکلم می کنند .
اکثر زبانشناسان براین اعتقاد هستند که بلوچی یکی از زبانهای مستقلی است که با زبان پهلوی ریشه ی مشترک دارد اما برخی از زبانشناسان بر این مساله تاکید می کنند که زبان بلوچی یکی از گویشهای زبان باستانی پهلوی است که پس از گذشت زمان اصالت خود را کاملآ حفظ کرده است و از گزند هجوم زبانهای دیگردر امان مانده است.
اما انچه مسجل است اینکه زبان بلوچی یکی از اصیلترین زبانهای رایج در ایران است که در طی قرون و اعصار بدلیل منزوی بودن اصالت خود راکاملآ حفظ کرده است .
وجه تسمیه
در مورد وجه تسمیه ی این شهر دو نظریه ی عمده ذکر میکنند:
1- بعضیها بر این باورند که پس از هجوم مغولها به این شهر و ویرانی کامل آن مردم محلی اسم انرا از گلشن به جلگ وسپس به جالق (که در زبان محلی به معنای ویرانه می باشد )تغییردادند.
2- نظریه ی دوم راجع به نامگذاری جالق این است که در زمانهای دور و قبل از هجوم مغولان بدلیل سرسبزی منطقه و وجود چشمه و قنات های فراوان به ان جلگه می گفتند که به مرور زمان تبدیل به جالق شد .
ویژگیهای فرهنگی
مردمان جالق را بلوچها تشکیل مى دهند بنابراین براى شناسایى آنها ابتدا باید عادات و اخلاق بلوچها را که در میان تمامى آنها یکسان است مورد شناسایى و بررسى قرار بدهیم .بعضى ازنویسندگان واقعاً صفاتى را براى بلوچ برشمرده اند که برازنده و شایسته قوم بلوچ است. مثلاً على اکبر دهخدا به نقل از معجم البلدان در ذیل واژه بلوص آورده است: »طایفه اى باشند چون اَکراد، آنان را بلاد وسیع باشد، میان فارس و کرمان و… آنان را شوکت و قوّت و عدد بسیار باشد و قوم قفص (کوچ) را که طایفه اى دیگرند، با همه قوّت از هیچ کس بیم ندارند و بلوچ صاحبان نعمت و چادرهاى موئین باشند و مردمان از بلوچ ایمنند و مردم نکشند و اذیت آنها به کسى نمى رسد، برخلاف قفص. آقاى جعفرى در مقاله اى که در مجله سخن انتشار داده، بلوچ را چنین توصیف کرده است: بلوچ مردى است آزاده، جنگجو، دلیر، مهمان نواز، دیندار، راستگو، درستکار، کارکن.
آثار تاریخی جالق
از آثار تاریخی آن میتوان قلعه شیشهریز، مجموعهٔ گنبدهای کوهکن -قلعه دادمحمد- قلعه سردارشیرمحمد -قلعه سرکوه- کوه اللهاکبر و خرابههای قدیمی شهر را نام برد.
قلعه شیشه ریز
قلعه شیشه ریز . از ویژگی های استان سیستان و بلوچستان همچون دیگر استان ها وجود بناهای تاریخی مربوط به دوران های مختلف زندگی در آن ناحیه می باشد. در منطقه سورو و در بخش جالق سیستان و بلوچستان آرامگاههایی قدیمی و کهن به چشم می خورد که قدمت آن ها به دوره های سلجوقی و ایل خانی بر می گردد.
در بیشتر مقبره های مربوط به دوره ایلخانی نشان صلیبی را بر بالای تاقچه ها می توان مشاهده کرد و در مقبره های کوهکن و شیشه ریز نیز می توان این ویژگی را دید. این آرامگاهها به طور معمول از یه اتاق کوچک چهارمتری و یک گنبد روی آن تشکیل یافته اند و در یک مورد هم به صورت دو اتاق به هم چسبیده با برج دوقلو گنبدی بالای آن ها است.
اگر از علاقه مندان به آثار تاریخی و کهن ایرانی هستید و در استان سیستان و بلوچستان به سر می برید می توانید سری هم به این منطقه کمتر شناخته شده بزنید.