ارکواز شهری است در استان ایلام ایران که محل یکجانشین شدن ایل ملکشاهی است. ارکواز مرکز شهرستان ملکشاهی است. شهرستان ملکشاهی در مرکز جغرافیای استان ایلام قرار دارد. این شهرستان دارای مناظر طبیعی بسیار زیبایی میباشد و این مناظر زیبای خود را مدیون کوههای بزرگی است که این شهرستان را از چهار طرف احاطه کردهاند. شهرستان ملکشاهی در بیشتر فصلهای سال، دارای آب و هوای معتدل و نسبتاً سرد میباشد.
گسترش شهر
شهر ارکواز در دامنه رشته کوه کبیرکوه قرار دارد و جایگاه بسیار مناسبی از لحاظ آب و هوایی و پوشش گیاهی دارد. در زمان سلطنت سلطان ملکشاه سلجوقی در این ناحیه ارگ نظامی برپا بودهاست. ارگ (قلعه و بارو) و از (وسیع). نخستین بار حاج فرامرز اسدی با بنای خانه در این مکان، حدود سال ۱۳۱۵ هجری قمری مطابق با ۱۲۷۶ هجری شمسی و نخستین مسجد – مسجد حاج فرامرز اسدی – بنای مسجد به سال ۱۳۳۲ هجری قمری مطابق با ۱۲۹۲ هجری شمسی که از قدیمیترین مساجد استان ایلام محسوب میشود، محلی برای تجمع مردمان ایل ملکشاهی بنا نمود، و به تدریج سایر طایفههای ایل ملکشاهیدر این مکان متمرکز گردیدند. با این احتساب ایل ملکشاهی از معدود ایلهای ایران است که قبل از تخته قاپو کردن و اجبار عشایر توسط رضا شاه یکجانشین شدهاند.
جاذبه های گردشگری ارکواز
آرامگاه سید محمد عابد
آرامگاه سید محمد عابد (گنبد پیرمحمد) یکی از برادران امام رضا (ع) که به همراه شاهچراغ برای دیدار با امام رضا (ع) رفته بودند، پس از سرکوب و به شهادت رساندن شاهچراغ، ایشان به همراه چند تن از یاران برای فرار از قتل توسط مزدوران مأمون، به این نقطه آمدند و تا آخرین لحظات عمر مبارک خود در این مکان زندگی کردند. واقع در ۲۸ کیلومتری شهر ملکشاهی در مسیر ملکشاهی به مهران. سبک بنای آن مربوط به دورهٔ صفویه
بقعه سید محمد ابوچماقین (پیرکتک)
در سی کیلومتری شهر ارکواز و در دره حاصلخیز و پرآب درگز، آرامگاه سید محمد ابو چماقین ملقب به پیر کتک قرار دارد که زیارتگاه مردم ایل ملکشاهی است. وجود چشمهٔ آب شیرین و رودخانهای بسیار زیبا در قسمت شمالی آرامگاه بر زیبایی این مکان افزودهاست.
کوشک قیَنفَر
مشرف بر درهای صعب العبور در سینه کوه پشمین یک چهار اتاقی وجود دارد که به آن کوشک قینفر میگویند. چون آثار آن هنوز موجود است، به خوبی نمایانگر یک آتشکده از دوره ساسانیان است.
آتشکده دارای چهار اتاق است و در قسمت بالا، طاقچههایی دارد که جای چند تا از آنها مشخص است. با توجه به استراتژیکی بودن این منطقه، وجود آتشکده، درختان و چشمهٔ آب گوارا و دلنشین بودن منطقه احتمالاً جایگاه افراد طبقه بالای جامعه ساسانی بودهاست.
قلعه جوق
قلعه باستانی قله جوق مشرف بر سرزمینی نسبتاً هموار است و در چهار کیلومتری غرب شهر ارکواز ملکشاهی بر فراز تپه بلندی بنا شدهاست. در قسمت جنوبی قلعه، سه اتاقک وجود دارد که مساحت آنها مجموعاً ۲/۲۹ متر مربع میباشد و از سنگ و گچ ساخته شدهاست. در قسمت فوقانی آنها آثار دو اتاق مشاهده میشود که مجموعاً ۹۲ متر مربع است. بنای ساختمانی این دو اتاق در مقایسه با سه اتاقک جنوبی از بین رفته و فقط چندین قطعه سنگ کوچک و گچ در بعضی قسمتهای تحتانی آن دیده میشود. اتاقهای قلعه از گچ ساخته شدهاست. این گچ به احتمال زیاد از سه کیلومتری شهر ارکواز به این مکان آورده شدهاست. این قلعه، مربوط به دورهٔ حکومت سلجوقیان میباشد.
نقشبرجسته گُل گُل ملکشاهی
در سیصد متری روستای گل گل ملکشاهی و در ۸ کیلومتری شهر ارکواز و سر چشمه رودخانهای به همین نام نیز کتیبهای به خط میخی آشوری وجود دارد که مربوط به هزاره اول قبل از میلاد میباشد. در قسمت بالای این کتیبه که در فاصلهٔ ۳ متری از سطح زمین بر روی تخته سنگی حجاری شده تصویر صورت مردی با ریش بلند که به جانب شمال شرق منطقه مینگرد و چند ستاره در مقابل پیشانی و کلاهش واقع شدهاست قرار دارد که عموماً اعتقاد بر این است که تصویری از آشور بانی پال یاسناخریب میباشد که تمدن ایلام را مورد یورش وسیع قرار داد و فتح کرد. زیرا هر حملهای که مستبدین بینالنهرین و به خصوص آشور علیه تمدن ایلام طرح میکردند لزوماً از مسیر ورهشی (استان ایلام کنونی) میگذشت.
نقش برجسته گل گل ملکشاهی مربوط به تمدن باستانی آشور است و در استان ایلام، کنار رودخانه گل گل ملکشاهی واقع شده و این اثر در تاریخ ۶ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۴۱۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
آبشار اما ایلام
آبشار اَما با ارتفاع حدود ۲۰ متر در نزدیکی روستای اَما در ۲۵ کیلومتری جنوب ایلام و پشت سد ایلام واقع شده است.
برای دسترسی به این محل باید از میدان قرآن ایلام به سمت ملکشاهی حرکت کرد.
بعد از روستای چشمه کبود یک مسیر فرعی بسیار زیبا وجود دارد که دارای جنگل زیبایی از درختان بلوط است.
آبشار روستای اما در میان درهای واقع شده و آب آن به سمت دریاچه سد ایلام جریان دارد. ادامه مسیر فوق به روستای مهر و در نهایت به شهر ملکشاهی منتهی میشود.
سند رسمی توشمال
سند رسمی توشمال حاج فرامرز اسدی به تاریخ ۱۳۲۰ هجری قمری مطابق با ۱۲۸۱ خورشیدی که در آن از شهر ارکواز نام برده شدهاست.