بخش تخت از شمال با شهرستان حاجی آباد ،از غرب با بخش بندرعباس ، از شرق با شهرستان میناب و بخش دهبارز هم مرز است و قسمت جنوبی بخش تخت نیز به خلیج فارس منتهی می گردد . شهر تخت مرکز بخش تخت در استان هرمزگان ، شهرستان بندرعباس است. آب و هوای شهر تخت تابع شرایط کلی و اقلیم منطقه است . یکی از عوامل موثر در اقلیم و آب و هوای منطفه ی تخت نقش بادهای گوناگون است که در فصول مختلف می وزند .از نظر جغرافیایی آب و هوای منطقه گرم و خشک است ولی در فصل زمستان هوایی معتدل و دلپذیر دارد و داری چشم انداز های سبز و زیبا است .ساکنان شهر تخت ، مردمانی دین دار ، درستکار ، سخت کوش ، میهمان نواز و مهربان هستند و بیشتر آنان در باور های دینی خود استوار هستند و به پیشوایان دینی و بزرگان احترام می گذارند. روضه خوانی ، نوحه خوانی ، تعزیه خوانی و فاتحه خوانی از سنت های معمول در گذشته تا به حال در شهر تخت می باشد .
پیشینه تاریخی
در فرهنگ لغت کلمه تخت به معنای نشیمنگاه چوبی یا آهنی ، کرسی شاه و مقر سلطنت آمده است که در زمان های گذشته این شهر در روستاهای پیرآمون خود آبادتر و نسبت به آنها اهمیت بیشتری داشته ، محل حکمرانی حاکمان محلی بوده و مرکز خدمات رسانی به آبادی های اطراف خود نیز بوده ، بنابراین به تخت معروف شده است . براساس نوشته مرحوم سدیدالسلطنه تخت را مجموعه ای ار قراء مختلف معرفی نموده و جمعیت آن حدود 100 سال پیش 300 خانوار عنوان نموده است و همچنین بیشترین مالیاتی که دولت آن زمان از روستاها دریافت می نمود متعلق به تخت بودهو قدمت این شهر به بالای ده قرن پیش باز میگردد. که نمونه ای از بافت های تاریخی و قدیمی می توان قلعه ی مرکزی تخت ، آسیاب پاهاشان و قبرستان بیت المقدسی کلات و قلعه کلات نامبرد.
نحوه شکل گیری بافت شهر تخت
برابر شواهد ، قرائن و اظهارات ، قبایل تخت کنونی در سالهای گذشته در سه منطقه ی مشهور و معروف به کشتر گاه (کشتاران ) ، کلات و سرمغان سکونت داشتند و به طور مستقیم در اراضی محدود و متعلق به خود در پی انجام کشاورزی و دامداری بوده اند و از این طریق امرار معاش میکردند . شرایط نابسامان استان هرمزگان و حمله ور شدن دشمنان ، راهزنان و اشرار از اعراب و بیگانگان در سنوات گذشته به مرکز استان و روستا ها و شهرها ی توابع از جمله شهر تخت و غارت اموال مردم و بعضاً آزار و اذیت آن ها سران قبایل را به این امر وا داشته که در جهت دفاع از اموال و نوامیس خود با ایجاد اتحاد و انسجام تدابیری اتخاذ کنند تا گره گشایی مشکلات گرددو به عبارتی از گزند دشمنان در امان باشند . با از بین رفتن قلعه اصلی کلات تخت در اثر حمله و تجاوز اقوام بهارلو ،سران و ریش سفیدان قبیله ها با همفکری به این نظر می رسند که تخت کنونی ، که در حال حاظر از آن بعنوان محله های نبوران و پرشکوه نام برده می شود را بعنوان محل سکونت دست جمعی انتخاب نمایند. در پی زلزله ی سال 1356 و وارد شدن خسارات به منازل مسکونی اهالی تخت ، دولت وقت ملزم به احداث منازل بهخسارت دیدهای ناشی از زلزله گردید که در این رابطه شهرکی با استعداد 300 واحد مسکونی ، اماکن تجاری و آموزشی در شمال شهر تخت احداث گردد. این مهم به شکل صحیح و اصولی بنا امروزه تحت عهنوان شهرک شهید رجبی نامگذاری گردیده است .
محلات شهر
محلات شهر تخت عبارتند از محله اسلام آباد در شمال ، محله حسین آباد و شهرک شهید رجبی در میانه بافت و محله های قدیم تخت شامل نبوران و پرشکوه در منتهی الیه جنوب شهر . قدیمی ترین محلات تخت در دوره یاول عبارتند از : محله کشترگاه (کشتاران) محله سرمغان و محله کلات. این محلات به دلیل جنگ های فراوان در گذشته های خیلی دور ، خالی از سکنه هستند و حلات تخت در دوره ی دوم به ترتیب عبارتند از : نبوران ، پرشکوه ، سر دنگ ، سرگشان و سرچاهانو در حال حاضر قدیمی ترین محلات یعنی محله ی نبوران و پرشکوه دارای معماری و سبک قدیمی می باشند این دو محله به دلیل قدمت طولانی ، به شهر کهنه یا تخت قدیم و در زبان محلی به شهر زیر معروف می باشد.
کشاورزی
فعالیت های اقتصادی مردم منطقه تخت در بخش کشاورزی با زیر بخش های عمده یعنی زراعت ، باغداری ، دام و طیور متمرکز بوده البته بدلیل کمبود آب شیرین و گرمای طاقت فرسا کار کردن در بخش کشاورزی مشکل است . در حال حاضر انواع محصولات کشاورزی مانند : گوجه فرنگی ، بادمجان ، پیاز ، خیار ، هندوانه و خرما است لازم بذکر است که در گذشتهکه بارندگی فرآوان بود محصول انگور نیز وجود داشت که در این منطقه معروف بوده. وجود مرکبات در منطقه یکی از ویژگی های باغداری محسوب میشود که در این میان می توان به لیمو ترش ، لیمو شیرین ، پرتقال و نارنج اشاره نمود.
پوشش افراد
لباس محلی زنان تختی ، پوششی با استفاده از دوختی ساده و پارچه های نخی ، رنگی با خوس بافی که شلوار ، پیراهن ،چادر و روسری را در بر می گیرد در گذشته تن پوش زنان تخت، کندوره نام داشت .شلوار زنان نیز شلوار پولکی ، خوسی و بادله ای بود .لچک نیز یک نوع کلاه مخصوص زنان بوده که برای نگه داشتن روسری کار برد داشته است . علاوه بر لچک از جلبیل خوسی ، لیسی و چادر استفاده می شد . برای پوشش مردان نیز نوعی شلوار وجود داشته که به لنک معروف بوده و به جای کلاه از مندیل استفاده میکردند که امروزه کمتر از آن استفاده می شود .
صنایع دستی در شهر تخت
صنایع دستی در شهر تخت به سه نوع تقسیم میشود : الف) صنایع دستی نخیلاتی مانند :حصیر بافی ، سوند بافی ، پری ، تولک ، تحته ، بادبزن یا همان گوزن ، ب)صنایع دستی گلی مانند : جهله ، کوزه و غیره ج)صنایع دستی تزئین لباس زنان مانند : شک ، وعدو ، کمه دوزی ، گلابتون دوزی ، خوس دوزی و غیره.
روستای شمیل
روستای شمیل از توابع بخش تخت شهرستان بندرعباس که در فاصله 80کیلومتری از مرکز استان و در قسمت شمال شرقی استان بین شهرستان میناب و بندرعباس قرار دارد؛ اکثر اهالی شمیل به دلیل موقعیت جغرافیایی منطقه و وجود رودخانه های بزرگ به شغل کشاورزی و دام داری اشتغال دارند.
روستای گردشگری جغان
این روستا از توابع شهر تخت استان هرمزگان میباشد و روزهای تعطیل پذیرای خیلی گردشگران میباشد . در هرمزگان بدلیل شرایط اقلیمی فصل گشت و گذار در طبیعت زمستان است هوا مطلوب و خنک همه جا سرسبز و بهاری و تمام روستاها و مزارع زیر کشت . منظره ای چشم نواز و بدیع را در نظر هر بیننده ا ی به نمایش میگذارند.
قلعه مرکزی تخت
قلعه مرکزی تخت که در محدوده قدیمی این شهر واقع شده قدمتی بیش از چهار هزارسال دارد که در سال 87 ثبت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان هرمزگان شده است.
این قلعه گلی تنها بخش کوچکی ازآن باقی مانده است در سالهای اخیر براثر بی توجهی رو به نابودی است و بارش باران و تغییرات جوی فرسایش بیش از پیش این بنای تاریخی را فراهم نموده است.
