بـِیرَم (Beyram) یکی از شهرهای جنوب استان فارس ایران واقع در بخش بیرم است.
«بیرم» شهری در جنوب فارس مشهور به “شهر امامزادگان” و “دارالاولیای لارستان” است. در قلب این شهر ضریح متبرک امامزاده سید عفیف الدین ملقب به «شاه زندو» می درخشد که از قدیم ملجاء دوستداران اهل بیت (ع) بوده است.
گرم ترین ماه های سال در این منطقه گرمسیری، تیر و مرداد و سردترین ماه های سال آذر و دی است. چشم انداز ورودی شهر از هر طرف با نخلستان های کم تراکم پوشش داده شده و هزاران اصله نخل، بخشی از محصول خرمای منطقه را تأمین می کند. در دو دهه اخیر باغات لیمو و مزارع متعدد با حلقه های چاه فراوان فعال شده است. کشاورزی این ناحیه نیز به سمت کشت و تولید جو، گندم، ذرت و دانه های روغنی تغییر یافته است.
طبق مطالعات تاریخی، قدمت بیرم به بیش از ۷۰۰۰ سال برمی گردد که در گذر زمان از قریه بیرم به شهر بیرم ارتقاء یافته و در حال حاضر به دارالاولیای لارستان بزرگ(با وسعت حداقلی چهار شهرستان جنوب فارس) معروف است. ساکنین اولیه آن زرتشتی و در قسمت شرقی در محلی معروف به «تل گوه» سکونت داشتند. آنها به تدریج در مرکز شهر، «قلعه شهرستان» را بنا گذاشتند که شامل هفت قلعه تو در تو بوده و هنوز نیز بقایای آن به طور محدودی قابل مشاهده است. گفتنی است نام قدیم آن «کبه» بوده که با گذشت زمان به بیرم تغییر نام داده است. اگرچه وجه تسمیه نام جدید به طور دقیق بر تاریخ پژوهان مشخص نیست اما برداشت غالب و رایج، برگرفته شدن این اسم از کلمه ترکی «بیرام» به معنی عید و جشن است.
با توجه به قدمت ۷۰۰۰ ساله ی شهر بیرم می توان گفت ساکنین اولیه این ناحیه زرتشتی و در قسمت شرقی در محلی معروف به تل گوه زندگی می کردند. هفت قلعه محافظ (قلاع سبعه) نیز در اطراف آن وجود داشته که آثارشان هنوز باقی است قلاع مزبور عبارتند از: قلعه کپیر(کوه پیر)، قلعه سلاورز، قلعه لید، قلعه گل سرخ، قلعه خواجگان، قلعه فاریاب و قلعه دیده بان. این وضع تا سال ۴۵۲ هجری ادامه داشت تا اینکه در این سال یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) بنام سید عفیف الدین مقلب به ( شاه زندو) فرزند هاشم ابن ابراهیم ابن موسی کاظم (ع) به بیرم آمد و مردم را به اسلام دعوت کرد و مرکز شهر بیرم را مقر فرماندهی خود قرار داد و بعدها در نزدیکی تنب شهرستان به شهادت رسید که بعدها بقعه و بارگاه آن حضرت بنا گردیده است.
با ورود اسلام به جنوب کشور، ساختار سیاسی و اجتماعی منطقه عوض شد. نفوذ گسترده اسلام در خطه پهناور لارستان به زمان حضرت شاه زندو بر می گردد. بنا به تذکره شاه زندو و غزوه‌نامه زین العباد بیرمی یکی از نوادگان امام موسی کاظم (ع) به نام سید عفیف الدین ملقب به شاه زندو توانست در نیمه اول قرن چهارم هجری قمری با هدف دعوت مردم به اسلام، از مکه به نواحی جنوب فارس از جمله بیرم وارد شود و بیرم را مرکز مبارزات خود جهت ترویج دین مبین اسلام قرار داده دهد. حرم و بارگاه ایشان از آن زمان تاکنون، معروف ترین و عظیم ترین بنای مذهبی منطقه بیرم بوده و در حال حاضر نیز هر ساله جمعیت زیادی از زوار از گوشه و کنار به این مکان مقدس شرفیاب می شوند.
در بررسیهای اولیه حاصل کاوشهای باستانشناسی از محدوده ی جنوب تا جنوب غربی بیرم( دامنه کوههای قبله) نشانه هایی از قدمت ۴۰ هزار تا ۱۵۰ هزار ساله در اشیاء تاریخی بدست آمده است. یکی از آثار تاریخی برجسته در منطقه باستانی بیرم، درب ورودی حرم مطهر حضرت شاه زندو و قرآن خطی نفیسی بود که بنا به روایت تذکره شاه زندو قبل از قرن پنجم هجری توسط حضرت سید عفیف الدین از مکه به ایران آورده شد. این قرآن بنا به روایت تذکره شاه زندو و توسط حضرت سید عفیف الدین مشهور به (شاه زندو) از مکه مکرمه به ایران آورده شده است. خط این قرآن در ۵۷۰ صفحه بر روی پوست آهو نوشته شده و خط آن کوفی است. در هر برگ آن بین ۷ تا ۸ سطر آیات نوشته شده است. متاسفانه این نسخه ارزشمند در سال ۱۳۷۸ به سرقت رفت و اکنون تنها تصاویر مختصری از آن باقیمانده است. نمای درب ورودی حضرت شاه زندو متعلق به سال ۹۹۷ هجری قمری که از چوب گردو و در هند ساخته شده و برای نصب به بیرم آورده شده است.
