تپه چغابل، بزرگترین تپه باستانی در غرب لرستان

شهرستان رومشگان یکی از شهرستان‌های استان لرستان است که در جنوب غرب این استان قرار گرفته و آب و هوای معتدل کوهستانی دارد. مرکز آن شهر چقابل است و کار مردمش بیشتر کشاورزی و دامپروری است. ساکنان رومشگان با زبان لری و لکی مکالمه می‌کنند.
چَقابَل (چَغابَل) یکی از شهرهای استان لرستان در جنوب غرب ایران است. این شهر مرکز شهرستان رومشکان است.بر پایه سرشماری عمومی نفوس ومسکن در سال1395  جمعیت این شهر ۶٬۱۲۵ نفر (۱٬۶۱۴ خانوار) بوده‌است.

تپه چغابل

از مهمترین آثار باستانی شهر،تپه مخروطی شکل و معروف چِغابَل(چغا به معنی تپه، بل به معنی بلند)در شمال شهر است که بزرگترین تپه باستانی غرب لرستان به شمار می رود و قدمت آن به پیش از تاریخ میرسد و جزو آثار ثبت شده در استان است.نام چغابل نیز از همین تپه گرفته شده است؛ این تپه 25 متر ارتفاع و حدود۲۰۰ متر قطر دارد وبر روی آن ودر اطرافش آثار سفالی مطعلق به دوران پیش از اسلام ،سفال های منقوش،سنگ های چخماق وآثار تاریخی دیگر مانند ظروف پایه دار سفالی بدست آمده است.
این تپه اولین بار توسط دکتر اشمیت از هیئت هلمز مورد بررسی قرار گرفته است،وی آن جا را بزرگترین محوطه باستانی رومشکان معرفی می کند و در توصیف تپه چنین می نویسد : «در راس تپه داری یک باروی ( حصار) تاریخی احتمالا ساسانی است در حالی که پایین ترین طبقه ان مسلما از دوره های پیش از تاریخ انباشته شده است » .
در ضلع شمالی تپه چقابل تپه کوچکتری قرار گرفته که مجموع این دو تپه به شماره ۹۰۰ در سال ۱۳۴۹در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

پیشینه شهر چغابل

در مورد پیدایش روستای چقابل بنا برآثار باستانی که در این دیار کشف شده می توان گفت این روستا قدمتی قبل از اسلام داردودر پاره ای از زمان هاخالی از سکنه بوده است. در سال ۱۱۷۰هجری شمسی طایفه قره نره شیر که شاخه ای از طایفه حسنوند ساکن شهرالشتر لرستان می باشداز راه کوه گرین که مرز بین شهرستانهای بروجردوسلسله می باشدمهاجرت کردندودر آن زمان ملک روستا جز ملک روستای سهران شهرستان نهاوندبوده است . بزرگ مهاجرت کنندگان شخصی به نام علی داد معروف به کیخا ملک مذکور رااز مالک آن که ۲۴جفت بود خرید وبرروی خرابه های روستای قدیمی روستای چقابل را احداث نمود. کیخا دارای سه پسر به نام های امیدعلی وشمس علی وغلام علی بود . کل پیرزادی های چقابلی از نوادگان این سه تن می باشند.

مولف مرآت البلدان درمورد چقابل نویسد: «مزرعه ای است در سه فرسخی نهاوند که خاکش متصل بخاک بروجرد است . محلی است کوهستانی و در زمستان پربرف که در سمت جنوب چشمه آب و دره ای دارد که بدره باغ معروف است و آب چشمه به سمت شمال جاری است و اراضی مزرعه را که متصل به کوه است آبیاری میکند. این آبادی قریب ۲۰۰ تن جمعیت دارد و قسمتی از محصولش دیمی است ..

در جای دیگر به نوشته سال۲۵۳۵شاهنشاهی آمده است :دهی است از دهستان برده سربخش اشترینان شهرستان بروجرد که در ۱۵ هزارگزی باختر اشترینان ، کنار راه مالرو بروجرد به باباقاسم واقع است کوهستانی و معتدل است و ۳۳۳ تن سکنه دارد. آبش از رودخانه . محصولش غلات . شغل اهالی زراعت و راهش مالرو است .

نام اولیه آن چقاول بوده است که بعدازجداشدن از خاک نهاوندوالحاق به خاک بروجرد به چقابل تغییر یافته است درگویش محلی هنوز نام اولیه یعنی چِقوأل پابرجاست.

خاندان پیرزادی

به منظوربرتخت نشستن کریم خان زنددرشیراز،اقوام مختلف لر نقش بسزایی داشتندیکی ازاین طایفه ها طایفه حسنونداز لرکوچک بودکه در واقع طایفه زندهم شاخه ای از همین طایفه می باشدکه ازشمال لرستان امروزی مهاجرت کرده ودربخش زند ملایر امروزی ساکن شدند. از طایفه حسنوند، شاخه های زیادی منشعب شده است یکی ازاین شاخه ها،شاخه قره نره شیر به معنی طایفه نره شیران می باشدکه در زمان حکومت زند به شیراز مهاجرت کردند وسهمی در حکومت وسپاه آن داشتند. بابه حکومت رسیدن آغامحمد خان قاجاردر سال۱۱۷۰هجری شمسی وشکست لرها ودر پی لرستیزی ترکان قاجار،طایفه های مختلف لر برای در امان بودن از حملات قاجار به سرزمین های مادری خود برگشتندو طایفه قره نره شیرهم به الشتر امروزی مهاجرت نمود وتعدادی از آنها به سمت بروجردآمدندودر سال ۱۱۷۰هجری شمسی روستای چقابل رادر دامنه کوه گرین رشته کوه زاگرس بنا نمودنداین طایبزرگ خاندان پیرزادی کربلایی عزیز اله پیرزادی معروف به کربلایی عزیز است و طی سندی که در تاریخ ۲۴آذر ماه سال ۱۳۰۷باسربرگ وزارت داخله شاهنشاه در شهرنهاوند بلوک علیا قریه چقاول با نمره اظهارنامه ۱ ثبت شده است اولین شخصی است که با فامیلی پیرزادینامش ثبت شده است آقای عزیزاله پیرزادی فرزند مرحوم عیسی به تاریخ تولد بیست وچهارم قوس یکهزارودویست وچهل وهفت هجری خورشیدی به شماره شناسنامه ۳۱بوده است که باشهادت علی محمد ولی الهی وکربلایی جعفرخان پیرزادی ثبت گردیده است [۴]و شجره آن به این صورت است عزیزاله فرزند عیسی ،عیسی فرزند موسی ،موسی فرزند امید علی وامیدعلی فرزند کیخا می باشد. به علت جوخاص ناامنی وغارت روستاهاکه درسال۱۳۰۷برکشورحاکم بودمردم روستاهای مجاور برای درامان بودند درمقابل مهاجمان خود راتحت حمایت بزرگ منطقه میکردندوبنابه احترام خاصی که به حامی خود کربلایی عزیزچقابلی داشتند فامیلی خود راپیرزادی گرفتند.

پوشش گیاهی و گونه های جانوری

از لحاظ زیست گاه طبیعی شهرستان رومشکان دارای زیست گاه متنوعی میباشد که میتوان موارد ذیل را نام برد:

از لحاظ سر سبزی وپوشش طبیعی دارای انواع درختان بلوط،بنه،انجیر کوهی،بادام کوهی،چنار و… میباشد. وبرای کاشتن درختان گردو،انار،زرد آلو،انجیر، زیتون، سیب،توت و… نیز مناسب است.

از لحاظ گوناگونی زیست جانوری حیوانات ذیل در کوه های این منطقه زندگی میکنند:

روباه – خرگوش – گرگ – کفتار – گراز – سمور – جوجه تیغی – خرس – قوچ ومیش – بز کوهی – کبک – قرقاول – تیهو و… .

اقتصاددر این شهر برپایه کشاورزی ودامپروری مخصوصا پرورش گوسفند به واسطه مرتع عالی ووسیع کوههای گرین وپرآبی آن بوده است ولی در سالهای ۱۳۴۵هجری شمسی به بعدسیل مهاجرت به شهر بروجرد شروع شد به طوری که در سال ۱۳۸۷خالی از سکنه شداما مهاجرین در شهر بروجرد وغرب کشور توانستند به تدریج موقعیت خود راتثبیت کنند ودر چندین رشته فعالیت توانستندپیشرو شوند از آن جمله می توان به صنعت مرغداری که بیش از ۷۰درصد تولید استان را در انحصارخود دارند وصنایع جانبی آن از قبیل پخش نهاده های مورد نیاز طیور، خوراک آماده طیور،تجهیزات واتوماسیون مرغداری هاکاملادر انحصار این طایفه است که بیش از ۱۰۰واحدمرغداری فعال در اختیار دارندشرکتهای زیادی درمالکیت یا وابسطه به خانواده پیرزادی می باشد از آن جمله می توان به موارد فوق اشاره کرد :شرکتهای خدمات مرغداری برادران پیرزادی ،شرکت ماد ماشین بروجرد،شرکت ماد دانه بروجرد،شرکت تعاونی مرغداران بروجرد ودهها شرکت دیگرمی توان نام برد بخش دیگر این طایفه به سمت کامیون داری وخدمات وابسته به آن روی آوردند که دارای دهها کامیون باری ونمایندگی های پس از فروش آنهاوچندین پمپ بنزین در شهر بروجرد می باشند .

درسال۱۱۷۰هجری شمسی به زبان لکی لهجه حسنوندی صحبت می کردند اما با گذشت زمان وتاثیرپذیری از واریانس محیط کم کم زبان آنها تغییر کرد به طوری که امروزه بالهجه لری خاصی تکلم میکنند که مابین لری منطقه گودرزی بروجردولری خرم آبادی می باشند که در منطقه بروجرد به لهجه لری چقابلی معروف است .مذهب ۱۰۰درصد آنها مسلمان شیعه دوازده امامی است .