یکی از مستحکمترین دژهای ایران باستان است که از جاهای دیدنی کرند غرب و روی یکی از مرتفعترین کوههای این منطقهی کوهستانی زیبا و افسانهای قرار دارد و هنگام حضور در این بنای ارزشمند، میتوان به شکوه و عظمت آن را به وضوح حس کرد و زیبایی وصفناشدنی دشت ریجاب را بر پای دژ، به تماشا نشست.
مجموعهی بناهای قلعهی یزدگرد که دربر گیرندهی چند بنای تاریخی است، در درهای وسیع و با مساحتی نزدیک به ۴۰ کیلومتر مربع قرار دارد که از سمت شمال و شرق به صخرههای زیبای دالاهو که به صورت پلکانی قرار گرفته است محدود میشود. همچنین از سمت شمال غرب نیز بواسطهی پرتگاهی با شیبی بسیار تند به جلگهی ذهاب متصل شده است.
قلعه یزدگرد کرمانشاه از آثار تاریخی و باستانی کشور است که از لحاظ معماری، موقعیت جغرافیایی، اقلیم، مناظر دیدنی و جاذبههای تاریخی، بسیار ارزنده و قابل توجه است.
قلعه یزدگرد که افسانههای بیشماری را در ذهن اهالی دالاهو نقش داده، از آنجا نامگذاری شد که مردمان این خطه باور کردند که یزدگرد و دخترش شهربانو پس از ورود اعراب به ایران در این قلعه مأمن گرفتهاند. بر اساس اولین تحقیقات و کاوشهای باستانشناسی در این منطقه، زمان ساخت این مجموعه به دوره ساسانی نسبت داده شده، اما کاوشهای بعدی نشان داد که بسیاری از بناهای این محوطه دستساخت اشکانیان است.
حصارکشی اطراف آن، محصور بودن از ۳ طرف توسط موقعیت طبیعی و دیدهبانی قوی قلعه، دسترسی دشمنان را به آن غیرممکن میساخته است.
در این مجموعهی تاریخی ۱۰ بنا قرار دارد. این مجموعه تاریخی شامل محوطههای زیر است.
۱ـ دیوار گچی (خطی از استحکامات به طول ۵/۲ کیلومتر و عرض ۲ تا ۴ متر که با قلوه و لاشه سنگ همراه ملات گچ ساخته شده است.این حصار در فواصل منظم دارای برجهایی با نیم دایره میباشد که از این برجها علاوه بر پشتبند به عنوان اتاقهای نگهبانی استفاده کردهاند.
جهت احداث جاده به روستای زرده و همچنین احداث کانال آبیاری باغات منطقه مورد تخریب اساسی قرار گرفته، از طرفی اهالی از قلوه سنگهای تخریب شده دیوار نیزجهت جداسازی حریم باغات خود استفاده کرده و باعث از بین رفتن بیش از پیش این دیوار شدهاند.
۲ـ آشپزخانه (در انتهای پایین دیوار مجموعهای از استحکامات قرار دارد و به احتمال زیاد محل استقرار سربازان میباشد.
۳ـ دروازه
۴ـ جای دار در حال حاضر بین باغهای روستای زرده قرار دارد
۵ـ تپه رش که در زبان کردی به معنای تپه سیاه است و محل کشف مقدار زیادی سفال از دورههای مختلف میباشد.
۶ـ قلعه یزدگرد (در بلندترین ارتفاعات دالاهو قرار دارد که با حصاری از برجهای نیمدایره که با فاصله ۶ تا ۱۶ متر از یکدیگر محصور شده است)
۷ـ گچ گنبد (این محوطه به نام میدان شناخته میشود و وسعتی حدود ۸۰۰ ×۴۰۰ متر دارد. اطراف این مجموعه را حصاری با برجهای نیمدایره شکل در برگرفته که در قسمت جنوبی آن پردیس و در قسمت شمالی آن کاخی به چشم میخورد که تزئینات گچی منحصر به فردی از داخل آن به دست آمده.
۸ـ قلعه داور (این بنا در داخل روستای بان گنبد قرار دارد و آتشکدهای از دوران ساسانی بوده و در دوران اسلامی به کارگاه شیشهگری تبدیل شده است.
۹ـ نقارهخانه ( این بنا در شمال شرقی بنای قلعه یزدگرد و بر روی ارتفاعات قرار دارد. این بنا برج دیدهبانی بود.
۱۰ـ آسیاب.