بَردستان، شهری از توابع بخش مرکزی شهرستان دیر در استان بوشهر ایران است. بردستان در بهمن‌ماه ۱۳۸۹ به شهر ارتقاء یافت.
شغل اصلی اهالی بردستان کشاورزی، صیادی و عده‌ای هم بنایی است و تعدادی از آنها نیز به کشورهای عرب‌نشین همسایه از راه دریا رفت‌وآمد می‌کنند و از این طریق امرار معاش می‌نمایند.
معرفی و پیشینه
به نقل از کتاب فارسنامه ناصری، بردستان جزء یکی از بلوک دشتی بوده و از آن به عنوان ناحیه بردستان یاد شده‌است و شامل مناطق میانه جنوب و شرق کاکی می‌شده که درازی آن از قریه ریز تا نودر بیش از ۹ فرسخ و پهنای آن از بندر دیر تا قریه آبدان ۷ فرسخ و کوه بزرگ در میان این ناحیه افتاده‌است. این منطقه از جانب مشرق به نواحی گله دار و از شمال به ناحیه (سنا) و از مغرب و جنوب به خلیج فارس محدود است، در قدیم قصبه این ناحیه قریه بردستان بوده، و پس از آن قصبه و حاکم‌نشین آن بندر دیر بوده‌است. ۱۳ فرسخ از کاکی دور افتاده‌است و ۲۰۰ درب خانه دارد که بیشتر آن از چوب نخل و برگ نخل است. این ناحیه مشتمل است بر ۲۸ ده آباد: آبدان، بتانه، بندرعالی، بیدو، تنگ مان، چاه پهن، جمرک، درک، دروک، دوراهک،دمه گز، دناجی، ریز، سرمستان، سهول، غرگانه، فاریاب، گزخان، گله زنی، کنارترشان، گندم زار، گنوی، کورو، مادان، موردک، موردی، نو دراز، نارستان.بردستان در روزگار ساسانیان از منطقه سیراف در ایالت اردشیر بابکان و در عصر محمدخان دشتی یکی از بلوک پنجگانه ناحیه دشتی بوده‌است. در دوران امپراطوری ساسانی از بردستان تا لارستان را ایراهستان می‌گفتند.
زبان
گویش بردستانی ریشه در دوران قبل از اسلام دارد. این گویش همان زبان پهلوی است که اصیل‌ترین زبان پارسی محسوب می‌شود. مردم بردستان و منطقه لارستان از استان فارس به یک زبان مشترک که آن را اچمی گویند تکلم می‌کنند. اَچُمی از زبان‌های به جا مانده از زبان فارسی پهلوی، مربوط به دوره ساسانیان و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی زبان فارسیکنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی استان فارس و غرب هرمزگان شامل شهرستان‌های بستک، اوز، گراش، لارستان، خنج و روستای بلغان و قسمت‌هایی از بندرلنگه، گاوبندی (پارسیان)، بندر خمیر، بردستان و… به این گویش صحبت می‌نمایند. زبان اچمی از زبان‌های فارسی‌تبار یعنی متعلق به شاخه جنوب غربی گویشهای ایرانی است. نام این گویش از کلمه اچم که به معنای برویم- بروم- می‌روم، می‌باشد، که به علت استفاده فراوان این لفظ در یاد دیگر فارسی زبانان می‌ماند. این گویش در جای جای منطقه جنوب به شکل‌های متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. زبان اچمی گویشهای بسیار فراوانی را در بر می‌گیرد. در بسیاری از مناطقی که به این زبان صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند که در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبان‌های هندی، انگلیسی، پرتغالی و عربی است که به علت مراودات بسیار زیاد مردم این مناطق با کشورهای مختلف می‌باشد. امروزه در زبان و گویش مردم بردستان واژه‌های بکر و اصیل پارسی به ندرت یافت می‌شود لذا مردم این منطقه از نظر تاریخی به حیثیت قومی و نژادی از مردمان اصیل ایرانی و پارسی محسوب می‌شوند. بردستان تنها شهری از استان بوشهر است که گویش آن با مردم دیگر نقاط استان بوشهر متفاوت است.
آثار باستانی
بردستان از آثار باستانی متعددی برخوردار است که اغلب در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است از جمله:
مسجد بردستان نخستین و کهن‌ترین بنای اسلامی در استان بوشهر محسوب می‌شود.
قلعه بردستان که از آثار به جای مانده در دوران قاجار است و از چند هزار سال پیش قدمت داشته‌است.
محوطه بردو مربوط به دوران پیش از اسلام است که بنای آن را حدود بیش از ۳۰۰۰ سال پیش می‌دانند.
چاه‌های آب بردستان: شامل چاه‌های دوتا و چاه برزو که در غرب بردستان قرار دارد.
همچنین در غرب پل ورودی بردستان آتشکده‌ای قرار دارد که آن را به دوران ساسانیان مرتبط می‌دانند. به جاذبه‌های طبیعی بردستان نیز می‌توان به خور بردستان، دهانه خور بردستان، تل مشکی، تنگه گورا، تل تیزو، سه پنجو و… اشاره کرد. بنا به آثارهای بجامانده در بردستان گویا در زمان‌های دور کارخانجات باروت سازی، عبا بافی، کفش‌دوزی، کوزه‌گری، آسیاب گندم و … دایر بوده‌است.
جاهای دیدنی بردستان
مسجد بردستان
مسجد بردستان در خیابان سیدان رو‌به روی پایگاه مقاومت امام سجاد (ع) قرار دارد.مسجد از خارج دارای نقشه ای صلیبی است وبه احتمال زیاد به دست برخی اهالی محل سفید کاری شده است.بر فراز مسجد بادگیری بزرگ به سبک معمول مناطقجنوبی ایران به چشم می خوردکه خنکی و طراوت هوای درون شبستان را تامین می کند.اطراف مسجد آثار مقابری از دوره های گذشته تا معاصر دیده می شود کهنشان می دهد قدیم الایام قبرستانی در این محل وجود داشته است.مسجد مشتمل بر یک شبستان ورودی، محراب و دو اتاق جانبی است.شبستان مسجد در خلاف قبله و تقریبا شمال به جنوب قرار دارد وفضایی تقریبا ۷۵۰ متر مربعی است. ارتفاع مسجد تا سطح زمین به ۵ متر می رسد و به نظر می رسد بر روی صفه یا سکویی طبیعی بنا شده است.بالای شبستان مسجد بادگیری ساخته شده و طرفین آن ۲ سکوی سنگی در زیر طاق تعبیه شده استلوحه ای مرمری در مسجد وجود دارد که به سال ۱۲۷۳ هجری قمری اشاره می کند.در لوحه آمده است که حیدر خان دشتی بانی تعمیر آن بوده است.در مسجد کتیبه ای چوبی وجود دارد که متن آن نشان می دهدفردی به نام حاجی ابوبکر شاه در سال ۸۵۲ مسجد را تجدید بنا کرده است.
بازار ماهی فروش ها
برای اشاره به سایر دیدنی های بردستان می توان از بازار ماهی فروش ها یاد کرد که انواع ماهی های تازه در آنجا به فروش گذاشته شده است. تماشای انواع مختلف ماهی های جنوب در این بازار برای خیلی ها سرگرم کننده است. یکی دیگر از مناظر زیبای بردستان صحنه رفتن دسته جمعی ماهیگیرها در طلوع آفتاب و بازگشت آن ها در غروب است.
لاک پشت های دریایی بردستان
منطقه جلگه ای ـ کویری حفاظت شده مند با ۴۶۴۰۰ هکتار مساحت، از زیستگاه‌های ارزشمند و بسیار مهم استان بوشهر است. این منطقه جزایری دارد که زیستگاه جانوران بسیاری مثل آهو و پرندگان مهاجر است. لاک پشت‌های دریایی در زمان تخمگذاری جذابیت بی نظیری به این منطقه حفاظت شده می دهد و دیدن آنها خالی از لطف نیست.
گونه های مختلفی از پرندگان آبزی و تخمگذار در گوشه و کنار جزیره به چشم می خورند و دیدن آن ها هیجان سفر را مضاعف می کند. سایر جانورانی که در این منطقه وجود دارند مثل گرگ، کفتار، روباه، سیاه گوش و… هستند. از میان پرندگان بومی منطقه نیز می توان به درنا، حواصیل خاکستری، چکاوک، کاکلی، اگرت ساحلی، هوبره، قمری، گونه هایی از کاکایی، فلامینگو، باکلان و گونه های متفاوتی از بازهای شکاری اشاره کرد.
قلعه بردستان
قلعه بردستان مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان دیر، روستای بردستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
چاه‌های آب بردستان
چاه‌های آب بردستان مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان دیر، بخش مرکزی، شهر بردستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۲۱۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در حدود سیصد متری جنوب مسجد بردستان، در سمت جنوب غربی شهر بردستان دهانه سه حلقه چاه مستوی شکل وجود دارد که دو تا از آن ها به هم چسبیده و به چاه دوتا معروف است و سومی که با مقداری فاصله و در جنوب آن ها قرار گرفته به چاه برزو معروف است. در قسمت های پایین، چاه ها را در درون سنگ تراشیده اند و در قسمت های بالا آن را سنگ چین و طوقه بندی سنگی کرده و با ساروج پوشش داده اند.
به دلیل وجود این چاه ها در درون قبرستان اسلامی این زمین ها محل دفن و شستشو و سایر تشریفات مذهبی مربوط به مردگان پیش از دوره ی مسلمین بوده است و بعدها بر روی آن و یا اطراف آن اماکن قبرستان مسلمین به وجود امده است.
این چاه ها تا قبل از ایجاد خط انتقال آب طرح محرم در سال ۱۳۷۱ ه.ش محل تامین آب آشامیدنی مردم بوده است و ارتفاع آن بسیار کم و در حدود دو متر و آب آن ها شیرین و استفاده از آن برای عموم آزاد بوده است ولی در حال حاضر استفاده ای از آن ها نمی شود.
