جاهای دیدنی شهر خامنه

خامنه یکی از شهر های استان آذربایجان شرقی است . این شهر در ۵ کیلومتری شمال‌غرب شبستر و ۷۲ کیلومتری شمال‌غرب تبریز قرار گرفته‌است.

اقلیم

اقلیم حاکم بر شهر، اقلیمی سرد و خشک، سرد و نیمه خشک می باشد. دامنه پر شیب شمالی آن دارای اقلیم ارتفاعات فوقانی بوده و بر دشت ها و شوره زارهای کم ارتفاع حاشیه دریاچه ارومیه نیز اقلیم سرد و خشک حکم فرما است.

وجه تسمیه

برابر اظهارات ریش سفیدان، وجه تسمیه شهر خامنه از زمان حکومت صفویه که مردم آن به شغل تولید متقال مشغول بوده اند به معنای آذری کلمه متقال بر می گردد. خامنه در گذشته محل تولید پارچه و پشم بوده و نام قدیم آن «خامه»(به عنوان ترکیب اصلی و اولیه پارچه) بوده است که در گذر ایام به «خومنا» و به تدریج به «خامنه» تبدیل شده است.

خامنه از دیرباز  قطب صنعتی منطقه محسوب می شده و کارخانجات پارچه بافی و رنگ رزی آن شهره عام و خاص بوده است. زمانی که از کارخانجات پارچه بافی و رنگ رزی خبری نبود پارچه بافی در خامنه متداول و پارچه های دست بافت خامنه در شهر کوزه کنان با چاپ به چیت مخصوصی تبدیل و به خارج صادر می شد.

دیدنی های خامنه

آب انبار خامنه

آب انبار خامنه در محله میرپنج و در نزدیکی مسجد تاریخی حسین خان میرپنجه قرار دارد و قدمت آن بنا به گفته اهالی شهر به اوایل دوران قاجاریه می رسد.
آب انبار خامنه با آب انبار های استان ها و مناطق کویری کشور متفاوت است و این تفاوت ها می تواند جذابیت خاصی برای گردشگران داشته باشد، چرا که این آب انبار برخلاف انواع کویری اش منبعی برای نگهداری آب ندارد زیرا به دلیل فراوانی بارش برف و باران در خامنه، آب مورد استفاده اهالی همیشه در قنات ها موجود بوده است.
این آب انبار در مسیر قنات چنار خامنه در کنار درختان چنار 1400 ساله خامنه احداث شده است.
با توجه به این که آب در آب انبار خامنه همیشه در جریان است، همواره می توان آب زلال و گوارا از آن برداشت کرد.
این آب انبار در انتهای یکی از کوچه های بن بست محله میرپنج قرار دارد. بعد از عبور از بیست پله به آب روان قنات می رسیم. با مشاهده مسیر آب در انتهای آب انبار یک دالان سنگی دیده می شود که آب از یک طرف آن وارد شده و از طرف دیگر به سمت قنات چنار خامنه ادامه مسیر می دهد.

قناتین خامنه

استحصال آب از قنات جهت مصارف مختلف از شیوه های قدیمی رایج و غالب بهره برداری از منابع آب زیر زمینی منطقه به شمار رفته و در گذشته بیش از ۵۰۰ رشته قنات در سطح شهرستان شبستر جهت آبیاری باغات و مزارع و شرب مورد استفاده قرار می گرفته است. اما در حال حاضر این تعداد به دلیل رواج شیوه های جدید بهره برداری از منابع آب زیر زمینی به وسیله حفر چاه های عمیق که در قسمت جنوبی منطقه و در حاشیه دریاچه ارومیه در شهر ها صورت می گیرد به کمتر از ۲۰۰ رشته قنات در سطح شهرستان تقلیل یافته و سهم شهر خامنه در تعداد قناتین موجود، ۱۶ رشته می باشد.

لازم به ذکر است؛ از چند صد سال قبل، آب شرب خامنه با سبک به خصوصی از یکی از این قنات ها توسط لوله های سفالی به خانه های آنها منتقل می شده است. چاه های عمیق با ۶۰۰ حلقه در سطح شهرستان و برداشت شدید آب در بعضی نواحی در خشکیدن قنوات نقش اساسی دارد.

مسجد میرپنج

یكی از مكان‌های زيبا و دیدنی مسجد ميرپنج خامنه است. اين مسجد در مقابل شهرداری خامنه و در كوچه‌ای به همين نام واقع شده است. مسجد ميرپنج در تاريخ 1284 قمری توسط حسين خان ميرپنج سردار توپخانه مظفر الدين شاه قاجار بنا نهاده شده و در سال 1386 به ثبت آثار ملی ايران رسيده است.

درخت چنار خامنه

در محله چنار خامنه و در شرق این شهر به فاصله 30 متر از هم دو درخت چنار قرار دارد که درخت شمالی هزار و 700 سال و درخت جنوبی 850 سال عمر دارد.همه مردم محل از وجود این درخت اطلاع دارند و در واقع می توان گفت یکی از نمادها و شناسه اصلی شهر خامنه همین درختان چنار کهنسال هستند.درخت شمالی درحدود پنج متر و 30 سانتیمتر قطرشرقی- غربی و سه متر و20 سانتیمتر قطرشمالی – جنوبی دارد و از میان به وسعت 10 متر مربع توخالی است. وسعت تاج آن در حدود300 متر مربع و محیط این درخت در ارتفاع دو متری در حدود 11 متر است.درخت چنار جنوبی :این درخت با حدود دو متر و 70 سانتیمتر قطر، حدود 850 سال عمر دارد و با ارتفاعی در حدود 30 متر و محیط هفت متر و 30 سانتیمتر در کنار مسجد کوچکی که قدمت آن به دوران قاجار می رسد، قرار گرفته است.

بازار خامنه

وجود بازارهای هفتگي در تمام شهرهای اين شهرستان رونق خاصی را به اين منطقه ميدهد كه در روزهای چهارشنبه در شبستر و پنجشنبه در خامنه ، جمعه در بندرشرفخانه و وايقان ، شنبه در صوفيان و سه شنبه در سيس و شندآباد و يكشنبه در تسوج داير ميباشد كه نه تنها بهترين راه مبادله كالا و عرضه محصولات كشاورزی روستاييان و رفع نياز آنان به شمار ميرود بلكه مناسبترين محل برقراري روابط چهره به چهره و تفريح و تبادل نظر روستاييان می باشد . در ميان اين نوع بازارها بازار شبستر از اهميت چشمگيری در ميان ساكنان منطقه برخوردار بوده است و در زمان تشكيل در حدود 5 ساعت خيابانهای مجاور شهر مملو از جمعيت می باشد كه به خريد و فروش كالاهای كشاورزی و صنايع دستی مبادرت می نمايند . متاسفانه در سالهای اخير اين نوع بازارها نه تنها در اين شهرستان بلكه در شهرستانهای ديگر نيز اصالت واقعي خود را از دست داده و دليل اينكه دلالان و اصناف شهرهای بزرگ برای فروش كالاهای خود به اين بازارها روی آورده و عملا بازارهای هفتگی معنی و مفهوم واقعی خود را از دست داده اند .

منطقه توریستی قره کهریز

این منطقه گردشگری و توریستی در محدوده شهر خامنه در قسمت جنوب غربی شهرخامنه در قسمت شمالی سه راهی کوشک در مظهر قنات قره کهریز در مساحتی بالغ بر ۰۰۰/۲۰ متر مربع با تاسیسات نمازخانه و سرویس بهداشتی مغازه های فروش سفال ،غذا خوری آلاچیق هایی برای استراحت مسافرین و همچنین پارکینگ های عمومی با اعتبارات هزینه شده توسط شهرداری و سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی احداث گردیده و با عنایت به حجم مسافرین بین راهی و با نگاه به این مسئله که این نقطه گردشگری تنها فضای مناسب و باز در توسعه بوده و درخواست فراوان مسولین و مراجعین را مطلبد که شهرداری و دیگر ادارات و سازمان ها با توجه به بستر مناسب جهت توسعه مکان مذکور و برابر دستور استاندار محترم در توسعه این مکان با تخصیص اعتبارات لازم به اقدامات مقتضی صورت پذیرد.

موزه هدایای خامنه

این موزه در مرکز شهر و جنب مسجد جامع شهر واقع شده است.
محل موزه قبلا حمام قدیمی شهر این حمام که تنها سازه سنگی منطقه می باشد در سازه آن علاوه بر سنگ و آجر ،ملات آهک وکچ نیز درآن بکار گرفته شده است. این بنا جزء بقایایای بازمانده معماری در شهر خامنه می باشد. تملک حمام قدیمی خامنه که قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد از سال ۷۶ توسط شهرداری خامنه صورت گرفته است و مرمت آن به همت سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان به انجام رسیده است.این موزه در اردیبهشت سال ۱۳۸۶ به بهره برداری رسیده است.

حمام دارای ۸۰۰ متر مربع عرصه و ۳۸۰ متر مربع اعیانی می باشد همچنین قسمت اداری و نگهبانی و موتور خانه موزه در مساحت ۲۳۰ متر مربع در ساختمان الحاقی در ۲ طبقه بنا شده است . برای ورود به ساختمان اصلی حمام(موزه هدایا ) با ۱۸ پله که به پایین می رویم ، وارد سر بنیه هشت ضلعی حمام می شویم . یک حوض سنگی با فواره سنگی در وسط سر بنیه خود نمائی می کند و سکوهای مرمرین در پیرامون سر بنیه توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند . .سقف گنبدی به ارتفاع ۵/۵ متربا کار بندی های گچی از دیگر تزئینات معماری حمام می باشد .سپس با یک راهرو ارتباطی وارد گرمخانه می شویم سقف گنبدی گرمخانه با دو گنبد اصلی که ارتفاع آن به ۷ متر می رسد شکوه خاصی به حمام داده است .

محوطه حیاط موزه به مساحت ۳۳۶ متر مربع به سبک سنتی کرت بندی و آجر فرش گردیده است .در کنار گرمخانه ، موتور خانه قدیمی حمام ، سرویسهای بهداشتی ، و قسمتهای خصوصی حمام از دیگر بخشهای حمام قدیمی خامنه می باشد که در کاربری جدید به اتاقک های ویدئو ، پروژکتور اختصاص یافته است.

حمام قدیمی خامنه

حمام تاريخی خامنه دارای ۸۰۰متر مربع عرصه و ۳۸۰ متر مربع اعيانی می باشد ، پس از ورود به هشتی ، و پايين رفتن از ۱۸ پله وارد سربينه هشت ضلعی حمام می شويم يك حوض سنگی در وسط سربينه خودنمايی می كند ، در پيرامون سربينه هشت ضلعی حمام سكوهای مرمرين آن ، نظرها را به خود جلب می كند.سقف گنبدی شكل به ارتفاع ۶ متر با كاربندی های گچی از ديگر تزئينات معماری حمام خامنه محسوب می شود .
اين بنای تاريخی در سال ۱۳۷۶ توسط شهرداری خامنه تملك و جهت مرمت در اختيار سازمان ميراث فرهنگی قرار گرفته و متعاقبا عمليات استحكام بخشی ، مرمت و تغيير كاربری توسط سازمان ميراث فرهنگی به اجرا درآمد .

حمام خامنه تحت شماره ۱۹۵۷۷ در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده و پس از پايان عمليات مرمت و تجهيز آن در سال ۱۳۸۶ به عنوان (( موزه هدايای خامنه )) در ۳۰ ارديبهشت ۱۳۸۶ همزمان با روز جهانی موزه توسط دكتر حسين جعفری معاونت محترم سازمان ميراث فرهنگی كشور و مقامات استانی و شهرستانی افتتاح شد.