شهرستان شوط در شمال استان آذربایجان غربی و در محدوده منطقه آزاد تجاری- صنعتی ماکو، به فاصله 257 کیلومتر از مرکز استان واقع شده و در ارتفاع 1036 متری از سطح دریا قرار گرفته است.
این شهرستان از طرف شمال به شهرستان ماکو و پلدشت، از غرب به شهرستان چالدران، از جنوب به چایپاره و از شرق به شهرستان پلدشت محدود می شود. مساحت شهرستان 931 کیلومتر مربع است و کوچکترین شهرستان استان آذربایجان غربی محسوب می شود.
شهرستان شوط مطابق آمار سرشماری سال 1395، دارای 15756 خانوار و 55682 نفر جمعیت بوده است که این تعداد برابر 71/1 درصد کل جمعیت استان را شامل شده و چهاردهمین شهرستان از هفده شهرستان استان از نظر جمعیتی است. از کل جمعیت شهرستان شوط 28390 نفر مرد و 27292 نفر را زن تشکیل می دهد. به عبارتی از کل تعداد جمعیت 99/50 درصد مردان و 01/49 درصد زنان می¬باشند. بررسی ساخت سنی جمعیت شهرستان شوط نشان می دهد که جمعیت آن جمعیت جوانی است به طوری که از کل جمعیت 31/29 درصد کمتر از 15 سال و 35/65 درصد در گروه سنی 64-15 سال و 67/5 درصد در گروه سنی 65 و بیشتر قرار داشته اند.
از مجموع جمعیت شهرستان 27675(7/49 درصد) نفر در مناطق شهری و 28007(3/50 درصد) نفر در مناطق روستایی ساکن می باشند.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال 1386، شهرستان شوط به مرکزیت شهر شوط از شهرستان ماکو جدا شد و طبق سرشماری سال 1390 این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و قره قویون، چهار دهستان و دو شهر شوط و مرگنلر و 70 روستا است.
وجه تسمیه
وجه تسمیهٔ شوط برگرفته از کلمهٔ ارمنی «آشوط» است که گویا نام یکی از پهوانان ارامنه بودهاست. این ناحیه در گذشته ساکنان ارمنیزبان بسیاری داشته که البته هنوز هم شهرها و روستاهای متعددی در اطراف شوط و ماکو نامشان ریشهای ارمنی دارد؛ همچون تمام روستاهایی که نامشان به «جوق» ختم میشود (مانند باغچهجوق، آواجوق و قلاعجوق).
در زمان حکومت پهلوی نام شهر در اسناد دولتی به «شاهآباد» تغییر یافت؛ اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی، بار دیگر شهر به همان نام پیشین خود خوانده شد. با توجه به اینکه از خروج ارامنه از این منطقه قرنها میگذرد، ولی این نام، نشان از قدمت و پیشینهٔ دیرین سکونتی در این شهر دارد.
جاذبه های گردشگری شوط
چشمه آب گرم شوط
چشمه آب گرم شوط، اصلی ترین جاذبه گردشگری این شهر است که هر سال گردشگران زیادی را به قصد درمان به سوی خود جذب می کند. این چشمه، دو سرچشمه اصلی دارد که 40 متر دورتر و بر روی یک تپه ای قرار گرفته اند. از دو سوی این تپه آب گرم و از وسط آن آّب سرد می جوشد.
در مظهر اصلی چشمه استخرهایی ساخته شده است که آب آنها به صورت دائمی در جریان است.
نام چشمه آب گرم شهرستان شوط، ایسی سو است. مزه آن اندکی ترش است و آب بی رنگ می باشد. این آب از بیکربنات و آهن تشکیل شده است.
خاصیت درمانی این چشمه برای ناراحتی هایی مانند پادرد و درد مفاصل است. در این منطقه یک مجتمع گردشگری و آب درمانی در حال احداث است که مساحتی در حدود 3 هکتار برای این کار در نظر گرفته شده است. ساخت این مجتمع به ساماندهی گردشگران و بالابردن امکانات این جاذبه گردشگری کمک شایانی می کند.
در حال حاضر بر روی این چشمه یک استخر روباز ایجاد شده است که گردشگران از آن استفاده می کنند.
ایجاد 4 استخر مجزا و سرپوشیده برای بانوان و آقایان، ایجاد بوفه، سویس بهداشتی و محوطه سازی و فضای سبز، آلاچیق، پارکینگ و محلی برای بازی کودکان، در دستور کار پروژه بهسازی این آب گرم قرار دارد.
سایر جاذبه های گردشگری شوط
غار شیخ سلو، جاذبه طبیعی دیگر این شهر است که در روستای شیخ سلو قرار دارد. این غار در سال 1380 شناخته شده است.
تپه خلیل آباد، که متعلق به دوران ماقبل تاریخ است و به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است از دیگر دیدنیهای این شهرستان است.
گنبد مقبره تاریخی کندال که در جنوب روستای کندال قرار گرفته شش کیلومتر دورتر از شوط واقع شده است. گنبد بر روی یک تپه ساخته شده و گنبدی سنگی است که برخی آن را به روس ها و برخی به ارامنه نسبت می دهند. این گنبد دایره ای شکل و با ارتفاعی در حدود سه متر می باشد.
عمارت تاریخی خان، که بر اساس معماری آن، قدمتش را به اواخر دوره قاجار و کمی از اوایل دوره پهلوی نسبت می دهند که در روستای خوک شوط قرار گرفته است.
مسیر دسترسی به شهرستان شوط
از تهران، تبریز و ارومیه به مقصد شوط اتوبوس های مسافربری وجود دارد. این شهر در مسیر بزرگراه تبریز به سمت بازرگان، یک خروجی دارد.
با اتوموبیل: «بزرگراه تبریز – بازرگان. سه راهی شوط» و «سه راهی اصلی شوط-چالدران-چایپاره»)