نشتیفان از شهر‌‌های خراسان رضوی در شرق ایران است. فاصله آن تا مرکز استان 317 کیلومتر و تا مرز افغانستان تنها 30 کیلومتر است. این شهر کوچک علاوه بر آسیاب‌‌های بادی‌اش به خاطر تولید نهال‌‌های کشاورزی نیز معروف خاص و عام است. نشتیفان درحاشیه جاده قاین در ۳ کیلومتری جاده تایباد – تربت حیدریه و ۸ کیلومتری جنوب غربی سنگان واقع شده‌است. در موردوجهتسمیه نشتیفان روایات مختلفی وجود دارد.
وجه تسمیه
نشتیفان از دو واژه «نش» و «تیفان» تشکیل شده است. اولی خلاصه شده کلمه نیش به زبان محلی است. مقصود از «تیفان» نیز همان توفان است. با این حساب می‌توان گفت نشتیفان محلی است که در معرض نیش توفان و باد‌‌های موسمی محلی قرار دارد. شاید کلمه «نش» کنایه‌ای به نیش عقرب نیز باشد که در نواحی گرم و خشک زیاد دیده می‌شود.
جاذبه های نشتیفان
آسبادهای نشتیفان
آسباد همان آسیاب بادی است، که آن زمان ابتدا به آسیای بادی و سپس به آسباد تغییر کرد. در نشتیفان از توابع شهرستان خواف می‌توانید آن را بیابید. بناهای بسیار زیبا که برای آرد کردن گندم می‌ساختند. البته نوع آبی آن هم هست که هرکدام زیبایی مخصوص به خود را دارد.
در استان خراسان رضوی، مجموعه‌ای تاریخی واقع شده با نام آسبادهای نشتیفان خواف. می‌توان گفت یکی از بزرگترین مجموعه‌های خشت، گل و چوب در ایران است. جالب است به شما بگویم از مجموعه آسبادهای تاریخی جهان محسوب می‌شود که از دوران پیش از تاریخ اسلام در ایران باقی مانده است.
با توجه به ساخت و معماری جذاب و جالبش به عنوان یکی از جاذبه‌‌های گردشگری مهم این استان به شمار می رود که سالانه صدها گردشگر خارجی و داخلی از آن دیدن می‌کنند.
عکس گرفتن از بناهای خشتی و ساختن آلبومی زیبا از خشت‌های در هم‌تنیده شده، همراه با چوب‌هایی که با گِل آنها را استوار کرده‌اند، می‌تواند خاطره سفر گردشگری شما را برای همیشه حفظ کند.
درباره پیدایش این آسیابها اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. اما برخی تاریخ‌نگاران‌مبنای آنها را قبل از فتح ایران به دست مسلمانان ذکر می‌کنند.
طرز کار آسباد به این صورت است که چرخ و پره‌های بسیار بزرگی را که معمولاً ۴۸ بال، ۳۲ پره داشت، روی بام آسیاب، در جهت وزش باد قرار می‌دادند و باد آن را به حرکت در آورده، باعث چرخش سنگ آسیا می‌شد.از حرکت چرخ و پر نیرویی به تیر آسیاب منتقل می شود و چون سر دیگر به سنگ رویی آسیاب متصل است، لاجرم سنگ هماهنگ با گردش تیر باید بچرخد و می‌چرخد.
زمانی که سنگ رویی بدین ترتیب به حرکت در می آید چوب کوچکی به نام لک لکی را با خود می جنباند و حرکت لک لکی باعث ارتعاش دو بره که ناودانی چوبی از گندم پرخو است که به وسیله آن به شیار سنگ ها می رسد. دول بره در حرکت افقی گندم را آهسته آهسته از پرخوی گندم (مخزنی که گندم را در آن می‌ریزند) به حفره میانی سنگ هدایت می‌کند. طبیعی است هر چه باد سریع‌تر بوزد سنگ گردش سریع‌تری دارد و چون سنگ به سرعت بچرخد حرکت لک لکی و لرزش دول بره مقدار گندم زیاد تری را به میان سنگ‌ها می برد.
امروزه هرگاه به این ناحیه سفر کنید گردشگران بی‌شماری را خواهید دید که دوربین به دست، یا در حال عکس گرفتن از بنا هستند و یا در حال سلفی گرفتن، جایی که نفر اول صف انتظار برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو ایستاده است. بهترین زمان سفر به این ناحیه از اردیبهشت تا پاییز است.
انرژی پاک در نشتیفان
نشتیفان شهر آسیاب‌‌های بادی است. به قول امروزی‌‌ها شهر استفاده از انرژی پاک. از این نوع آسیابها در سیستان و نهبندان نیز به چشم می‌خورند. در مورد قدمت آنها روایات مختلفی وجود دارد.
از قدمتی در حدود 1300 سال پیش گرفته تا دوران صفویه. قدمت این آسیابها هر چقدر که باشد چیزی از طرز کار جالب آنها کم نمی‌کند.
آسیاب‌‌های بادی از اجزای مختلفی تشکیل شده‌اند. چوب بالایی آسیاب را «خَرپُل»، چوب عمود وسط را «تیرک»، چوب‌‌های عمود میانی را «پَرّه» و چوب‌‌های افقی را «باهو» می‌گویند.
در آسیاب دریچه‌ای به حجره‌ای در پائین وجود دارد. این بخش بیرونی آسیاب است و با نیروی باد به چرخش درمی‌آید و موجب می‌شود داخل حجره، سنگ روی آسیاب به کمک شیئی به نام تَبَره -که بین سنگ رویی و زیرین آسیا قرار دارد- به چرخش درآید.
زیر هر کدام از این آسیابها حجرۀ کاهگلی کوچکی نیز به چشم می‌خورد. در یکی از حجره‌‌ها باز است. وارد حجره که می‌شوی، بخش انتهایی تیرک از دریچه‌ای که بالای حجره ایجاد شده دیده می‌شود. برشی L مانند تیرک را به دو قسمت کرده است.
L بالایی همان تیرک و L پایینی را «پیوند» می‌گویند. بین سنگ زیرین و سنگ روی آسیاب شیء فلزی همچون تبری است که بدان «تبره» می‌گویند که در چرخش سنگ روی آسیاب مؤثر است. اتاقک گلی کوچکی نیز در حجره هست که گندم را در آن می‌ریزند.از شیئی سرسره مانند گندم سرازیر می‌شود که به آن «دولبره» می‌گویند و «چوب لک لیکی» مقدار آن را تنظیم می‌کند.
شکوه قربان در نشتیفان
مردم نشتیفان به مانند سایر مردم شهر‌‌های ایران دارای آداب و رسوم خاص خود هستند. از شادی و عروسی گرفته تا عزا و غم. اما در میان همه آداب و رسوم، برگزاری مراسم عید قربان در نشتیفان حال و هوای دیگری دارد.
در نشتیفان عید قربان با شکوه خاصی برگزار می‌شود. مهم‌‌ترین کار برای استقبال از عید قربان پروار کردن گوسفندان است. کمتر خانواده‌ای را می‌توان پیدا کرد که در این روز قربانی نکند. جالب است بدانید که علاوه بر آقایان که سرپرستی خانواده را بر عهده دارند خانم‌‌ها نیز به این کار مبادرت می‌کنند. از دو یا سه هفته مانده به عید تزئین منازل وخرید شیرینی و میوه شروع می‌شود. مراسم اصلی از بامداد روز دهم ذی‌الحجه یا روز عیدسعید قربان شروع می‌شود.
همه غسل کرده و با پوشیدن لباس عید آماده رفتن به مصلی (عیدگاه) می‌شوند و در سحرگاه عید مادران و مادربزرگ‌‌ها با روشن کردن اسپند هوای مطبوعی به فضای خانه‌‌ها می‌دهند. مردان و جوانان قبل از رفتن به عیدگاه به مساجد محل رفته و تکبیرگویان با صدای بلند تا محل برگزاری نماز می‌روند. صدقه دادن هم قبل از نماز و هم بعد از نماز یکی از رسوم مهم وجالبی است که چشم هربینند‌‌های را در اطراف مصلی به خود جلب می‌کند.
مردگان هم در این روز از عید بی‌نصیب نمی‌شوند چون مردم به طور دستجمعی به قبرستان رفته و برای اموات‌شان طلب مغفرت کرده و فاتحه می‌خوانند. بعد از آن اگر از اطرافیان کسی در ایام نزدیک عید فوت کرده ابتدا به منزلش رفته و برای عزیز از دست رفته‌شان فاتحه‌ای خوانده و طلب مغفرت می‌کنند و به این‌گونه در غمش شریک می‌شوند سپس هرکس به منزل خودش رفته و نخستین کاری که انجام می‌دهد ذبح گوسفند قربانی است که با مراسم ویژه ابتدا خواندن دعا، آب دادن به گوسفند و سیاه کردن چشم گوسفند با سرمه و نشان دادن گوسفند در آینه شروع می‌شود.
هر چند سیاه کردن چشم‌‌های گوسفند و نشان دادن در آینه در سال‌‌های اخیر از بین رفته و معدود کسانی این رسم را به جا می‌آورند. بعد از ذبح گوسفند بیشتر مردم با گوشت قربانی افطار می‌کنند چون از ابتدا چیزی نمی‌خورند تا با این گوشت افطار کنند. حالا دیگر ذبح به پایان رسیده ابتدا گوشت قربانی را به سه قسمت کرده یک قسمت را بین فقرا و مساکین تقسیم کرده، قسمت دوم را بین اقوام و فامیل تقسیم می‌کنند و قسمت سوم را برای خودشان نگه‌می‌دارند.
قبرستان سنگی نشتیفان
در کنار آسبادهای نشتیفان سنگ‌های عمودی فرو رفته در خاک توجهم را جلب می‌کند. فضایی به مانند قبرستان با سنگ قبر‌های عجیب و غریب که مردم برای زیارت به آنجا می‌آیند! اینجا سنگ مزارات نشتیفان است که از فرم‌ها و نماد‌های جالبی تشکیل شده است. در قسمتی از آن، سنگ‌های ایستاده و بلندی دیده می‌شود که ارتفاع آن ها با یکدیگر کاملاً متفاوت است به طوری که ارتفاع برخی به بیش از چهار متر می‌رسد و در قسمت دیگر،سنگنوشته‌ها و نگاره‌هایی روی قبر‌ها دیده می‌شود.
گفته می‌شود این مزارات مربوط به ۴۴ پیر است که مورد احترام مردم نشتیفان هستند و علاوه بر نشتیفان از روستا‌های اطراف مانند روستای سنگان نیز برای زیارت آن می‌آیند. مردم بر سر مزار‌ها می‌آیند و با بستن پارچه و دخیل به سنگ‌ها، امید به گشایش گره از کار خود دارند. البته این سنگ مزارات در نقاط دیگری از خراسان هم یافت می‌شود.
مشابه قبرستان نشتیفان، سنگ مزارات روستای سوران در نزدیکی مشهد ریزه وجود دارد که از شهرت بسیار بیشتری نسبت به نشتیفان برخوردار است. از دیگر دیدنی‌های شهرستان خواف می‌توان به آسبادهای بادی نشتیفان، مسجد ملک زوزن، آرامگاه حافظ آبرو، مسجد جامع سنگان، کوشک سلامه، مجموعه تاریخی و گردشگری خواجه یار، مزار پیراحمد خوافی، بند سلامه و روستا و آبشار کوچک زردآب اشاره کرد.
اقامتگاه بومگردی پوریعقوب
اقامتگاه بوم گردی پوریعقوب در نشتیفان شهر آسبادها در ۲۷۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع شده است.اقامتگاه بومگردی پوریعقوب درست در مقابل آسبادهای معروفش واقع شده است و در باغی به مساحت ۱۵۰۰ متر مربع و زیربنای ۲۸۰ متر مربع با مصالح گل و چوب ساخته شده است.
اقامتگاه بصورت دوقسمت که یک قسمت متشکل از شش اتاق کوچک بزرگ از ظرفیت ۲ نفر تا ۱۰ نفر با یک حال مرکزی برای اسکان و قسمت دیگر متشکل از دو اتاق و یک آشپزخانه برای غذا خوری می باشد.
استفاده از موسیقی محلی دف و دوتار و رقص چوب یکی دیگر از ویژگیهای این اقامتگاه می باشد.
راه دسترسی به نشتیفان با قطار به صورت یک روز درمیان از تهران به خواف فراهم است. ایستگاه راه آهن در فاصله ۲۰ کیلومتری اقامتگاه قرار دارد.
