کوزه‌کنان یکی از شهر های استان آذربایجان شرقی است.این شهر در قسمت غربی شهرستان شبستر و در بخش موسوم به گونئی مرکزی قرار دارد. گونئی به معنای آرانک و در نهایت ارونق می‌باشد. یاقوت حمدی در معجم البلدان آورده‌است که در کوزه کنان ۷۵۰۰۰ خانوار زندگی می‌کنند. مسلماً این ارقام قابل توجه و در واقع حکایت از قدمت و اهمیت کوزه کنان دارد کلاویخو در سفرنامه خود راجع به این روستا آورده‌است که: شب را در کوزه کنان که -سابقاً محل بزرگی بوده و فعلاً بیشتر قسمت‌های آن ویران است- خوابیدم گویند باعث این ویرانی، امپراتور طغتمش خان بود که از امیر تیمور شکست یافت و از قدرت افتاد. در کوزه کنان بسیاری از ارمنیان را دیدم که در آنجا مسکن داشتند.
از جمله مشاهیر این خطه می‌توان از: نقشبندی کوزه کنانی، ملتجی کوزه کنان، همت کوزه کنانی و ملا ابو محمد کوزه کنانی حاج مهدی کوزه کنانی رجل مشهور قاجار که خانه‌اش در تبریز به خانه مشروطیت شناخته شده و تاکنون پابرجاست نام برد اهالی شهر معتقدند که: همانگونه که از مرحوم آیت‌الله نجفی مرعشی روایت شده‌است بعد از اسلام سه سادات اصیل به آذربایجان قدم نهاده‌اند که از آن سه یک نفر در کوزه کنان سکنی گزیده‌است و از این جهت کوزه کنان را دروازه سید نیز نام نهاده‌اند ظاهراً کوزه کنان همانگونه که از نامش پیداست مهد سفالگری بوده چرا که در حفاری‌های مختلف این روستا، کوزه‌های بزرگی که غالباً در حدود ۱۰۰ لیتر آب در خود جای می‌دهند به ضخامت ۷–۶ سانتی‌متر بدست آمده‌است. برای مثال (خرابه لر) که در قسمت جنوب شرقی روستای کوزه کنان قرار دارد. ابتدا مسکونی بوده اما مشخص نیست چه حادثه‌ای رخ داده که مردم از آن ناحیه کوچ کرده‌اند. به هر ترتیب به هنگام حفاری زمین در این منطقه یا به هنگام کشاورزی در اراضی همجوار با خرابه آثار سفالینه زیبا و قابل توجهی بدست آمده‌است.
آثار باستانی کوزه کنان
آب‌انبار
این آب‌انبار صدها سال قبل ساخته شده و بعداً حدود ۱۲۰ سال قبل توسط بزرگمرد تاریخ مشروطه حاج مهدی کوزه کنانی «ابوالمله» بازسازی و مرمت دوباره شده و براساس اطلاعات به دست آمده و مستندات تاریخی این آب‌انبار سالیان متمادی جهت انبار و نگهداری برف و یخ زمستانی بوده تا در تابستان‌های گرم در پائین آوردن تب و تشنگی مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت و مصالح به کار رفته در آن بیشتر (ساروج) بوده و نقشبندی و عایق بندی و ضخامت دیوارها و سقف آن نشان و حکایت از تخصص و پیشرفت علمی ساکنین وقت دارد.
گورستان‌های چهارگانه
با توجه به وسعت و نحوه دفن اموات که به صورت خانوادگی و طبقه‌بندی شده به صورت سنگفرش سفید و قرمز و خاکستری که دلیل بر وجود طبقه‌بندی اجتماعی و دینی بوده و مبین تاریخ سکونت می‌باشد و همچنین در شرح قبرستان ارامنه به سابقه بیش از هزاران سال مربوط به دوره‌های قبل از اسلام که با توجه به آثار به دست آمده در حفاری‌های کشاورزان و دامداران و برخی حفاری‌های قاچاقچیان نشان از وجود آثار ارزشمند تاریخی در آن است.
غار تاریخی
در محل گورستان در ضلع جنوبی شهر که بنا به روایات و مستندات تاریخی در جنگ چالدران مورد استفاده لشکر شاهان صفویه قرار گرفته و مطمئناً دارای آثار ارزشمند تاریخی است ولی به دلیل مدفون شدن مجرای ورودی و خروجی غار فعلاً دسترسی به این غار امکان‌پذیر نیست و لازم است کارشناسان محترم میراث فرهنگی ضمن بازدید از محل مذکور و ارائه نظرات و راهکارها جهت بازگشائی و مرمت آن اقدام‌های لازم را انجام دهند که نیاز به مطالعة بیشتر دارد تا بدین وسیله از تخریب این اثر ارزشمند جلوگیری به عمل آید.
قلعه ایچی
در کوزه کنان محله‌ای موسوم به قلعه ایچی قرار دارد که مشهور است در زمان شاه اسماعیل صفوی در درون قلعه به جمع‌آوری قشون و تعلیم نظامی می‌پرداخته‌اند. ظاهراً چند سال قبل از داخل قلعه طی حفاری دو دخمه (به شکل محل نگاهداری سربازان) بدست آمده‌است که بنا بر روایتی حدود ۲ روز به یکی از دخمه‌ها آب بستند اما در شکل ظاهر دخمه خللی وارد نشد، این قلعه در شمال غرب کوزه کنان پابرجاست.
مسجد جامع محمد حنفیه
این مسجد از کهن‌ترین بناهای کوزه کنان است که در مسیر بناها و ساختارهای تاریخی بوده و دررون باغ‌های انبوه این منطقه قرار دارد در این مسجد منبری هست که بنا به روایت با قدمتی در حدود ۱۲۰۰ سال و مشهور به قره منبر بوده و موسوم است که مورد استفاده محمد حنفیه فرزند حضرت علی (ع) قرار گرفته‌است.
کوزه‌گری و سفالگری در کوزه کنان
کوزه‌گری شغل آباء و اجدادی اهالی کوزه کنان است، امروزه بالغ بر ۵۰ کارگاه کوزه‌گری در کوزه کنان دایر است و یکی از مراکز اصلی سفالگری در سطح جهان است که به عنوان مهد سفالگری می‌باشد و سابقه چندین هزار ساله دارد که به زمان حضرت نوح نسبت داده شده‌است.
درخت نارون کوزه کنان
در این شهر درخت نارونی وجود دارد که در محله صادله قرار دارد. قدمت این چنار را حدود ۷۰۰ سال تخمین زده‌اند ظاهراً تا چند سال گذشته پینه دوزی در داخل درخت مغازه‌ای محقر ترتیب داده و به شغل کفاشی می‌پرداخته‌است.
گونئی یعنی جنوبی