غار ده شیخ غاری سنگی از دیدنیهای پاتاوه دردامنه کوه دنا که قدمتش به ۱۳۵ میلیون سال می رسد.این غار طی سده ها ناشناخته مانده بود تا اینکه چند سال پیش کشف شد و برگ دیگری به سندیات تاریخ کذشته این سرزمین اضافه شد.
استخوان های کشف شده در این غار کهن نشا می دهد که زمانی پناهگاهی برای انسان های گذشته بوده است.
غار ده شیخ در ۲ کیلومتری روستای ده شیخ و ۳۵ کیلو متری شهر سی سخت مرکز شهرستان دنا و ۵۱ کیلومتری شهر یاسوج قرار گرفته است.
ورودی غار را به حدود ۵ الی ۶ متر باید نیم خیز و نشتسه طی کرد بعد از آن به دهنه های میی رسیم به ار تفاع ۱۲الی ۱۵ متر که بازدید گنندگان غار را به شگفتی های داخل آن دعوت می کنند.
فضاهای داخل غار به صورت تودرتو و مبهم با قندیل های آویزان می باشند به صورتی که گویی به سر زمین دیگری قدم گذاشته و هر لحظه انتظار رخداد و اتقاق جدیدی را داری.
این غار کاملا طبیعی بود و در اثر میلیون ها سال اثرات فرسایشی چنین شکلی به خود گرفته است.
دهانه این غار در ارتفاع ۱۶۷۰ متری از سطح دریا واقع شده و بسیار تنگ و باریک است، به طوری که باید مسیر ابتدای غار را که در حدود ۵ تا ۶ متر را به صورت نشسته طی نمود. دهانه غار دهشیخ درست روبه روی قله قاش مستان، دنا قرار گرفته است. ارتفاع این غار در برخی مناطق تا هفت متر هم میرسد و در دالانهای مختلف غار، قندیلهای آهکی گوناگون با زیبایی خاضی شکل گرفتهاند. بر اثر ریزش نزولات جوی در طی سالها حفرههایی ایجاد شده و آب درون حفرهها به بیرون خارج میشود که موجب شکلگیری این قندیلهای زیبا شده است.
آب موجود در حفرهها خشک شده و با توجه به سست بودن نوع جنس سنگ کوه که به صورت آهکی بوده از طریق آبچکانها املاح را به درون دالانها هدایت میکند و طی قرنها قندیلهای بسیار بزرگ و دالانهای بینظیری را به وجود آورده است. ریزش قطرات آب از قندیلها، زیبایی و جلای خاصی به بدنه غار داده است، کارشناسان ریزش آب را نشان از آن میدانند که این قندیلها در حال رشد بوده و این غار یک فضای زنده است که در طی قرنهای متمادی رشد کرده و همچنان به این روند ادامه میدهد. ستونهای این غار از یک تا ۱۵ متر ارتفاع دارند.
ظرفیتهای گردشگری
پروژه احداث جاده دسترسی به غار، رستوران، آلاچیق و سکوی نشیمن توسط سرمایهگذار بخش خصوصی در حال اجرا است و مورد توجه و علاقه طبیعتگردان نیز قرار گرفته، اما همچنان سرشار از رمز و رازهایی است که باید باستانشناسان و زمینشناسان همچنان روی آن کار کنند. به گفته سرمایهگذار طرح گردشگری، غار دهشیخ در آینده نزدیک بخشی از مسیر دسترسی این غار سیاحتی آسفالت خواهد شد. این غار ۷ تالار اصلی و شش ورودی و خروجی دارد که با پناهگاههای صخرهای استتار شده و با نظر سرمایهگذار، در حال حاضر از ورودی شرقی غار استفاده میشود.