این قلعه که به نام هایی ماننده تول لات ( طول لات ) نیز مشهور است دارای قدمتی بسیار زیاد است. این قلعه در شرق استان گیلان در محور رحیم‌آباد به اشکورات و در ۱ کیلومتری روستای تول لات قرار دارد. شاید دلیل نامگذاری این قلعه به تول لات قرار گرفتن آن در روستای تول لات باشد. بر اساس شواهد این قلعه جزو قدیمی ترین قلعه های موجود در استان گیلان است.
در برخی کتب تاریخی استان گیلان قدمت این قلعه را به دوران سلجوقی نسبت داده اند ولی با توجه به وجود خندق‌هایی که در اطراف آن حفر شده باید قدمت آن را به پیش از دوران سلجوقی نسبت داد ، این قلعه، مساحتی حدود یکصد مترمربع داشته ، در ارتفاع ۱۸۱ متری از سطح دریاهای آزاد واقع شده است.
ملات به کار رفته در آن از جنس ساروج و بنا به‌صورت سنگ چین ساخته شده است که با توجه به مواد به کار رفته در این قلعه می‌توان گفت که این بنا جزو نخستین بناهای استان گیلان بوده و از ویژگی منحصربه فردی برخورداراست که بخش عمده‌ای از آن بر اثر زمین لرزه سال ۱۳۶۹تخریب شد.
قلعه‌ی گردن احتمالا سه طبقه داشته و در اصلی آن به سمت جنوب و به سوی رودخانه و جاده باز می‌شده است. اخیرا باستان‌شناسان در هنگام گمانه زنی در محوطه قلعه گردن طول لات ، یک گور دسته‌جمعی منحصربه فردی را به‌دست آوردند.
گمانه های گوناگونی نیز زده شد که در ششمین گمانه یک گور باستانی کشف گردید که آرامگاه خانوادگی شخص مهمی بوده است. گور یادشده در فاصله ۲۵۰ متری شمال شرقی قلعه و مشرف به رود کشکوه است که در آن چهار اسکلت که بدلیل رطوبت زیاد تقریبا از بین رفته‌اند وجود دارد.
طبق کاوش های باستان شناسی از میان اشیای به دست آمده ، اشیای مفرغی نیز وجود دارند که یکی از این اشیا، تبری دولبه با کاربری کلنگ است که در جلو در ورودی گور به‌دست آمد، سفالینه‌های این گور به دلیل قرار گرفتن در نزدیک رودخانه و منطقه مرطوب براثر برخورد در هنگام کاوش، ترک‌های فراوانی خورده‌اند.
ویژگی های این گور در استان گیلان بی همتاست. گور به صورت شش ضلعی ساخته شده و تخت سنگ بسیار بزرگی آن را پوشانده است. دیوارهای سنگ چین شده ورودی آن را تشکیل می دهند که باعث تفاوت آن با سایر گورهای کشف شده در گیلان دارد. کف گور با سنگ های کوچکی پوشیده شده است و لایه ای از ذغال و خاکستر برای افزایش مقاومت آن در برابر رطوبت ریخته شده است. طرز قرارگیری هر یک از اجساد در جهت متفاوتی است که می تواند حاکی از زمان های متفاوت تدفین و جهت شعاع نور باشد. قدمت این گور دو هزار و پانصد تا دو هزار و هشتصد سال تخمین زده شده است.
قلعه گردن که از جاذبه های تاریخی رحیم آباد است ، در سال ۱۳۸۲به شماره ۹۴۰۷ به ثبت آثار ملی رسیده‌است .
دیدنی های اطراف قلعه گردن :
تماشای توامان تاریخی و طبیعت در قلعه گردن رودسر میسر شده است. منظره فوق العاده ای در اطراف این قلعه وجود دارد و از ارتفاع قلعه می توانید خود را در محاصره باغات چای ببینید. مسیر جذاب رسیدن به قلعه از رودخانه سه موش، سفید آب، پلام دره، آب معدنی سجیران و طبیعت چشم نواز اشکورات رودسر و املش می گذرد. فاصله این قلعه از پارک جنگلی سفید آب تنها ۹ کیلومتر است و آبشار سجیران در فاصله ۱۶ کیلومتری از آن قرار گرفته است.
آبشار گرمابدشت، مدرسه همت، سی پل، آرامگاه هفت امام رودبارک، و دریاچه صمدآباد از دیگر جاذبه های دیدنی اطراف قلعه گردن رودسر هستند.
مسیر دسترسی
فرقی نمی کند از کجا برای دیدن قلعه گردن راهی شده اید. منظره شالیزارهای اطراف قلعه گردن خستگی را از تن شما به در می کنند. از مسیر رشت به سمت شرق گیلان برانید. پس از طی ۷۰ کیلومتر به شهر رودسر می رسید. از رودسر به سمت رحیم آباد رانندگی کنید. در فاصله یک کیلومتری از روستای تول لات، قلعه گردن واقع شده است. برای تماشای تاریخ باید ۳۰۰ متر از دل شالیزارها حرکت کنید و خود را به ساحل رودخانه پلرود برسانید. از پل چوبی رودخانه عبور کنید تا به این قلعه تاریخی برسید.
