معبد باشکوه الهه آناهیتا که از جاهای دیدنی شهرکنگاور است تا امروز تنها تکیه سنگ هایی از آن بر روی صخره ایی سنگی باقی مانده است .این شهر در نقشه راههای امروزی کشور، در بین راه همدان به کرمانشاه و بر سر جاده تاریخی هگمتانه به تیسفون واقع شده است. معبد آناهیتای کرمانشاه بعد از تخت جمشید، عظیمترین بنای سنگی ایران عنوان گرفته است. امروزه از این بنای عظیم و شکوهمند معماری که از جاذبههای گردشگری کرمانشاه میباشد، چیز زیادی باقی نمانده است.
این معبد عظیم و شکوهمند که آناهیتا نام دارد، بر روی تپهای به ارتفاع ۳۲ متر و در ابعاد ۲۰۹ در ۲۲۴ متر مربع ساخته شده است. همچنین ارتفاع ستونهای این بنا به قطر ۳ در ۱ میباشد که همین امر سبب جذابیت بیشتر معبد آناهیتای کرمانشاه و همچنین جدا شدن این معبد از سایر معابد جهان میشود و آن را تبدیل به یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری کرمانشاه کرده است!
جالب است بدانید که هر ضلع از چهار ضلع آن، به شکل صفحهای با قطر ۱۸ متر میباشد که با لاشه سنگها و ملات گچ ساخته و پرداخته شده اند. نمای بیرونی این معبد از سنگهای بزرگ تراشیده شده و به صورت خوشه وار پوشش داده شده است. در این معبد گاهی برای اتصال برخی بلوکها از بستهای آهنی و سربی استفاده شده است. در قسمت جنوبی این بنا، پلکان دو طرفهای به طول ۱۵۴ متر به چشم میخورد که هر دو تا پنج پله، در یک بلوک سنگی ایجاد شده اند! استقرار جغرافیایی استراتژیک دشت کنگاور نقش بسیار مھمی را به عنوان بزرگراه و جایگاه تماس بین مراکز فرھنگی بزرگ در غرب و شرق تا نواحی خراسان و چین در طول تاریخ داشته است. انتخاب محل کتیبه سه زبانه تاریخی داریوش در بھیستان (بیستون)، واقع در بزرگراه بین ھمدان (پایتخت ھگمتانه) و کرمانشاه و محل استقرار غار تاریخی معروف ساسانیان در طاق بستان نزدیک کرمانشاه، اھمیت فرھنگی و استراتژیک این منطقه را تصدیق مینماید.
عده ای از محققان این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده اند. پله های دوطرف اصلی معبد ما را با یاد پلکان تخت جمشید می اندازد.در پای دیوار شرقی بنای آناهیتا گورستانی صخره ای که به دوره پارت تعلق دارد دیده می شود که اموات این قبور طوری خوابانده شده بودند که صورت آن ها رو به بنای آناهیتا قرار داشت.
معنای نام آناهیتا در زبان پارسی
آناهیتا، آناهید یا ناهید که در پارسی به معنای پاکدامنی و دور از آلودگی میباشد، نام ایزدبانوی آب و باران و یکی از شاخصهای اصلی در مذاهب ایران باستان است که ایرانیان برای آن، احترام زیادی قائل میباشند. لازم به ذکر است که در دوران ساسانیان این الهه به یکی از الھه ھای مورد پرستش ایرانیان تبدیل شد.
آناهیتا ایزد بانوی آبهای روان،زیبایی،فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.
تاریخچه معبد آناهیتای کرمانشاه
آنچه در تاریخچه معبد آناهیتا، یکی از جاذبههای گردشگری کرمانشاه آمده است، نشان میدهد که نخستین حفاری باستان شناسان بر روی این بنا در سال ۱۳۴۷ انجام گرفت که طبق تحقیقات اولیه، این بنای عظیم را مکانی برای پرستش الهه آناهیتا در دوره اشکانیان دانستند. در سال ١٣۵۴، کاوش ھای بعدی و پیدا شدن سنگ کنگرهای مشابه تاق گرا در سرپل ذھاب این نظریه را مطرح نمود که ممکن است این بنا باقی مانده یکی از کاخ ھای خسرو پرویز در دوره ساسانیان باشد که البته وجود شواھد دیگر به نظریه اول قوت بیشتری میبخشد! این معبد از دوران اشکانیان قابل احترام بوده و پادشاھان اشکانی در معبد آناھیتا تاج گذاری میکردند. معبد آناھیتا در دوره ساسانیان ھم مورد استفاده بوده و بازسازی شده است. کاوش ھا نشان داده است که از آناهیتای عظیم در ادواری نظیر سلجوقیان، ایلخانی، صفویه و قاجار به منظورھای دیگری استفاده میشده و از ھر کدام از این ادوار تاریخی، اثری در معبد به جا مانده است. در نیمه اول قرن یکم بعد از میلاد مسیح، ایسیدور خاراکسی، جغرافیدان یونانی اولین کسی بود که معبد را در کتاب خود قید نمود و آن را معبد آرتمیس نامید. توضیحات مفصل راجع به تاریخچه معبد آناهیتا به وسیله یاقوت الحماوی در کتاب معجم البلدان در قرن سیزدھم نوشته شده است. ابودولاف، مورخ اسلامی که از کنگاور در قرن دھم میلادی دیدن نموده، معبد آناھیتای کرمانشاه را در تاریخ ھفت ناحیه خود توصیف نموده است: “من به قصرالصوص (کنگاور) رفتم، ساختمان قصر عجیب است، قصر برروی یک ایوان آجری با ارتفاع بیست پا، ساخته شده است. ھمچنین ایوانھا، عمارتھا و خزانه ھای زیبای دیگری ھم وجود دارد که با شکوهتر و جذابتر از ھمه قصرھایی است که تاکنون شنیده ایم. زیبایی و دکوراسیون قصر حقیقتا ھر بینندهای را مسخ مینماید. در قرن نھم بعد از میلاد مسیح، محمد از طوس در کتاب عجایب المخلوق، کنگاور را اینگونه توصیف میکند: قصر (معبد) شھری است که کنگور نامیده میشود، زیرا ساختمان ھای عجیبی دارد که از سنگھای خیلی بزرگ غیر قابل تصوری ساخته شده که فقط خدا میداند چگونه و با چه قدرتی بر پا شده اند!
وضعیت فعلی معبد آناهیتا
بدون شک معبد آناهیتا به لحاظ ارزش تاریخی از جمله برجستهترین آثار و میراثهای فرهنگی سرزمین ایران است. همچنین ویژگیهای منحصر به فرد این محوطه تاریخی میتواند در جذب گردشگر داخلی و خارجی و رونق اقتصادی منطقه هم تاثیر گذار باشد. این اثر سالهاست در انتظار ثبت در فهرست جهانی یونسکو قرار دارد. یکی از موانع ثبت این اثر در فهرست جهانی یونسکو کامل نشدن پژوهش در مورد سابقه بنا و قطعی نشدن نظریههای مربوط به سابقه تاریخی آن است.
در گوشه شمال غرب این بنا امامزاده و مسجدی برپاست.
روبروی معبد نیز جگرکی بنام معبد وجود دارد که میتوانید از آن غذا تهیه کنید.