معرفی شهر ریز در استان بوشهر

ریز شهری است در استان بوشهر در جنوب ایران. این شهر در بخش ریز از توابع شهرستان جم قرار دارد. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵ برابر با ۳۲۸۲ نفر بوده‌است.

موقعیت

بخش ریز نیمه غربی شهرستان جم را تشکیل می‌دهد. این شهرستان در منتهی‌الیه جنوب شرقی استان بوشهر واقع است بخش ریز از شمال با شهرستان فیروز آباد فارس؛ از سوی جنوب با شهرستان دیر؛ از غرب با بخش مرکزی شهرستان جم همجوار است و به مساحت 850 کیلومتر مربع و بالغ بر 12000 نفر جمعیت و از دو شهر (ریز و انارستان) و 22 روستای کوچک و بزرگ است که 9 روستا از این تعداد به دلیل داشتن حد نصاب جمعیت شورای اسلامی داشته و در آمار وزارت کشور منظور گردیده است. 11 روستا عبارتند از:

1) تشان 2)دره بان 3)قلعه کهنه 4) پشتو 5) حسین آباد 6) تنگمان 7)جمال آباد 8) گند مزار 9) حرمیک

وجه تسمیه ریز

ریز نامی کهن است که از واژه‌ای اوستایی و پهلوی((ریژ)) گرفته شده‌است. این واژه به سرزمین یا سرزمینی در کنار رود یا دریاچه گفته شده و بعداً خود به معنای آب و رود و دریاچه به کار رفته است. نام شهر تبریز، مهریز، تفلیس، بدلیس، کلمهٔ کاریز و نیز نام خالص ریز و ریگ، این واژه را به همین معنا به یادگار نگه داشته‌اند. سرانجام این فعل ((ریزاندن وریختن )) که در مورد آب و سایر مایعات به کار می‌رود نیز از همان واژهٔ مشتق شده‌است. به عقیده برخی از اساتید ادبیات فارسی کلمه و نام ریز با واژه‌های “رگا، ری، آریا و ایران” هم خانواده است و به معنای سرزمین پاک، نجیب و مقدس به کار رفته است.

تاریخچه

بقایای پی بناها و خرده سفالها پراکنده در سطحی وسیع نشان می‌دهد که احتمالاً زمانی شهر یا ناحیهٔ مسکونی بزرگی در اینجا ریز کنونی وحومه وجود داشته‌است.

گهگاه بر اثر شسته شدن خاک توسط سیلاب بقایای آسیابهای آبی مدفون شده ظاهر می‌شود یا در جریان شخم زمین در باغها ظرفهای سنگی بزرگی پیدا می‌شود. در مواردی نیز خمره‌های حاوی بقایای اجساد یافت شده‌است که قدمت حیات تمدنی این ناحیه را به پیش از اسلام و دورانهای باستان می‌رساند. اینها همه نشان دهندهٔ وجود حیات شکوفای یک جامعهٔ کشاورز یکجانشین در گذشته‌های دور این منطقه است.

شاهد و روایتی در دست است که نشان می‌دهد بیش از هزار و سیصد سال قبل این ناحیه پناهگاه برخی از علویان و شیعیانی بوده که از ستم حاکم عراق حجاج ابن یوسف ثقفی گریخته بودند بر اساس این روایت در راه مال رو و قدیمی ریز به دوراهگ تعدادی قبر وجود دارد که از آن سربازان و ماموران وابسته به حجاج است. آنگونه که سینه به سینه نقل شده‌است این سربازان که در تعقیب چند تن از علویان پا به این راه صعب نهاده بودند در این مکان از تشنگی هلاک می‌شوند. مسافران محلی که در قدیم از آنجا می‌گذشته‌اند به این مکان نام قبرهای حجاج داده‌اند.

دشت ریز تا اواخر عهد صفویه آباد و با رونق بوده‌است شاهد این مدعا قبرستانی وسیع در اطراف روستای حرمیک است که از جمله سنگهای دیده شده در آن سنگی است که نام ((صفی قلی فرزند پرویز)) بر آن حک شده و تاریخ 1112 هجری قمری را دارد که مقارن اوایل دوران شاه سلطان حسین صفوی است. اما هرج و مرج بعد از صفویان و ایام جانشینان نادر همچون بسیاری از نواحی ایران شکوفایی دشت ریز را به زوال و ویرانی کشاند و از آن آباد بوم جز ویرانه‌ای باقی نماند.

بنا به شواهدی تاریخ دوران اخیر ریز از اواخر دورهٔ زندیه آغاز می‌شود. در این دوره بر اثر عواملی همچون نا امنی گسترده و درگیری‌های قدرت مهاجرتهای زیادی در جنوب ایران صورت می‌گیرد که از آن میان مهاجرانی از اقوام و مکانهای مختلف در دشت ریز ساکن می‌شوند بخشی از بافت قومی ساکان این ناحیه از نسل همام مهاجران هستند که از نقاط مختلفی از جمله دشتی شولستان ((ممسنی کنونی )) کوشک یا کوشکک در فارس، عشایر ترک، دشتستان و جاهای دیگر آمده‌اند. بدینگونه حیات دشت ریز و آبادی‌های متروک ماندهٔ آن دوباره احیاه می‌شود و قناتها کهن دوباره به جریان می‌افتد.

در همین ایام است که آرامگاه یکی از سادات صاحب کرامت به نام ((سید حبیب الله)) از اعقاب امام موسی کاظم علیه‌السلام که احتمالاً در دوران صفویه یا پیشتر زیسته و رحلت کرده و در اینجا مدفون شده بود زیارتگاه اهالی منطقه گشته و اطراف آن نیز خاکستان (قبرستان) شده‌است. قدیمی‌ترین سنگ قبری که نگارندهٔ این سطور توانست بخواند تاریخ 1203 هجری را دارد که همزمان است با اواخر عهد زندیه. این تاریخ تقریبی با قول یکی از متولیان کنونی بقعه از سادات احمدی همخوانی دارد که آرامگاه امام‌زاده سید حبیب‌الله از حدود 250 سال قبل به صورت زیارتگاه در آمده است.

در برخی از نخستین شناسنامه‌ها از این ناحیه به نام بلوک ریز نام برده شده‌است بلوک کلمه‌ای مغلولی که به معنای تقریبی یک ناحیه یا بخش کشاورزی و مالیاتی به کار رفته‌است شروع کاربرد این عنوان در ایران به دوران سلطه مغلان یعنی قرن هفتم و هشتم هجری باز می‌گردد پیش از آن تاریخ از واژهٔ فارسی میانه ((تسوج یا طسوج)) استفاده می‌شده‌است. لازم به توضیح است که ریز نام شهری در استان اصفهان نیز می‌باشد که فعلاً با نام زرین شهر معروف است. اگر چه سال‌هاست نام شهر تغییر کرده ولی پسوند ریزی در ادامه فامیل مردمان این سرزمین هنوز وجود دارد.