دامنه یکی از شهرهای استان اصفهان است.
دامنه شهری در میان کوه‌های سر به فلک کشیده دالان کوه است که در مساحتی ۳ هزار هکتاری و با جمعیتی ۱۰ هزار نفری در قلب شهرستان فریدن قرار گرفته است.
شهر دامنه که به قولی شهر متحرک کشور نیز نام گرفته است از دوران شکل‌گیری با توجه به جنگ‌ها و لشکر کشی‌های مختلف جابجا شده و قدمت مکان فعلی این شهر به ۵۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
وجه تسميه
۱- قرار گرفتن اين شهر در دامنه شيب دار كوه
۲- ختم شدن نی زار دشت قهيز(در زمانهای گذشته) در ابتدای شهر كه در اصطلاح به آن «دُمِّ نی »يا آخر نيزار كه با مرور زمان به دنبنه و به گويش محلی به (دُمِنه) تبديل شده است.
تاريخچه ی شهر دامنه
شهر دامنه با قدمتی بیش از ۳۰۰ ساله، عرصه ی تاخت و تاز پادشاهان گذشته بوده است. در جنگی كه بين «عليمردان خان» به پشتيبانی از «ابوتراب ميرزا» نوه ی دختری شاه سلطان حسين صفوی و از طرفی ديگر «ابوالفتح خان بختياری» كه ازجانب «شاهرخ شاه نادری» حاكم اصفهان، در گرفت؛ عليمردان خان مغلوب شد و دوباره تهيه سپاه ديد و از كريم خان زند كمك طلبيد و كريم خان زند كه در يكی از بلوك ملاير سكنی داشت با نيروهای خود در چمن قهيز به عليمردان خان پيوست و از طرف ديگر ابوالفتح خان، سليمان خان افشار و حسن قلی خان افشار و فتح علی خان افشار و سی چهل نفر ديگر از خوانين بختياری با عساكر زياد وارد اصفهان شده و از آنجا به دفع علی مردان خان به جانب قهيز شتافتند تلاقی فريقين رخ داد و شكست فاحشی از عليمردان خان يافته و به طرف شهر فراری شدند. اين جنگ در روز بيستم جمادی الاولی سال ۱۳۶۰ هجری قمری رخ داد.
جاذبه های گردشگری
۱)سه چشمه به نامهای قلندوز، ميانه و بيخه درست در جنوب دامنه
۲)چشمه سراج
۳)حوض ميانی بيغش
۴)دو چشمه به نام های حوض شاه
۵)سياه دره
۶)چشمه آب باريك
۷)چشمه نيلاب
۸)دره دَبّه
۹)دهانه ی كلنگ (غار طبيعی)
۱۰)پارك و آبشار جنگلی پرتيكان
در جنوب دامنه سه چشمه «قلندوز، ميانه و بيخه » و در كنار چشمه قلندوز بر فراز كوه آثار سنگربندی و استحكامات نظامی كاملاً مشهود است كه اگر بازسازی شود می توان به عنوان يك منطقه ی نظامی قديمی مورد بازديد قرار گيرد. به طرف شرق دامنه در حدود سه كيلومتری دره ایست با نام «دره آب» كه در فصول بهار آب بسيار كمي دارد و از لحاظ وجود درختان بيابانی مانند «ارژن و عود و شنگ و گونه های گون» بسيار غنی است. بعد از آن به «چشمه سراج» واقع در «دهانه ی بيغش» می رسيم. در دره ی بيغش اول حوض ميانی بيغش و بعد در زير دست آن دو چشمه بنام های «حوض شاه» است و در جنوب حوض شاه سياه دره با چشمه هاي متعدد است. درباره چگونگی نام حوض شاه و سياه دره می توان گفت چون در ذهن مردم هر چيز بزرگ را به شاه يعنی بزرگ مطرح مي كردند مثل شاه كليد يا شاه فنر چون آن دو حوض مدت آب دهی شان بيشتر بود به حوض شاه معروف شده اند اما سياه دره چون از سه طرف مغرب و مشرق و جنوب محصور در بين كوه ها می باشد و عرض دره هم در ابتدا صد متر و به تدريج كم می شود و به جز در ساعات ميان روز بقيه ی ساعات در سايه يا همان تاريكی قرار دارد به سياه دره مشهور شده. در مشرق سياه دره و حوض شاه چشمه ی «آب باريك» و «دره دبه» است كه با توجه به گونه های گياهی فراوان ازجمله لاله های واژگون در اين محل؛ می تواند به يك گردشگاه طبيعی تبديل شود. «دره دبه» دهانه ای است که از مغرب به مشرق کشیده شده است و دارای دو چشمه و يك غار طبيعی می باشد. در جنوب دره به رشته كوه دالان و در شمال آن يك تپه به «دره دبّه» معروف شده است. روبروی دره دبه، شمال دشت قهيز دره ای است معروف به «دهانه كلنگ». در اين دره يك غار طبيعی وجود دارد كه با توجه به موقعيت آن در شرايط زيست محيطی يكی از پناهگاه های انسان های غاز نشين بوده است. در غرب اين دره به طرف دامنه سه دره كنار هم وجود دارد كه در ابتدای يكی از آن ها چند سنگ آب طبيعی است كه هر كدام دو تا چهار متر مكعب آب گنجايش دارد و يكی از آبشخورهای طبيعی برای حيات وحش محسوب می شود. در بالای اين منطقه چندين سنگر نظامی ساخته شده از سنگ با اسلوبی خاص در محوطه ای بسيار وسيع در اطراف ساخته شده است كه حكايت است از استقرار نيروهای بسيار در زمانی بسيار طولانی برای دفاع كه اگر كمی مرمت شوند می تواند جاذبه بسيار عالی گردشگری داشته باشد. (لازم به ذكر است با توجه به داشتن پوشش گياهی بسيار عالی در اين منطقه يكی از مفيدترين و كمياب ترين گياهان دارويی دنيا با نام «اكليل كوهی» یا «رُز ماری»در اين منطقه به فراوانی يافت می شود.
زيارتگاه های شهر
در سه کیلومتری شرق شهر دامنه در مرکز چمن قهیز در کنار خرابه های شهر باستانی «کییز» دو گنبد در کنار یکدیگر خود نمایی می کنند در زیر گنبدی که سمت شمال واقع است قبر امامزاده ی عظیم الشأن واجب التعظیم شاهزاده عبدالله ابن موسی ابن جعفر (ع) قرار دارد و در زیر گنبدی که در سمت جنوب واقع است چاه آبی است که می گویند شاهزاده ابراهیم ابن موسی ابن جعفر (ع) از دست دشمنان به این چاه پناه برده و مخفی شده است. مدفن این دو بزرگوار میعادگاه عاشقان و هیئات مذهبی شهر دامنه در تمام ایام سوگواری و همچنین زیارتگاه زائرین در تمام اعیاد و شب های جمعه می باشد و بنام امامزاده «چاه موسی» معروف می باشد.
مردم شناسی
لهجه و زبان: زبان مردم دامنه فارسی است که با لهجه ی خراسان قديم و تركی قشقایی آمیخته است.
نژاد: مردم اين شهر سفيد پوست بوده و اختلاتی است از نژاد های مختلف فارس، ترك، لر و عرب
مذهب: مذهب مردم شهر دامنه مسلمان شيعه اثنی عشری و اكثراً از نوادگان امام موسی كاظم (ع) بوده و بسيار با ارادت به خانواده ی اهل بيت عصمت و طهارت و ائمه معصومين عليه السلام می باشند.
شغل مردم:
شغل مردم دامنه اكثراً كشاورزی و دامداری می باشد كه در قديم مقدار بسيار كمی آبی و بقيه بصورت ديم بوده. ولی از سالهای ۱۳۴۰ هجری شمسی به اين طرف اقدام به حفر چاه نموده اند كه امروزه حدود بيش از نهصد حلقه چاه عميق و نيمه عميق در اين دشت حفر شده است. حفر اين چاه ها باعث رونق كشاورزی و منبع در آمد خوبی برای مردم منطقه و ايجاد كار برای كارگران بسيار و سهم بسزايی در توليدات و خودكفايی شده است .
صنايع دستی و هنرهای مردم شهر
از جمله صنایع دستی که از زمان های گذشته تا به امروز در این شهر رایج بوده قالی بافی است. قالی های دست بافت زنان این شهر در نقش های متنوع «صولتی، ماهی، کربلایی بیگم، حوضی، هشت خوانی، شاه عباسی، ترنجی، سفره آردی، بوته سر کج، بادامی، خشتی، سینه ریز، درویشی، جنگلی، لیلی و مجنون، تخت جمشید» و نقش های دیگر می باشد که در کمال دقت و ظرافت بافته می شوند و از شهرت بسزایی برخوردار می باشند.
از دیگر صنایع دستی که در گذشته رایج بوده پارچه بافی و گلیم بافی است و از صنایع دستی که در حال حاضر رایج می باشد می توان به معرق، مشبک، هویه کاری، انواع بافتنی، گل سازی و… اشاره نمود.
