در ۱۰۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان ارگ راین قرار گرفته است. اولین بار از این ارگ در کتب تاریخی در قرن اول هجری یاد شده است اما کاوشهای باستانی قدمت آن را به زمان حکومت ساسانیان نسبت میدهد. موقعیت طبیعی و سیاسی خاص قرارگیری ارگ راین آن را به یکی از استراتژیکترین پایگاههای تاریخی در ایران تبدیل کرده است. با وجود آنکه ارگ در حاشیه کویر قرار دارد اما بهدلیل احداث بر روی دامنههای قله مرتفع هزار در ارتفاع ۲۲۰۰ متری از آب و هوایی مطبوع برخوردار است. قلعه راین نمادی از تاریخ کهن منطقه راین است و یکی از قلعههای فراوانی است که در گذشته در این ناحیه احداث شده بوده اما پس از این همه سال همچنان پابرجا مانده است.
نام راین از کجا آمده است؟
در زمان ساسانیان به اینجا رائین میگفتهاند که هم نام یکی از سرداران بزرگ و شجاع اردشیر دوم بوده است. این لغت در معنای لغوی هم به قنات با شیب ملایم اتلاق میشود. برخی مطالعات نشان داده که بنای کنونی قلعه حدود ۵۰۰ سال پیش و بر روی ویرانههای قدیمی قلعه احداث شده اما آنچه که میتوان مطمئن بود آن است که به هر حال در چندین قرنی که از پیدایش ارگ از پیش از اسلام میگذرد در هر دوره برخی بازسازیها را توسط حکومت وقت آن شاهد بودهایم.
در کتابهای تاریخی متعلق به قرن اول هجری از ارگ راین کرمان نام برده شده و آن را بهعنوان تنها ناحیهای از ایالت کرمان که در زمان حمله سپاهیان اعراب به فرماندهی مجاشع ابن مسعود در سال ۳۱ هجری تسخیر نشده توصیف کردهاند. در دوره نادرشاه افشار اداره ارگ بر عهده میزرا حسین خان (راینی) بوده و در زمان حکومت زندیه نیز پسر میرزا حسین خان، یعنی میرزا علی خان این مقام را عهدهدار گردید.
ارگ راین که از جاذبه های تاریخی و دیدنی راین می باشد ، از دژهای فرماندهی میرزا حسین خان بوده و حتی پس از سقوط زندیه اداره امور قلعه به دست نوادگان این فرمانده محبوب میافتد. مردم به قدری این پدر و پسر را دوست داشتند که در بسیاری از منابع این ارگ با نام ارگ میرزا حسین خانی ذکر شده است.
ارگ اصطلاحا به قلعهای کوچک گفته میشود که درون قلعهای بزرگتر قرار دارد و امور اداری شهر در آن انجام میشود. در این قلعه کوچک پادشاه، فرمانروا، حاکم و یا خان همراه با خانوادهاش زندگی میکرده که بالاترین مقام را در کل قلعه بر عهده داشته است. در ارگ راین نیز بهترین معماری و جایگاه بین تمامی قسمتها را خاننشین به خودش اختصاص داده است. با ورود به درون قلعه و گذر از کوچههای شرقی-غربی آن به کوشکی هشتضلعی خواهید رسید.
مشخصات معماری قلعه
نقشه قلعه تقریباً مربع شکل و با چندین برج در اطراف مزین شدهاست. شکل بنا مربع و دارای راهروهایی است که به چهار ساختمان باشکوه که به نظر می رسد قسمت حاکم نشین قلعه بوده است، ختم می شود. دور تا دور قلعه را حصاری در برگرفته که ارتفاع آن بیش از ده متر است. تنها ورودی قلعه از جبهه شرقی است که با سر در بزرگ و باشکوه به محوطه داخلی راه دارد.
عناصر قلعه عبارتاند از بازار، حاکم نشین، خانههای اعیانی، چهار انبار، آتشکده و محلههای عامه نشین. این قلعه بخش عامه نشین و اعیان نشین دارد و فضاهای معماری مورد نیاز مردم مانند مکتب خانه و ساختمان قرنطینه در آن دیده میشود. مصالح کلی آن خشت خام است.
یکی از قسمت های دینی این ارگ قسمت نگهبانی است که نزدیک در ورودی قرار گرفته و از بالا با یک سوراخ مربع شکل به پایین دید دارد و در زمان قدیم نگهبانان ورود و خروج افراد را از اینجا چک میکردند و همچنین در زمان وقوع جنگ از این قسمت بر سر دشمن آب جوشان یا آتش ریخته میشد.
قسمت های مختلف این ارگ با پله های جالب و بعضا مدور از هم جدا میشود بخش هایی از این قلعه قدیمیدر اثر گذشت زمان فرو ریخته است اما طی چند سال گذشته به ویژه بعد از وقوع زلزله بم و فرو ریختن ارگ شکوهمند بم این قلعه و ارگ راین بود که مورد توجه میراث فرهنگی قرار گرفت و مرمت ها و بازسازی ها آغاز شد.
در ورودی این ارگ هنوز جایگاه آهنگران و افرادی که به شغل چاقو سازی و ساخت ابزار فلزی مشغول اند فعال است و کما بیش به همان سبک و سیاق قدیم به ساخت این ابزار مشغول هستند و هنوز هم چاقو های شاخی راین از این مکان که قلب تاریخی راین و کرمان زمین است به دیگر نقاط راه مییابند چاقوهایی که از همان زمان قدیم با شاخ بز و دیگر حیوانات اهلی ساخته میشد وعطر حضور گذشتگان و پدران سخت کوش این مردمان هنوز در راهروهای این حجره ها به مشام میرسد.
کوچه های تو در تو و بازار ارگ از دیگر قسمت های دیدنی ارگ هستند که به اتاقها و حجره هایی ختم میشوند که گذشت زمان بر آنها تاثیرات نسبتا محسوسی گذاشته است که کمرنگ شدن نقوش برخی از دیواره ها از جمله این تاثیرات گذشت زمان است.
در قسمت ارگ حکومتی خانه اعیان و خوش نشینان واقع شده است که از نحوه ساخت و معماری و مصالح به کار رفته بین این قسمت با قسمت عامه نشین تفاوت محسوسی وجود دارد.
جاذبههای نزدیک
آبشار راین: آبشار راین که اسم و نوشتارش ما را به یاد رود راین آلمان میاندازد، در دامنههای هزار کوه، طبیعت شگفتانگیزی در میان شهر کویری کرمان دارد. این آبشار که آن را به اسم «زر رود» هم میشناسند ۴۰ متر ارتفاع دارد و در چند مرحله به زمین میریزد. اگر کسی کوهنوردی صخرهنوردی هم بلد باشد میتواند از کنار آبشار به قله هزار صعود کند. بالا رفتن از مسیر آبشار تفریح کوهنوردان زیادی است، اما نیاز به تجهیزات ایمن و کافی دارد.
