مقبره تاریخی حسن گایار شهرستان دلفان که بر روی تپه‌ای باستانی متعلق به عصر آهن قرار دارد.با پلانی مستطیل شکل متعلق به قرون پنج و ۶ هجری است که به شماره چهار هزار و ۱۵۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
حسن گایار یکی‌از عارفان و بزرگان منطقه بود که بومیان منطقه احترام خاصی برای آن قائل‌اند همچنین مقبره حسن گاویار در منطقه میربگ شهرستان دلفان در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهر نورآباد مرکز شهرستان دلفان واقع شده است.
بقعه تاریخی حسن گایار در ۱۶ کیلومتری نورآباد لرستان در دامنه‌ی رشته کوه بزکن و در یک کیلومتری آبشار زیبای غسلگه وجود دارد؛ بر اساس گفته‌های اهالی این منطقه حسن گایار از عرفای قرن هفتم هجری قمری بوده است. به استثنای این نکته‌ی محل تأمل، تقریبن هیچ اطلاعات موثقی در این باره وجود ندارد.
به‌نظر می‌رسد که پناه بردن و متوسل شدن نیاکان ما به این شخصیت تاریخی در هنگام کاشت و برداشت گندم، ریشه در یک اعتقاد اسطوره‌ای دارد؛ به‌دلیل وابستگی حیاتی انسان‌های گذشته به بخشش‌های زمین و آسمان، نگاه آنها به این دو آفرینش خداوندی نگاهی بوده است از سر عجز و ناتوانی و تسلیم و همراه با تقدیس. از این‌رو، پس از دریافت مواهب زمینی و آسمانی، شکر و سپاس آن‌را نیز به‌جای می‌آوردند. این مسأله به‌تدریج و در طی قرن‌های متمادی، شکل منسجم‌تری به خود می‌گیرد و به‌صورت برگزاری جشن‌ها و آیین‌های مذهبی بروز می‌کند.
امروزه برگزاری جشن‌های برداشت محصول ازجمله جشن انار، جشن شالی و جشن گندم در مناطق مختلف از رسوبات همان نگرش مذهبی است. برخی ریشه‌ی جشن‌های زراعت را به جشن مهرگان می‌رسانند.امروزه در کشور تاجیکستان که با ما دارای میراث زبانی و فرهنگی مشترکی هستند، روز مهرگان را که برابر با ۱۶ مهرماه است، روز کشاورز و کشاورزی نام‌گذاری کرده‌اند. در مناطق ما نیز برداشتن تکه نان از روی زمین و بوسیدن و گذاشتنش در گوشه‌ای امن و بستن دستمال حاوی نان به کمر عروس به نیت برکت و رزق(که در گذشته مرسوم بوده) به گونه‌ای یادآور تقدس گندم در باور گذشتگان و به جا آوردن شکر و سپاس خداوندی در نزد اهل امروز است.
در باورهای باستانی ایرانیان «وهومن» یا «بهمن» به‌عنوان یکی‌از هفت امشاسپند، خدای زراعت و کشاورزی بوده است. خدای زراعت فقط مختص ایرانیان نبوده است بلکه در ملل متمدن دیگر هم دیده می‌شود.در یونان باستان دی‌میتر الهه‌ی زمین کشاورزی و خرمن‌ها و غلات بوده؛ او را به سیمای زنی زرین موی و خوشرو مجسم کرده‌اند که خوشه‌ای گندم در دستش گرفته است.در افسانه‌های یونان آمده که او نخستین بار شخم زدن و تخم افشاندن را به جوانی به نام تریپولم یاد داده است.
بر اساس این گفته‌های خلاصه شده، حسن گایار استحاله‌شده‌ی همان خدای زراعت در باور گذشتگان است؛ خدایی‌که در باور آنها صاحب زمین و خرمن و برکت بوده است و پس از هر بخششی شکرش نیز واجب. در کلام مردم مناطق ما هنگام متوسل شدن به حسن گایار نوعی شکر و سپاسگزاری دیده می‌شود؛ کشاورز هنگام بذرافشانی مشتش را پُر از گندم می‌کند و به حسن گایار تقدیم می‌نماید و می‌گوید: حسن گایار! سر بیار اوُ دیار. و بعد مشتی گندم را برای پرندگان بر زمین می‌ریزد. متوسل شدن به این باور، با درجه‌ی تفاوت‌های کم و زیاد، در بیشتر مناطق غرب و نواحی مرکزی کشور دیده می‌شود. در اسدآباد همدان این مراسم بدین شرح برگزار می‌شود: در انتهای درو وقتی مقدار کمی گندم برای درو باقی می‌ماند، دروگرها رو به قبله می‌ایستند و شروع به صلوات فرستادن می‌کنند. سپس هر کسی یک مشت گندم در دست می‌گیرد و رو به قبله می‌ایستد.سر دسته‌ی گروه با صدای بلند چنین می‌گوید: «ارواح انبیاء و اولیاء، شهیدان دشت کربلا، صد و بیست و چهار هزار پیغمبر و پیغمبرزاده شاد و روح علی ابن ابی‌طالب (ع) و مسلم بن عقیل(ع) و علی‌اکبر قاسم(ع) و ابوالفضل(ع) و ائمه‌ی اطهار(ع) شاد، به حرمت فاتحه مع الصلوات». بعد از آخرین صلوات داس را بر روی بافه می‌گذارند و برای روح حسن گایار فاتحه‌ای می‌خوانند…
بنابراین گزارش،منطقه حسن گاویار در دلفان که از جاذبه های گردشگری نورآباد میباشد،منطقه‌ای بکر و به اصطلاح بهشتی در زمین است که برای بسیاری از علاقمندان به طبیعت و گردشگران ناشناخته مانده و هنوز شناسایی نشده و به معرفی بیشتر جاذبه‌های این منطقه از سوی متولیان امر به خصوص میراث فرهنگی نیاز دارد.
با این وجود این جاذبه طبیعی و بهشت گمشده در ایام بهار و تابستان پذیرای بسیاری از خانواده‌های بازدیدکنندگان و طبیعت دوستان از اقصی نقاط ایران است.
