حمام های تاریخی هر شهری نشان دهنده فرهنگ آن شهر در گذشته می باشد. شهر همدان دارای حمام های تاریخی مختلفی می باشد، که گردشگران سراسر ایران و حتی خارج از کشور از آن دیدن می کنند. حمام تاریخی قلعه در همدان یکی از این حمام ها است که مانند بسیاری از حمام های تاریخی در آن رگ زنی صورت گرفته است. این حمام به حمام حاج محمد سعید مشهور است که به دلیل اینکه در یکی از محله های قدیمی همدان که محله قلعه نام دارد واقع شده است، به آن حمام قلعه گفته می شود. افتتاح این بنا مربوط به سال ۱۲۸۷ است که در خیابان شریعتی، کوچه مهر افتتاح شده است. بازسازی این حمام به شکل بسیار جالبی می باشد.
این حمام از دیدنی های همدان است. این حمام دارای موزه و سفره خانه است. ساخت این حمام در دوره قاجار انجام شده است. حمامی در ۱۵۰۰ متر که حال تبدیل به موزه شده و در بازسازی آن سعی شده دوران گذشته پیش چشم بیننده زنده شود. حمام قلعه از دو بخش سرد و گرم تشکیل شده است که ورودی هشتی-شکل دارد. بعد از عبور از هشتی، ابتدا حمام سرد و سپس حمام گرم قرار گرفته . بعد از بازسازی سال ۱۳۸۷ حمام تغییر کاربری پیدا کرد و امروز به عنوان موزه مردم شناسی همدان، شناخته می‌شود. داخل حمام هم سفره‌خانه سنتی راه‌اندازی شده که گروه‌های موسیقی بعضی وقت‌ها می‌آیند و در آن برنامه اجرا می‌کنند.
اگر در همدان به محله ی قدیمی قلعه بروید در خیابان شریعتی چشمتان به دیدن این حمام روشن می شود. در همین محله خیلی از قدیمی ها روزهایی را به یاد دارند که برای نظافت و بهداشت به اینجا می رفتند.در بازدید از این حمام بعد از اینکه از هشتی ورودی به داخل حمام آمدید مجسمه ای را در کنار ورودی می بینید که در حال شبیه سازی کسی است که در گذشته همین جا می نشست و از مردم پول می گرفت! از کنار مجسمه که رد شدید اول به حمام سرد و بعد هم به حمام گرم برمی خورید. در همه جای حمام ترکیبی از معماری ایرانی و اسلامی به کار رفته که فضایی دیدنی را به وجود آورده است. در حمام ۴ ستون سنگی هست و سقف طاق نماهایی زیبا دارد که همه و همه معماری ناب قدیمی ایران را نشان می دهند. اگر این حمام را با دیگر حمام های سنتی استان مقایسه کنید می بینید که معماری و ساختار این حمام چیز دیگریست!
مجسمه ی جلوی در ورودی، تنها مجسمه ی این حمام نیست و به غیر از آن مجسمه های دیگری هم در موزه ی حمام هستند که با دیدن آن ها فکر می کنید واقعا در حمامی واقعی هستید و با افراد قدیمی سروکار دارید. در این حمام تعدادی رگ زنی اتفاق افتاده که این اتفاق در قالب مجسمه به نمایش در آمده است. البته در یک دوره ای در اینجا سفره خانه هم بود و می توانستید بعد از دیدن موزه و حمام برای استراحت و امتحان طعم غذاهای محلی به آنجا بروید ولی انگار مدتیه که جمع شده است. موسیقی زنده ای که در این سفره خانه پخش می شد کاملا مناسب حال و هوای سنتی حمام بود و غذا خوردن را لذتبخش تر می کرد.
بنای حمام قلعه با شماره ۵۰۲۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.بهره برداری این حمام با کاربری فرهنگی _ پذیرایی در سال ۱۳۸۸ به وسیله صندوق احیا و بهره برداری از مکان های فرهنگی و تاریخی طبق قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی اتفاق افتاده است.
ساعت بازدید ۹ صبح تا ۱۰ شب
آدرس: محله قلعه یا قاشق تراشان واقع در خیابان شریعتی
جاذبه های دیدنی اطراف حمام قلعه
در نزدیکی و اطراف حمام قلعه همدان مراکز و جاذبه های دیدنی بسیار زیادی وجود دارد، از جمله این دیدنی های شهر همدان می توان آرامگاه باباطاهر و ابوعلی سینا را نام برد که فاصله این مکان ها تا موزه حمام قلعه یک کیلومتر می باشد. کلیسای گریگوری از دیگر مکان های مهم شهر همدان است که تا حمام قلعه یک کیلومتر فاصله دارد. تپه هگمتانه نیز از مکان هایی است که فاصله آن تا حمام قلعه یک کیلومتر است. مقبره استرومردخای تا حمام قلعه فاصله ای ندارد و به این مکان بسیار نزدیک است. گنبد علویان نیز در فاصله یک کیلومتری حمام قرار دارد. از بازارهای نزدیک به این حمام می توان بازار همدان، فروشگاه برندس، بازار سنتی همدان و مجتمع تجاری الماس و برج قربان را نام برد. کاروانسرای گلشن، هتل باباطاهر، هتل بوعلی، هتل آریان، هتل آپارتمان خاتم، اقامتگاه بوم گردی آمادای از جمله اقامتگاه های اطراف حمام تاریخی قلعه در همدان هستند. از رستوران های نزدیک به حمام می توان رستوران آریاییان و رستوران بهارستان را نام برد.
