این استان با داشتن شرایط اقلیمی خشك و بیابانی، باغ ها و قلعه های تاریخی، چشمه های آبگرم و سرد، روستاهای شگفت، كویر بكر و آثار گردشگری بی نظیر، مجموعه ای از دیدنی های طبیعی تاریخ را در معرض بازدید مسافران قرار می دهد.
باغ اكبریه بیرجند
این باغ با فضایی سبز و دلنشین كه در زمره باغ های جهانی قرار گرفته به مقصدی برای گردشگران و مسافران تبدیل شده و با چشم اندازهای زیبا و دیدنی، بیش از همه نگاه پرسشگر هر بیننده ای را به سوی خود جلب می كند.
چشمه مرتضی علی
کویری با دو چشمه سرد و گرم! این شاید بهترین تعبیری باشد که بتوان درباره تفرجگاه «مرتضی علی» گفت. منطقه ای در دل طبس همیشه گرم، که زیباترین منظره و متنوع ترین طبیعت را مقابل چشمان شما می آورد. چشمه آب گرم مرتضی علی یکی از عجایب و دیدنیهای شهر طبس است که هر ساله شاهد بازدید هزاران گردشگر و زمین شناس داخلی و خارجی است.
در شهرستان طبس در حوالی روستای خرو دره ای وجود دارد که آب چشمه ها ی کوچک و بزرگ در آن جاری است و کال سردر نامیده می شود. در این منطقه و در دیواره دره حفره ها و کانال هایی وجود دارد که احتمالا قدمت آن به دوران ساسانیان می رسد و با نظم خاص و مهندسی حساب شده ای بنا شده است كه به خانه گبر معروف است. هركدام از این حفره ها كه قدمت آن همانطور که گفته شد به دوران ساسانیان یعنی حدود 1500 سال قبل برمیگردد، مقطعی از كانالی هستند كه در داخل آن بعد از چاه هایی كه به ارتفاع حدود 10 متر هستند به دالان بالا می رسیم كه به اتاقك هایی منتهی می شود. قوس تونل های بالایی خانه های گبر همانند قوس های بناهای دوران ساسانیان است كه البته راه دسترسی به داخل این خانه ها مشكل و تنها با وسایل كامل صخره نوردی و كوهنوردی و توسط افراد خبره ورود به داخل آن امكان پذیر است.
روستای چنشت
روستای چنشت در ۶۰ کیلومتری بیرجند به علت قرارگرفتن در میان ۴ رودخانه و نیز کوهستانی بودن آن، دارای باغات و مزارع بسیاری است که ازاین حیث به سرزمین رنگارنگ ایران معروف است.
روستای چنشت در ادوار گذشته تاریخی جزو دهستان نهار جان بوده که در حال حاضر از توابع شهرستان سربیشه است و به علت وجود چهار رودخانه فصلی در این روستا نام آن «چند شط» بوده که به مرور زمان تبدیل به چنشت شده است.
روستای چنشت به علت قرار گرفتن درمیان 4 رودخانه و نیز کوهستانی بودن آن، دارای باغات و مزارع بسیاری است و آب و هوای آن معتدل کوهستانی بوده که از زمستانهای سرد و تابستانهای بسیار خنکی برخوردار است.
عده ای چنشت را هم وزن «بهشت» میدانند که پیش از این به علت زیبایی طبیعی و وجود چهار رودخانه فصلی و نیز سرسبزی آن، گروهی از دامداران در سالیان دور این منطقه را جهت سکونت خود برگزیدند و به مرور زمان، نام کنونی را به خود گرفته است.
این روستا به علت جاذبههای طبیعی، تاریخی و فرهنگی از روستاهای هدف گردشگری استان است که ارتفاع آن از سطح دریا برابر 2150 متر است.
روستای بوژان
بوژان در ارتفاعات سرسبز و سرشار از گلها و گیاهان دارویی قرار دارد و چشم اندار دره سرسبز روستا و رودخانه جاری آن همراه با منظره کشتزار و باغهای گسترده، جلوه بسیار زیبا و تماشایی دارند. روستا در شیبی ملایم در دو سوی دره در میان باغات واقع شده و خانهها در این شیب، به صورت پلکانی چیده شدهاند.
از دیگر جاذبههای روستا آبشارهای زیبای بوژان است که از ارتفاعات شمالی روستا سرازیر میشود. این مناظر پس از طی چند ساعت پیادهروی از داخل روستا به سمت شمال قابل دسترس میباشد.
بند امیر شاه بیرجند
این اثر در دوره قاجار و به دستور شوکت الملک در خراسان جنوبی، دو کیلومتری جنوب غربی بیرجند روی رودخانه فصلی درون رشته کوه باقران، مانند بند دره و بند النگ ساخته شده است. این منطقه میان رشته کوه باقران، بین دره هایی به وجود آمده که در جوار روستایی بسیار زیبا قرار دارد. تجمع جمعیت در منطقه به علت آب و هوای بسیار عالی و قنات های آب شیرین است. دره هایی که در این منطقه هستند در امتداد شمالی جنوبی بوجود آمده اند و سرچشمه جویبارهایی در این منطقه می باشند.
باغ امیرآباد
باغ و کوشک امیرآباد بیرجند ازجمله باغهای زیبا و با شکوه خراسان جنوبی است که در فاصله ۵ کیلومتری غرب شهر بیرجند و در روستایی به همین نام واقع شده است.
آسیاب های بادی نهبندان
آسیاب های بادی یا آسباد ها یکی از نمونه هایی است که گویای این است که بشر خودش را با شرایط محیطی خود وفق می دهد و حد اکثر استفاده را می نماید. منطقه سیستان و خراسان جنوبی محل وزش باد های ۱۲۰ روزه سیستان است و یکی از بهترین مکان ها برای استفاده از انرژی باد می باشد. در مناطق مختلف این منطقه می توان آسباد ها را مشاهده کرد. آسیابادهای روستاهای شهرستان نهبندان از جاذبه های گردشگری استان خراسان جنوبی است.
غار حلوان
غار حلوان یکی از غارهای طبیعی استان خراسان جنوبی است که در نزدیکی روستایی به همین نام و در 75 کیلومتری شمال غرب شهرستان طبس قرار دارد. برای رفتن به غار باید 15 کیلومتر جاده خاکی را از روستا حلوان طی کنید تا به روستا برسید. قدمت سنگهای این غار به 160 تخمین زده شده است که در دوره ژوراسیک میانه تشکیل شده است.
کال جنی طبس
کال جنی یا دره جن ها دره ای است که در شمال طبس و در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع شده و ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. دره ای زیبا و حیرت انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن ها نامیده اند و آن را خوف انگیز و محل زندگی ارواح و جن ها میدانستند. نقش و نگارهای روی دیواره های بلند به ما می گویند که این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب به وجود آمده است. شاید در روزگارانی رودخانه ای خروشان از اینجا گذر می کرده است.
بند دره در بیرجند
این جاذبه سدی است تاریخی که در نزدیکی شهر بیرجند قرار گرفته و یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی این شهر محسوب می شود. قدمت بند دره به اواخر دوره ی زندیه و اوایل دوره قاجاریه بر می گردد و دلیل نام گذاری آن این بوده که آب از دره ی بالا به پایین عبور می کند.
سد کریت (سد کوریت)
سد کریت در 56 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان طبس، در نزدیکی روستای کّریت و بر روی رودخانه کریت سد قدیمی به نام کّریت واقع شده است.از قرون گذشته سد قدیمی کریت با مخزنی با حجم بیش از یک میلیون متر مکعب وظیفه تأمین آب روستاهای پایین دست را بر عهده داشته است.سد کریت طبس با ارتفاع ۶۰ متر مدت ۵۵۰ سال بلندترین سد جهان محسوب میشود و یکی از بزرگترین شاهکارهای صنعت مهندسی ساختمان به شمار میرود.
سد شاه عباسی
باغ گلشن طبس
باغ گلشن مربوط به دوره زند – دوره قاجار است و در طبس واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این باغ باشکوه یکی از مهمترین باغهای ایرانی به شمار می رود. باغ گلشن به وسیله میرحسن خان سومین، از سلسله خان هایی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، ساخته شده است.
باغ گلشن که از جمله باغ های طبقاتی به شمار می رود، حوضی بزرگ را در میان خود گرفته است که پلیکان هایی در آن شنا می کنند.
روستای ماخونیک
روستای ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان است که به سرزمین لی لی پوتهای ایران شهرت دارد در این روستا کشیدن سیگار، دیدن تلویزیون و نوشیدن چای بنا به سنت و رسوم محلی ممنوع است.
علت مشهورشدن روستای ماخونيك در 142 كيلومتری شهرستان بيرجند واقع در استان خراسان جنوبی آداب، رسوم و فرهنگ خاص مردمانش است.
منطقه ماخونیک متشکل از ۱۲ آبادی است که روستای ماخونیک بزرگترین آنها محسوب می شود. این روستا شامل ماخونیک، کفاز، چاپنسر، توتک، سفالبند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو است.
درباره وجه تسمیه روستا چندین قول وجود دارد، می گویند که در گذشته های بسیار دور عدهای ماموران دولتی به این روستا آمده و اهالی به گرمی از آنها استقبال نکردهاند و با آنها برخورد سردی داشتهاند و آنها این نام را برای روستا انتخاب کردهاند.