روستای نمونه گردشگری بخوان، روستایی سرسبز با باغ های وسیع مرکبات و درختان سردسیری و تنوع گیاهی زیباست که در دره کوه های سربه فلک کشیده بخوان و در فاصله ۸۵ کیلومتری شهرستان حاجی آباد قرار دارد.این روستا که از جاذبه های گردشگری حاجی آباد میباشد،از جنوب شرقی به کوه بنه خوان، از شمال و شمال شرقی به کوه بستو و از جنوب به کوه کم پل محدود میشود. این روستا از سطح دریا در حدود 1600 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن، تحت تأثیر اقلیم معتدل کوهستانی، در بهار و تابستان مطبوع و خنک و در زمستان سرد است.
در پیرامون و داخل روستای ییلاقی بخوان چندین امامزاده و زیارتگاه وجود دارد که قدمت بنای برخی از آنها به بیش از چند سده میرسد. برخی از منابع محلی، قدمت این روستا را، حدود 7 قرن ذکر کردهاند.
این روستا روزانه حدوداپنج ساعت در معرض افتاب قرار دارد. همچنین در مکانی قرار گرفته است که فقط یک راه ماشینی وجود دارد دراین روستا هر چهار فصل به معنی واقعی وجود دارد بهار خوش اب وهوا و پراز سبزه تابستان هم گرم سوزان هم خنک پاییز سرد وزرد زمستان هم سرد سوزان کوهای که از رشته کوه زاگرس ادامه دارند، از کناراین روستا میگذرد و اغلب زمستانها قله انها سفید پوش وتابستان اب وهوای خنکی به وجود میآورد .مردم روستای بخوان به زبان فارسی و با لهجه بندری سخن میگویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.
اقتصاد روستای بخوان براساس باغداری شکل گرفته است. گروهی از مردم در فعالیتهای زراعی، امور خدماتی و تولید صنایع دستی اشتغال دارند. در مزارع روستا به میزان محدود گندم و جو کشت میشود. از مهمترین محصولات باغی این روستا میتوان به پرتقال، نارنگی، لیموترش، لیموشیرین، زردآلو، آلوچه، سیب، گردو، انگور، خرما و انار اشاره کرد. اقلیم منحصر به فرد این روستا، سبب کاشت و تولید انواع میوهها شده است.
روستای بخوان بافت مسکونی متراکمی دارد و بر شیب تند دامنه و کوهپایه، استقرار یافته است. این روستا از یک سو به ارتفاعات بلند و از سوی دیگر به باغهای گسترده و رودخانه محدود شده است. خانههای روستای بخوان، یک طبقه با سقف مسطح و با حیاطهای وسیع است. اکثر خانههای روستا کمی بالاتر از سطح زمین و با ایوان ساخته شدهاند.
فارغان به دلیل هم مرز بودن با استان کرمان دارای آب و هوای متفاوت و دارای مکانی امن ،دلنشین و خوش منظر و دارای آبهای گوارا و خنک بوده و مردمان فارغ از هیاهو و مشکلات در این سامان به استراحت و خوشی می پرداختند لذا کلمه فارغان به معنی کسانی که آزاد و رها هستند در مورد این سرزمین به کار رفته است و از آنجا که این سرزمین ،مکانی امن ،دلنشین و خوش منظر و دارای آبهای گوارا و خنک بوده و مردمان فارغ از هیاهو و مشکلات در این سامان به استراحت و خوشی می پرداختند لذا کلمه فارغان به معنی کسانی که آزاد و رها هستند در مورد این سرزمین به کار رفته است.
جاذبههای گردشگری
روستای بخوان، با آب و هوای معتدل و مطبوع به خصوص در فصل بهار و تابستان، یکی از نواحی تفرجگاهی استان هرمزگان به شمار میرود.
استقرار روستا در دامنه کوه و محدود شدن آن به ارتفاعات بلند موجب محدودیت ساعت آفتابی و زمان روشنایی روزانه آن شده است. اقلیم مساعد و منحصر به فرد، شرایط به عمل آمدن انواع میوههای گرمسیری و سردسیری را در آن فراهم آورده است.
چشمانداز ارتفاعات صخرهای نیمه جنگلی، باغهای انبوه و پربار میوه در مسیر و در پیرامون حواشی سرسبز رودخانه پرآب و بقایای آسیاب آبی، از جلوهها و جاذبههای گردشگری روستای بخوان محسوب میشوند. جاده دسترسی به روستا بسیار باریک است و از میان ارتفاعات بلند عبور میکند. عبور از مسیر کوچه باغهای پربار و چندین روستای کوچک از دیگر مزیتهای نسبی گردشگری این روستا است.
زیارتگاههای داخل و پیرامون روستا از جمله زیارتگاه قدمگاه که مورد احترام مردم بومی هستند از جاذبههای زیارتی – مذهبی روستاست که مراسم مختلفی نیز در آنها برگزار میشود.
مراسم تعزیه خوانی و نخل گردانی در دهه اول محرم، صعود دسته جمعی به ارتفاعات برای زیارت امامزاده و اهدای قربانی و انجام نذورات، عروسیهای محلی با آداب و رسوم ویژه و دو بیتی خوانی در باغها از مراسم معروف و رایج این روستاست.
از گذشتههای دور، موسیقی در فرهنگ مردم روستای بخوان جایگاه ویژهای داشته است. انواع سازهای کوبهای و بادی مانند طبل، سنج، ربا، دمام و نی در مراسم عزاداری استفاده میشوند. نی نوازی مهمترین شیوه بهرهگیری از موسیقی است. کردی خوانی، دوبیتی خوانی و نغمه سرایی به خصوص در تفرجگاهها، مورد توجه و علاقه مردم بخوان است.
از ورزشها و بازیهای بومی این روستا میتوان به زدودورو، ملابرس و هفت سنگ اشاره کرد.
مردم روستای بخوان از پوشاک بندری استفاده میکنند. لباس زنان مشتمل بر چادر، پیراهن (بلوز و دامن برای دختران جوان) و شلوارهای بندری است. رنگارنگی و تنوع لباسهای زنان روستا بسیار زیبا و جذاب است. مردان بیشتر از لباسهای رایج در شهرها مانند کت و شلوار و پیراهن استفاده میکنند.
زنان و دختران روستای بخوان در تولید صنایع دستی مانند زینتآلات زنانه، گلیم و جاجیم تبحر خاصی دارند.
مهمترین سوغات روستای بخوان انار، خرما و مرکبات است.
از انواع غذاهای رایج در روستای بخوان میتوان به خورشت فسنجان، گردو پلو، خرما پلو، حلوای خرما، قلیه ماهی، نان مهیاوه، میگو با گردو پلو، خورشت انار و آش انار اشاره نمود.