ميمند در فاصله ۳۶كيلومتری شرق شهر بابک قرار دارد. روستای «دست كنده» ميمند دارای ۴۰۰ خانه دستكنده از دل كوه است.
این روستای باستانی که با شماره ۴۱۳۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، از معدود موارد معماری صخرهای است که به شکلی گسترده در تمامی ساختار روستا استفاده شده است. نمونههای معماری صخرهای هر چند در دیگر کشورها نیز وجود دارند، اما هیچ کدام جاذبههای فرهنگی، تاریخی و گردشگری میمند را ندارند.
روز شنبه ۱۳ تیرماه سال ۱۳۹۴ هجری شمسی مصادف با ۴ ژوئیه ۲۰۱۵ در سی و نهمین اجلاس میراث فرهنگی یونسکو پرونده منظر فرهنگی میمند شهر بابک مورد بررسی قرار گرفت و با کسب اکثریت آرا به عنوان نوزدهمین اثر جهانی ایران در فهرست یونسکو به ثبت رسید.
میمند که از جاذبه های گردشگری و دیدنی شهربابک است ، روستایی صخرهای و دستکند با چند هزار سال قدمت یادآور ایامی است که انسانها خدایان خود را در بلندای کوهها جستجو میکردند و کوه نشانه استواری و توان و پایداری و اراده شناخته میشد، این بنای دستکند باستانی، بیگمان از نخستین سکونتگاههای بشری در ایران بهشمار میرود، دورانی که هنوز ایرانیان مهرپرست بودند و کوهها را مقدس میشمردند. به هر تقدیر چند هزار سال پیش از این، انسانهایی دل سنگها را شکافتند و یادگاری را به جا گذاشتند که امروزه پس از گذشت سالیان همچنان نماد عزم و اراده و اقتدار اجداد ایرانی بهشمار میرود. هنوز کسی بدرستی آگاه نیست که این مجموعه به دست چه کسانی به وجود آمده و انگیزه این مردم از ساخت چنین بناهایی چه بودهاست.
مهمترین شاخصه این روستا در مقایسه با مواردی چون دهکده کاپادوکیه (Cappadocia) ترکیه، مسکونی بودن واحدهای صخرهای میمند است که این خصوصیت در سایتهای مشابه میمند کمتر به چشم میخورد؛ به عبارت دیگر زندگی هنوز معنای خود را در میمند از دست نداده است.
میمند شهربابک به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شدهاست و بیشترین تغییر در آن مربوط به چند دهه ی اخیر میباشد. آنچه مورد اهمیت است و بی شک بر نحوه شناخت میمند اثر گذارده این است که مسکن از روی هم گذاردن سنگ و آجر و غیره پدید نیامده، یعنی در فضای باز ساخته نشده، بلکه با از میان برداشتن انبوهی از خاک شکل گرفته و انسان نیاز به خشت و آجر و ملات نداشتهاست و از آنجایی که میبایست تودههایی را برمیداشته تا پناهگاه مهیا شود، به همین دلیل برای اتاق، تاقچه در اندازههای گوناگون برای جای رخت خواب، ظروف، صندوق، چراغ و … کنده شدهاست.
وقتی به خانه های سنگی دستکند میمند توجه می کنی می بینی، کل یک خانه که ممکن است شامل یک یا چند اتاق و اصطبل باشد یک «کیچه» است. یک واحد یک ورودی مشترک دارد و در پاگرد ممکن است طویله در یک سو و اتاق نشیمن در طرف دیگر باشد. همه کیچهها یک ساختار ندارند. هم اندازه و هم تعداد اتاقها متفاوت است.
جدا کردن اتاق از پستو یا پوشانیدن برخی از تاقچهها با پرده های پارچهای صورت میگیرد. کلیدون در دیوار کنار درب نصب میشود، کلید را در آن قرار میدهند تا زبانه پشت در قرار گیرد. درجه حرارت این اتاقها حدود ۵ درجه متفاوت از بیرون است. ایجاد اجاق و در زبان محلی «دیدوُن» در درون اتاقها و سوزاندن هیزم طی سالیان متمادی در آن موجب سیاهی رنگ سقف و بدنه ی اتاقها شده و برپا کردن آتش و تهیه غذا در درون اتاقها سبب شده تا بدنه داخل اتاقها ایزولاسیون شده و باعث عمر بیشتر اتاقها شود و متأسفانه چون دیگر در خیلی از اتاق ها آتش افروخته نمیشود باعث شده تا خاک سقف ها به آهستگی ریزش پیدا کند.
اندازه این اتاقها که البته از نظر هندسی منظم نیستند، متفاوت کف پوشها اکثراً نمد، مخشیف، گلیم یا قالیچه به اندازههای متفاوت وجود است، این روستای روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق میباشد.
میمند به چه معنی است؟
میمند در لغت برگرفته از دو واژه می و مند است. می به معنی شراب و مند به معنی مست و مستی است. آنچه درباره میمند میگویند نیز برگرفته از همین معنی است، تعبیری که اهالی روستا نیز بر آن باور دارند. آنطور مشهور است که مردم این ناحیه می میخوردند و وقتی مست میشدند، در اثر آن مستی، حفره ها را در دل کوه با دست میکندند. اگرچه عده دیگری نیز معتقدند میمند به معنی میمنت و مبارکی است. البته که باورها به همینجا نیز ختم نمیشود و برخی نیز معتقدند ساکنان روستا از میمند فارس مهاجرت کرده و از همین رو این روستا را میمند نامیدند که باتوجه به قدمت روستا و کوچ نشین بودن ساکنان اولیه بعید به نظر میرسد.
بیشتر ساکنان روستای میمند دامدارند و در ۴ ماه اول سال دامهایشان را به دشت میبرند. اما در چهار ماه بعد به باغداری مشغولند و زمستانها برای سکونت به این منطقه میآیند. قدیمها، اهالی میمند روزهای سرد زمستان را با بافتن فرش، گیلم، نمد و سبد سپری میکردند، اگرچه این روزها متاسفانه این هنرها در روستا کمرنگتر از قبل شده است.
از تاریخ شروع زندگی در روستای میمند نمیتوان اطلاعات دقیقی پیدا کرد اما هر آنچه که بهجا مانده روایتگر تاریخی به بلندای ۸ تا ۱۲ هزار سال است. سنگنگارههایی که در این روستا کشف و شناسایی شدند قدمتی ۱۲۰۰۰ ساله در دل خود دارند. ورواگوران- باستانشناس ایتالیایی- با بررسی سنگ نگارههای یافته شده، عمر تمدن در میمند را حدود ۶ تا ۱۲ هزار سال بیان می کند. یک هیات فرانسوی در حدود ۳۵ سال پیش سنگ نگارههایی با نقوش شکار در ۸ کیلومتری جنوب میمند را مورد بررسی قرار دادند و قدمت این روستا را ۱۲۰۰۰ سال تخمین زدند.
سفالهای به دست آمده از دژ میمند اسناد تاریخی مهمی هستند که بر اساس بررسیهای فرهنگی به ۲ تا ۳ هزار سال پیش تعلق دارند. سنگ نگارهها و نقاشیهای صخرهای موجود در این منطقه، با صحنههای شکار، قدمت میمند را به چندین هزار سال پیش باز میگردانند. در این میان نمونههایی از آثار دورههای مختلف: اشکانی، ساسانی و اسلامی هم کشف شدهاند.
این روستای تاریخی خانههایی دستکند دارد که شما را به دل تاریخ میبرد. بر اساس روایتهای مختلف این خانهها میراث اندیشهای است که کوه را مقدس میدانست و نزدیک شدن به آن را برای تقویت روحیهی پایداری و استواری لازم میپنداشت. بربلندای کوههابود که خداوند را پیدا میکردند و از این حس و حالی که در وجودتان جاری میشد لذت میبردند.کسانیکه چنین باوری را در خود پرورش داده بودند در دل کوهها برای زندگیشان خانههایی بنا کردند که هنوز با گذشت هزاران سال سالم و استوارند. شما با دیدن این خانهها که جزئیات بینظیری دارند میتوانید اوج هنر معماری را در همان ایام درک کنید و از آن لذت ببرید. خانههایی که حتی تزئیناتی مانند طاقچه داشتند و در ایامی بسیار دور دستکند شدند. این بنای باستانی، بیگمان از نخستین سکونتگاههای بشری در ایران به شمار میرود.
در میمند باید کجاها را ببینیم؟
بعد از گشت و گذار در میمند و همنشینی با روستاییان خوش صحبت این منطقه به دیدن جاهای دیگر هم میتوانید بروید. رفسنجان تا میمند ۱۳۵ کیلومتر، چیزی در حدود ۱ ساعت و ۴۰ دقیقه راه است. بعد از رسیدن به رفسنجان با طی حدود ۲۰ کیلومتر به دره یا تنگه راگه میرسید، یکی از شگفت انگیزترین مناطق ایران که بر اثر فرسایش به وجود آمده. از بین صخره ها نیز رودخانه گیودری میگذرد. اینجا پناهگاه آهوی استان کرمان محسوب میشود.
بعد میتوانید به سیرجان که با شما ۱۱۰ کیلومتر، یعنی یک ساعت و ربع فاصله دارد بروید. در سیرجان میتوانید از یخدان دو قلو و بادگیر چپقی سیرجان دیدن کنید. در روستای بلورد سیرجان نیز میتوانید به دیدن باغ سنگی که یکی از عجایب ایران است، بروید. در رفسنجان خانه حاج آقا علی که بزرگترین خانه خشتی دنیاست از دیدنی هاست و انتظارتان را میکشد.