روستای پاده در ۲ کیلومتری شرق روستای اسلام آباد(قلعه خرابه) و ۴ کیلومتری شمال شرقی شهر آرادان و ۱۶ کیلومتری گرمسار واقع شده است.پاده بخش عمده‌ای از شهرت خود را به دلیل قرارگرفتن بر سر راه تاریخی ابریشم، بناهای تاریخی و سفرنامه‌های مختلف همراه دارد تا جایی که ناصرالدین‌شاه قاجار، هرتوم شیندلر (سفیر کبیر پروس) و صنیع‌الدوله ازجمله افرادی هستند که در سفرنامه یا کتاب خود، اطلاعات مهمی از وضعیت پاده در حدود یک قرن پیش آورده‌اند.
علت نام گذاری
درباره انتخاب این نام دلیل های متفاوتی بیان می شود که از جمله رایج ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
صنیع الدوله این طور می گوید: اصل اسم این ده، پایین ده است چون از سمت مغرب از این ده که می گذرد، خاک خوار است. ولی آبادی نیست، جز ده نمک، آن هم جمع دیوانی ندارد. به علاوه جدید است از این جهت اینجا را پائین ده نامیده اند.
نظریه دیگری که برای نام گذاری آن عنوان می شود این است که، در گذشته پاده شامل دو قسمت بوده یکی حصار بالا و دیگری حصار پائین که مرکز روستا بود و حمام، آسیاب، مسجد و سایر امکانات مهم در این قسمت قرار داشت. با توجه به اینکه مرکز اصلی جمعیت و سکونت در حصار پائین جریان داشت، نام روستا کم کم به پایین ده و سپس به پاده تغییر یافته است.
برخی معتقد هستند به دلیل این که زمین های روستا بسیار حاصلخیز بودند و برای مردم آن سود زیادی داشتند، به بهره ده شهرت یافتند و به مرور زمان برای تلفظ آسان تر به پاده تغییر یافته است.
روستای پاده یکی از جاذبه های گردشگری آرادان،در منطقه كویری استقرار یافته و اقلیم نیمه بیابانی دارد.آب و هوای آن در تابستان گرم و در زمستان سرد است.روستای پاده با پیشینه طولانی، یكی از روستاهای قدیمی استان سمنان است.مردم روستای پاده با گویش الیكایی پاده ای سخن می گویند مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند مهمترین آثار تاریخی این روستا عبارت است از: امامزاده سلطان ابو سعید؛ حسینیه ؛ مسجد ؛ قلعه ؛ حمام ؛آب انبار؛ حوض آب؛ ساختمان های مسكونی قدیمی است.مصالح به كار رفته در ساخت خانه های قدیمی شامل كاهگل، تیرچه های چوبی و خشت است كه با سقف های گنبدی پوشش یافته اند. فضاهای درونی خانه ها به گونه ای است كه به تمام قسمت های جانبی، دید و دسترسی دارند. امروزه خانه های شهری، با مصالح سیمان، آجر، آهن و گچ ساخته می شوند.
از رایج ترین غذاهای محلی روستای پاده می توان به اشکنه اشاره کرد.
جاذبه های روستای پاده
تکیه روستای پاده
تکیه روستای پاده، یکی دیگر از بناهای تاریخی روستا است، که در حدود سال ۱۳۰۰ هجری قمری ساخته‌شده و در حال حاضر۱۳۵ سال قدمت دارد. این بنا در غرب مسجد قمر بنی‌هاشم واقع و به آن چسبیده است. ساختمان تکیه مستطیل شکل در ابعاد ۱۹×۲۳.۵ متر است.
معادن نمک
حدود ده سال است که از معادن روستای پاده نمک استخراج می شود. این معدن محل بالا آمدن گنبد نمکی با پوشش گچ و نمک است. یکی از این معادن به شکل کوه است و نحوه استخراج نمک از آن باعث شکل گیری غاری دستکند شده است. معمولا برای ساختن تونل در جاده ها از یک قالب خاص الگو برداری می شود، قالبی که استحکام، دوام و امنیت تونل را تضمین کند.
مهمترین و قدیمی‌ترین اثر تاریخی پاده، قلعه عظیم و ستبر آن است. این قلعه بلند و باعظمت با مساحت بیش از یک هکتار از خشت و گل ساخته و در مرکز روستا واقع‌شده است. دو دورۀ معماری پیش از اسلام و دورۀ اسلامی را پشت سر گذاشته، که دوره اسلامی آن به قرن ۱۳ هجری می‌رسد. این قلعه به شکل مدور بر روی یک محوطه بزرگ و بلند آبرفتی ایجادشده است.دورتادور آن در بالای همین تپه عظیم آبرفتی، دیوارهای عظیمی ایجاد کرده‌اند. دیوارهای سمت شمال آن بسیار بلند و دست‌نیافتنی است، در سمت جنوب که دروازه ورودی در آن تعبیه‌شده و احتمالاً دارای طاق نیز بوده است، دیوارهای اطراف کوتاه‌ترند. ورودی قلعه در دوره قدیم دارای یک در سنگی عظیم بود که مدتی از این در به‌عنوان پل استفاده می‌شد.
بعد از عبور از این در، راهروی سرپوشیده‌ای وجود دارد که محوطۀ اصلی قلعه درگذر از آن قرار داشته است. دورتادور محوطه، دارای اتاق‌هایی با طاق هلالی بوده که آثار آن باقی‌مانده است. معماری این بنا کامل از خشت و گل است و درجاهایی از آجرها ۴۵×۴۵ با قطر ۸ و۱۰ سانتی‌متر استفاده‌شده است.با توجه به عظمت و نوع معماری این قلعه و موقعیت سوق‌الجیشی و قرار گرفتن در کنار راه ارتباطی قدیم، می‌توان گفت که در دوره ساسانی احتمالاً یکی از دژهای نظامی بوده است. این قلعه تا حدود ۷۰ سال پیش مورداستفاده اهالی برای سکونت بوده است. فضای معماری و فرم و وضعیت این دژ، کوه خواجه سیستان را به یاد می‌آورد. این قلعه به شماره ۵۸۱۱ در فهرست آثار ملی کشور ثبت‌شده است.
امامزاده سلطان ابوسعید
ساختمان امامزاده سلطان ابوسعید در شرق مسجد قمر بنی‌هاشم واقع‌شده است. این امامزاده، فاقد شجره‌نامه است ولی می‌گویند که ایشان از فرزندان امام موسی کاظم (ع) هستند. ساختمان امامزاده از خشت و گل در ابعاد۱۱×۵/۱۳ متر ساخته‌شده است. نمای این بنا روبه شمال بوده و شامل سه ایوان است که ایوان وسطی از دو ایوان دیگر بزرگ‌تر است.از تاریخ ساخت این بنا اطلاع دقیقی در دست نیست، اما بر اساس شواهد و قرائن موجود، بیش از سایر ساختمان‌های روستا (به‌جز قلعه) قدمت دارد.
آب‌انبارهای تاریخی پاده
آب‌انبار خونی نیز که در حدود سال۱۳۱۰ هجری قمری ساخته‌شده است در شمال چال خشت‌مالی و جنوب شرقی یخدان روستای پاده قرار دارد. این بنا از آهک و سنگ و ساروج ساخته‌شده و دارای سقف گنبدی شکل آجری بوده و سر در حمام و پا شیر آن روبه شمال قرار داشته است. این آب‌انبار تا حدود سال ۱۳۰۰ شمسی مورداستفاده اهالی بوده است. سقف گنبدی آن در سال۱۳۳۰ شمسی کاملاً فروریخت و اکنون تنها منبع اصلی و استوانه‌ای شکل آن باقی‌مانده است.
حمام عمومی پاده (حمام کربلایی)
حمام کربلایی روستای پاده نیز بیش از۱۲۰ سال قدمت دارد که بانی آن کربلایی خدیجه خانم صائمی بوده و مصالح به‌کاررفته در این حمام، شامل سنگ، آهک و ساروج است. این حمام معماری بسیار جالبی دارد و باوجود گذشت سالیان زیاد از زمان ساخت آن، تقریباً سالم و پابرجا باقی‌مانده است در حدود ۵۰ سال پیش تعمیرات اساسی شد.
ساختمان حمام شامل یک سردر کوچک است که با چهار پله وارد رختکن می‌شود.
