بنر هدر

موزه و قلعه سالار محتشم ، تلفیقی از سبک ایرانی و اروپایی

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

قلعه سالار محتشم یکی از دیدنی‌های پرطرفدار و معروف خمین است که در اواخر دوره قاجاریه به دست «میرزا علی خان سالار محتشم» ساخته شده است.این روزها این قلعه تغییر کاربری داده و مردم آن را به‌عنوان «موزه مردم‌شناسی خمین» می‌شناسند که لوازم و ابزار معیشتی مردم خمین را در معرض عموم به نمایش گذاشته است.

میرزا علی خان کمره ای ملقب به سالار محتشم فرزند علی قلی خان سرهنگ است . علی قلی خان مدتی  رئیس فوج کمره بوده و نیای این طایفه به آلوئیم می رسد . وی از صاحب منصبان دوره قاجار بوده که به جهت پیروزی های نظامی و ایجاد امنیت در سرحدات کشور و نیز به واسطه پایداری در مقابل قوای روسی از طرف دولت وقت و احمد شاه قاجار در سال ۱۳۳۲ ه.ق و به پیشنهاد علاءالسلطنه وزیر داخله وقت ملقب به سالار محتشم .در جنگ جهانی اول که قوای روسیه از شمال و قوای عثمانی از غرب به پیشروی در خاک ایران مشغول بودند میرزا علی قلی خان سالار محتشم فرماندهی قوای پیاده نظام فوج کمره و برادرش غلامحسین خان (حاج جلال لشکر) فرماندهی قوای سواره نظام فوج کمره بر عهده داشته اند و این دو موفق می شوند نیروهای اشغال گر روسی را تا مرز بروجرد و ملایر عقب برانند .

موزه و قلعه سالار محتشم ، تلفیقی از سبک ایرانی و اروپایی

قلعه سالار از نظر سبک معماری تلفیقی از معماری کلاسیک اروپا و معماری سنتی ایران است. این بنا در خردادماه سال ۸۵ تجهیز و مرمت شده و به عنوان اولین موزه شهرستان خمین افتتاح شد. قلعه سالار محتشم از دو طبقه ساخته شده و از نوع ساختمان‌های ایوان دار است و یکی از عمارت‌های نادر ایران محسوب می‌شود که ۱۷۰ سال پیش دارای سیستم برق کشی بوده که تاکنون منبع تأمین نیروی برقی این سیستم مشخص نشده است.

یک ایوان سراسری اولین بخش از ساختمان طبقه همکف را تشکیل می دهد ، ستونهای آجری این ایوان نسبت به ایوان طبقه دوم کوتاه و ضخیم تر می باشد تا بتوانند بار و سنگینی طبقه دوم ساختمان را زودتر و آسانتر به پایه ها منتقل کنند .
این ستونها دارای طاقهای هلالی عریضی بوده و در پیشانی آنها جهت تزئین از تصویر و نقوشی نظیر یک بشقاب که در آن سه انار وجود دارد ، گل ، شاخه درخت ، برگهای گیاهان و نیز پرندگان استفاده شده است . در سمت غرب طبقه اول این بنا یک حوض خانه وجود دارد که دارای چهار ورودی بوده و در حال حاضر یکی از آنها باز است . محورطول وعرض این حوضخانه حدود ۵/۸ × ۵/۷ است .

موزه و قلعه سالار محتشم ، تلفیقی از سبک ایرانی و اروپایی

عنصر قابل توجهی  که در حیاط قلعه به چشم می خورد حوضی است که به صورت دو لنگه با طرحی کاملاً اروپایی در راستای شرقی – غربی ساخته شده است . طرح این حوض به شکل هندسی نامنظم می باشد . شکل و ساختار این حوض یکی از خصایص منحصر به فرد این بنا محسوب می شود . دورچین این حوض طوری طراحی شده است که بتوان گلدانهای را در دور تا دور آن قرار داد و با تلفیق این دو عنصر یعنی آب و گل یک فضای بصری و عرفانی زیبایی را بوجود آورد .
شکل کلی حوض بر خلاف حوضهای ایرانی که حالت سکون را تداعی می کنند دارای جهت و آغاز کننده یک نوع حرکت بصری قوی از طرف بنا به سوی محیط و باغچه های درون حیاط است .طبق گفته ساکنین محل و نوادگان سالار محتشم آب ورودی به حوض توسط کانال آبی که از ضلع غربی وارد حیاط می شده تأمین و توسط همان کانال از ضلع شرقی حوض خارج می شده است در حال حاضر اثری از جوی آب در محوطه حیاط دیده نمی شود اما اثر آن در خارج ار بنا ، پشت دیوار غربی دیده می شود .
نکته قابل توجه این که محوطه سازی حیاط تلفیقی از سبک ایرانی و اروپایی است .در قسمت جنوبی حوض طرح باغچه ها به سبک باغهای ایرانی است یعنی تشکیل شده از دو راهرو متقاطع صلیبی شکل که چهار باغچه در گوشه های آن قرار دارد و اصطلاحاً چهار باغ نامیده می شود .

موزه و قلعه سالار محتشم ، تلفیقی از سبک ایرانی و اروپاییدر ضلع شمالی حوض حد فاصل حوض و بنای اصلی سبک باغچه  سازی متفاوت بوده و به سبک اروپایی ساخته شده است و از چند قطعه مجزا که شکل قلب را تداعی می کند تشکیل شده است .

قلعه سالار محتشم دارای عکاسخانه اختصاصی هم بوده و اکنون عکس‌های بسیاری از این قلعه به جا مانده که علاوه بر ارزش هنری از نظر شناخت تاریخ خمین نیز حائز اهمیت است.

از دیگر خصایص شاخص عمارت سالار محتشم دیوارهای محاطی حیاط است . این دیوارها با سبکی معروف به زین اسبی ساخته شده اند به این صورت که شکل دیوارها تداعی گر زین اسب است که به صورت ریتمیک به دنبال هم تکرار شده اند و در حد فاصل این زین اسبی ها یک لغاز آجری قرار دارد که علاوه بر کمک به استحکام دیوار یکنواختی را از دیوارها گرفته و نمای زیبایی را القا می کند . به گفته ساکنین محل و طبق شواهد موجود در وسط هر کدام از این زین اسبی ها و همچنین بالای هر یک از لغازها ستونکهای آجری قرار داشته که روی آنها مجسمه های گچی با اشکال برگرفته از هنر مجسمه سازی غربی قرار داشته است که به دلیل گذشت زمان و فرسودگی مصالح و همچنین مرمت های غیر اصولی قسمت فوقانی دیوار تمامی این مجسمه ها از بین رفته اند و اثری از آنها بر جای نمانده است .
این بنا در حال حاضر به عنوان موزه شهر خمین در بر گیرنده آثار فرهنگی در زمینه مردم شناسی است . لوازم و ابزار معیشتی مردم خمین عمده آثار این موزه  را تشکیل می دهد . همچنین پیکره هایی که نمایانگر آئین های محلی استان مرکزی همچون شب چله ، کردعلی به کو و کوسه ناقالدی می باشنددر این موزه به نمایش در آمده است .

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید