مسجد مقدس محدثین در بخش مرکزی شهر بابل، خیابان شیخ کبیر(افرا داربن) واقع شده است که در نیمه اول قرن ۱۲ هجری حدود ۳۰۰ سال پیش احداث شد.مساحت مسجد ۱۶۰۰ متر مربع و از قسمتهای زیر تشکیل شده است. شبستان طبقه پایین و شبستان طبقه بالا، قبرستان(حیاط مسجد)، مقبره چند تن از علمای مشهور شهر، کفشداری، مناره قدیمی و دارای سه درب شرقی، غربی و جنوبی است.
این مسجد از شمال به محله سرحمام و از سمت شرق به محله شهید گدازگر(شمشیرگرمحله) و از سمت غرب به محله شهید روشن ضمیر(طوقداربن) و از سمت جنوب به فاصله تقریبی ۲۰۰ متر به خیابان گلشن منتهی میشود، همچنین مسجد محدثین از شمال به مسجد کاظم بیک، از شمال شرقی به مسجد پیرعلم و از شرق به مسجد موسیبن جعفر(ع) و از غرب به مسجد کوچک شمشیرگر محله و از جنوب به مسجد گلشن و از جنوب غربی به مسجد خاتمالاوصیا(بیسر تکیه) مشرف میشود.
این مسجد که از جاهای مذهبی بابل است، را جمکران ثانی نیز نامیده اند .
یك روایت تاریخی
مسجد محدثین بابل دارای یك پایگاه اینترنتی است كه علاوه بر اعلام برنامه های مسجد ، تاریخچه ساخت آن را هم می توان در این پایگاه مطالعه كرد.
در نوشته ای كه در این بخش وجود دارد و استنادش \’ بنا بر نقل كهنسالان از مؤمنین و بعضی از علمای این شهر \’ است كه \’ سینه به سینه تا كنون نقل شده \’ ، آمده است : … دربِ منزل عالم ربّانی، مرحوم ملا نصیرا، به صدا در می آید و او در را باز می كند و چشمانش به به تمثال بی مثال و زیبای مولای انس و جان، حجة بن الحسن، امام زمان (عج) می افتد و حضرت از او می خواهد با وی همراه شود و به دنبالش بیاید! او نیز امتثال می كند و با هم به راه می افتند تا به گوشه ای از باغچه متعلق به ملا نصیرا می رسند؛ حضرت بر سر چاهی در این مكان می ایستد و آب چاه بالا می آید و وضوء می سازد و مرحوم ملا نصیرا نیز از آن چاه وضوء می گیرد و در گوشه ای به نماز می ایستد و ملا نصیرا هم به آن شخصیت والا مقام اقتدا می كند و بعد حضرت به ایشان امر می كند كه در این مكان مسجدی بنا كند و نام آن را «محدثّین» بگذارد.
این مكان در آن زمان در یهودی محله، مركز خانه ها و تجارت اسكان یهودیان در شمال كشور بود.
ملا نصیرا بعد از دستور ولایی، بنّاها و كارگرانی را برای ساختن مسجد استخدام كرد؛ اما هنگام ساخت محراب صبح كه برای ادامه كار می آمدند با تعجب محراب مسجد را خراب شده می دیدند و گمان كردند یهودیان نیمه های شب مخفیانه آن را خراب می كنند! مكان محراب را عوض می كردند و هر محلی را كه انتخاب می كردند، خشت های آن فرو می ریخت و شبها محراب تخریب می شد! ملا نصیرا نگهبانانی را شبها گماشت تا خرابكار را دستگیر كنند اما آنها كسی را ندیدند. ناگزیر ملا نصیرا كار را تعطیل اعلام كرد تا راز آن معلوم گردد.
او با اضطراب در این مكان خود قدم می زد و برای چاره جویی تامل می كرد و توسل می گرفت تا آن كه ناگهان روزی با تعجّب در ابتدای صبح مشاهده كرد كه خشت هایی به صورت هلال، محل و جهت محراب و قبله را نشان می دهد كه برای پایه محراب آماده شده و از قبل نبوده است. بعد ایشان، معماران را طلبید و آنان را سرزنش نمود كه چرا بدون اجازه ی من پایه ی محراب را ساخته اید؟ گفتند: ما به دستور شما از آن زمان تاكنون به اینجا نیامده ایم. فهمید كه باید رازی در میان باشد و حتما دست حضرت صاحب(حج) در این محراب نقشی داشته و فرمود: بر روی همین پایه، محراب بسازید و اگر محراب استوار ماند، دیوار مسجد را بر مبنای همین محراب بسازید.
كارگران خشت های محراب را بر همان پایه چیدند و محراب برقرار ماند و مسجد هم به موازی آن مستقیم روی به قبله ساخته شد و از آن زمان این محراب مبنای قبله مردم شهر بابل و مقدس گردید.
مرحوم ملانصیرا این دستور ولایی را با جملهای عربی بیان میکند که به صورت کتیبهای، سالیانی دراز، بر روی محراب مقدس این مسجد نقش بسته است: «لَقَد اَمَرَ الشَّمسُ الخَفی خاتِمُ المَعصُومینَ بِبِناءِ هَذا وَ سَمّاهُ بِمَسجِدِ المُحَدِثینَ»؛ یعنی: “به تأکید آن خورشید پنهان، آخرین معصوم، به ساختن این مکان امر فرمودند و آن را مسجد محدثین نامیدند، شعبان المعظّم ۱۱۳۶ ق”.
جلوه های معنوی و عرفانی مسجد محدثین
الف) محراب مقدس: از گذشته دور، مردم شهر بابل به محراب مقدس محدثین اعتقاد بسیار دارند، هر کسی که بار اوّل وارد این مسجد میشود، در این محراب دو رکعت نماز برای حاجت خود به جا میآورد.از زمان احداث مسجد این محراب مبنای قبله مردم شهر بابل گردید حتی در مشاهدات میدانی و مصاحبهها برخی گفتند که مردم با امتحان قطبنمای خود و هماهنگ بودن عقربه قبلهنشان با راستای محراب، به صحّت قطبنما از حیث فنّی اطمینان حاصل میکردند.
ب) مرقد علمای فرزانه و مجتهد: این مسجد مقدس علمای فرزانه و مجتهدی را در دل خود جای داده است، در اینجا به برخی از علمای مدفون در حیاط این مسجد اشاره میشود:علامه آیتالله ملانصیرا مازندرانی متوفی ۱۳۰۳ یا ۱۲۹۵ این مجتهد فرزانه از بزرگان علمای امامیه و مجتهدین مازندرانی در قرن دوازدهم هجری و اواخر دوره صفویّه بوده است.علامه آیتالله شیخ محمدحسن کبیر معروف به شیخ کبیر متوفی شوال ۱۳۴۵ ق، ایشان عالمی فاضل، فقیهی اصولی، محدثی رجالی و ادیب بود. آیتالله شیخ مهدی طیبی متوفی تیر ۱۳۳۸ ش از عالمان ربانی دوره پهلوی اول بوده است.
ج) مرقد منور دو شهید گمنام: مسجد محدثین همچنین دو شهید گمنام ۲۰ و ۲۱ ساله را از سال ۱۳۸۷ در آغوش خود دارد.
