این پل یکی از زیباترین و قدیمی ترین پل های شهرستان بهار و استان همدان بوده که قدمت آن اواخر عهد صفویان و اوایل عهد قاجار می باشد.این پل در بخش لالجین و ورودی روستای مهاجران و بر روی رودخانه فصلی قره چای بنا گردیده است و همچنین ارتباط بین روستاهای کوشک آباد، مهاجران، راه هموار، رایکان سفلی و رایکان علیا را ممکن می سازد. پل مهاجران را مردم بومی محل پل «خانم کرپی» یا « خانم کرپی سی» مینامند. این پل از جاذبه های تاریخی شهر بهار می باشد.دلیل این نامگذاری هم کتیبهای سنگی است که بالای تاج پل نصب و در آن نوشته شده که این پل به یاد بانویی خیّر ساخته شده است.
بنای پل
بنای پل مهاجران در نزدیکی شهر مهاجران در حدود 27 کیلومتری شمال شرق شهر بهار قرار دارد. روی کتیبه نهچندان خوانایی که از سنگ مرمریت تراشیده و بالای تاج پل و طاق چشمه اصلیاش نصب شده، زمان ساخت آن 1331 خورشیدی آمده است. متن کتیبه به این شرح است:
«بسمالله، پل مهاجران به یاد مرحومه بانو آهو ایزدی صبیه مرحوم حاج علی محمد بنت حاج هاشم توسلی و بانو حاجیه آسیه ایزدی در سال ۱۳۳۱ ساخته شد.»
پس از آن این تاریخ، پل مهاجران همواره از سوی ساکنان روستا و نهادهای مرتبط از جمله میراث فرهنگی مورد رسیدگی و مراقبت قرار گرفته است به طوری که امروزه – پس از گذشت قریب به 70 سال – هنوز جاده اصلی روستای نسبتا پرجمعیت مهاجران از روی این پل میگذرد و همه روزه تعداد زیادی خودروی سبک و سنگین از روی آن عبور میکنند.
مشخصات پل
پل مهاجران یا پل خانم کرپی 7 دهانه آبرو یا چشمه دارد که دهانههای آن با قوس جناغی تزیین شده است. در قسمت بالای دهانه اصلی یا تاج پل کتیبهای سنگی با متن یادبودی در 5 سطر به چشم میخورد.
شانههای 2 طرف پل در محل اتصال با زمین از سنگ لاشه ساخته شدهاند. امروزه نیاز است با ساخته شدن پل جدید در کنار این پل کهنسال، رفت و آمد روی آن قطع شود و کاملا مورد محافظت قرار بگیرد.
چشمه طاق وسطی پل با عرض پاطاق 5/60 متر و ارتفاع تیزه 4/50 متر تا کف رودخانه، بزرگترین چشمه طاق محسوب میشود در حالی که 2 چشمه طاق کناری آن دارای عرض پاطاق 5/40 متر و ارتفاع تیزه 4 متر هستند. چشمه طاقهای دوم و ششم و همچنین اول و هفتم نیز به همین ترتیب کوچکتر میشوند. ابعاد و اندازههای دقیق این پل برداشت، ثبت و ضبط شده است.
ویژگیهای معماری و طبیعی پل
از ویژگیهای پل مهاجران میتوان به آجرکاری دقیق و مستحکم آن که سبب شده است این بنا پس از قریب به 70 سال همچنان پا برجا باشد، اشاره کرد. این پل با طولی معادل 56/20 متر در قسمت آجری، بدون در نظر گرفتن شانههای سنگی و عرضی، برابر 10/20 متر با 7 چشمه طاق جناغیشکل دوبخشی ساخته شده است.
با گذشت زمان و بر اثر کمآب شدن رودخانه قرهچای که پل روی آن ساخته شده، امروزه تنها در فصول پربارش آب زیر پل جاری است.
درگذر سالیان و با عبور سیلابهای خروشان، به دلیل ساخته شدن پایههای قطور سنگی که در قسمت ورود آب تیزگوشه و هادی جریان به سمت چشمهطاقها هستند، هیچگونه آسیبی به اصل بنای پل وارد نشده است.
گرداگرد این بنای قدیمی را زمینهای کشاورزی و مراتع گرفتهاند. با توجه به اینکه این پل روی رودخانه قرهچای ساخته شده است، به نظر نمیرسد اطراف آن هیچ بنای جدیدی ساخته شود.
تعمیرات و دخل و تصرفها
غیر از آسفالت روی پل و مقاومسازی پایههای سنگی آن که به منظور استفاده امروزی از این بنا انجام شده است، به نظر میرسد دخل و تصرف خاص یا تغییری در این بنا صورت نگرفته باشد.
اما قسمتهایی از آجرهای بدنه پل ریختهاند و بندکشیها، بهخصوص در قسمت پایههای سنگی، لازم است مجددا انجام شوند. اما اصل بنا سرپاست و به طور مسلم با مرمت و رسیدگی مستمر و رفع آسیبها میتواند به عنوان یکی از پلهای تاریخی شاخص در استان همدان – مانند پل فرسفج در تویسرکان – سالیان متمادی به حیات خود ادامه دهد.