بروجرد دومین شهر بزرگ و تاریخی استان لرستان جاذبه های زیادی را در خود جای داده که کی از آن ها پل قلعه حاتم است، پلی تاریخی که به دلیل طبیعت و مناظر تماشایی، چشم اندازهای جذابی دارد و گردشگران زیادی در سفر به آن شهر از آن دیدن می کنند. این پل بر روی رودخانه کشیده شده و هدف اصلی از ساخت آن انتقال آب شرب به شهر بروجرد بوده است.
در شمال غربی شهرستان بروجرد در فاصله ۵ کیلومتری این شهر پلی قدیمی و کهن را می بینید که به قلعه حاتم معروف است و نسبت به پل های مشابه دیگر ویژگی ای منحصربفرد دارد. این پل به بیشتر از همه برای انتقال آب رودخانه ی بالا دست روستا به شهر بروجرد طراحی شده است. در اطراف این پل طبیعت زیبا و مناظر خیره کننده، چشم اندازهای بی بدیلی را خلق کرده اند که چشم ها از دیدنش سیر نمی شود.
پل قلعه حاتم اساسا به منظور انتقال آب شرب رودخانه بالا دست روستای قلعه حاتم معروف به باغشاه یا ماشا به شهر بروجرد ساخته شده است و از روی یک رودخانه بزرگتر عبور می کند به طوری که از سرریز شدن آب به این رود جلوگیری می کند و به صورت روگذر، آب تمیزتر و قابل شرب را به سمت شهر هدایت می نماید.رودخانه‌ای که از زیر پل قلعه حاتم رد می‌شود معروف است به رودخانه گرمابه که آب آن مصرف زراعی دارد.نهری که از روی پل رد می شود آب ماشا یا مالشو نام داشته است که آب تمیز آن مصرف شرب داشته است. نقش پل قلعه حاتم در این است که از آمیخته شدن آب این دو نهر با یکدیگر جلوگیری می کند و به این ترتیب آب ماشا را از طریق نهر کوچک تعبیه شده روی پل از تپه های غربی منطقه به سمت روستای قلعه حاتم و پس از آن به باغات شمال شهر بروجرد معروف به کوچه باغی منتقل می کرده است که این آب بر اساس نظم خاصی در سطح شهر بروجرد توزیع می شده است و به مصرف شرب ساکنان شهر می رسیده است). آب ماشا در اصل ماء شاه (رودخانه شاه) بوده است که به اختصار ماشا نامیده شده است.
مشخصات فنّی پل
پل قلعه حاتم با طول ۲۶۱ و عرض ۲٫۵ متر، پلی آجری و سنگی است که بیشتر به هدف انتقال آب ساخته شده است. برای ساخت این پل از آجر و سنگ استفاده شده که با آهک و ملات ساروج بر روی هم قرار گرفته اند. اندازه های آجرهای هر چشمه حدود ۲۲ در ۲۲ سانتی متر است و برای ساخت دو یال شرقی و غربی آن هیچ آجری استفاده نشده و مصالح اش سنگ است. پل جوی باریکی از جنس سنگ دارد که آب را از غرب به شرق منتقل می کند. در ظاهر به نظر نمی آید که پل شیب زیادی داشته باشد ولی شیب لازم برای هدایت آب با کاهش ارتفاع سنگ های جوی آب تامین شده است. برای ساخت پایه های پل از آهک استفاده شده تا گذر آب نه تنها باعث سستی اش نشود بلکه آن را محکم تر کند. مکان برخورد هر پایه پل با آب رودخانه ی پایین به صورت یک شش ضلعی و از سنگ ساخته شده که در قسمت شمال یعنی محل ورود آب دارای تیزی بیشتری هستند. در واقع، محل تلاقی پایه ها با آب در قسمت ورودی به شکل مثلثی و در خروجی به شکل بیضی می باشد.
تعمیرات و بازسازی پل
با تغییرات گسترده ای که در سده 14 خورشیدی در وضعیت خدمات شهری روی داد آب ماشا به عنوان منبع تامین آب شرب شهر بروجرد نقش خود را از دست داد و به جای آن لوله کشی آب و تامین آب شهر بروجرد از سرچشمه های منطقه ونایی در دستور کار قرار گرفت. به این ترتیب، آب نهر ماشا نیز تنها در باغات شمال شهر بروجرد به ویژه کوچه باغی مصرف می شد و به این ترتیب پل قلعه حاتم کمتر مورد توجه قرار گرفت و بخش هایی از آن تخریب شد.از دهه 1370 به بعد مجددا این پل به عنوان یک اثر تاریخی مورد توجه قرار گرفت و پس از ثبت به عنوان یک اثر تاریخی ملّی، اقدامات پراکنده ای برای بازسازی و نگه داری آن صورت گرفت تا این که در اردیبهشت سال 1390 مراحل بازسازی اساسی و تعمیرات کامل پل به پایان رسید.
در تاریخ ۲ آبان ۱۳۷۸ پل قلعه حاتم بروجرد که از جاذبه های بروجرد میباشد،با شماره ۲۴۳۸ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی در فهرست ملّی ایران به ثبت رسید
