مسجد النبی که به مسجد سلطانی نیز معروف است، در قزوین و ضلع جنوبی خیابان امام خمینی و در محدوده بازار واقع شده است. این مسجد یکی از بزرگترین و با شکوه ترین مساجد ایران است که از نظر گستردگی صحن و شبستان ها، شیوه معماری و استواری بنا در قزوین و ایران منحصر به فرد می باشد.
مسجد النبی (ص) قزوین براساس منابع معتبر در زمان قاجار به فرمان فتحعلی شاه در محوطه وزیر یا چال وزیر که از موقوفات آقا جمال وزیر بوده بنا شده است.
مسجد دارای سه ورودی شمالی، غربی و شرقی است که هر یک به تناسب اهمیت، واجد سردر و ورودی اصلی بنا که در ضلع شمالی استقرار یافته دارای سردر باشکوهی است که پیش خان منتهی به خیابان امام را پس از گذشت از هشتی به صحن مسجد مرتبط می سازد.سر در شمالی مسجد بسیار محتشم، مجلل و رفیع است و سرتا سر آن با کاشی های مینایی و اسلوبی بدیع تزیین شده و دارای کتیبه ای از کاشی لاجوردی به خط نستعلیق ممتاز به تاریخ 1202 هجری قمری است و به ایوانی می پیوندد که سطح زمین آن به شکل کثیرالاضلاع مخمس به مساحت 82 متر بنا شده و بر بالای آن ماذنه بزرگی ساخته اند.
هنرمندان مسلمان سردر شمالی را چنان دلربا و استادانه با تزیینات کاشیکاری های لاجوردی، مقرنس و خطوط ممتاز نستعلیق و ثلث آراسته اند که هر بیننده ای را از این همه هنر و زیبایی به تحسین و شگفتی وا می دارد.
صحن وسیع مسجد ابعادی در حدود 87 در 89 متر، حوض سنگی بزرگی را در وسط خود جای داده که این صحن از سمت شمال و جنوب به شبستان و از سمت شرق و غرب به رواق محدود می شود.چهار ایوان مسجد النبی (ص) با دو گوشواره در هر طرف به رواق های هشتگانه مسجد پیوسته و هر کدام با تزیینات کاشی مینایی و کتیبه های نفیس با خط ثلث، جلوه ای خاص به مسجد بخشیده اند.
کتیبه های ایوانهای شرقی و غربی مزین به سوره مبارکهˈعم یتسائلون عن النبا العظیمˈ و کتیبه دو ایوان شمالی و جنوبی سوره مبارکهˈهل اتی علی الانسان حین من الدهرˈ را چون نقشی جاویدان در خود نگه داشته است.
هر یک از رواق های شمالی و جنوبی دارای چهار طاق نما و رواق های شرقی و غربی دارای 9 طاق نما هستند که هر شبستان با 28 طاق کوچک با وسعت هر کدام 16 متر مربع است و به فاصله شش متر از همدیگر، روی 18 ستون استوار شده اند و هر یک از طاق نماها دارای ارسی سه چشمه که مشرف به حیاط وسیع مسجد است.
برفراز مقصوره جنوبی، گنبد عظیم، زیبا و رفیعی با تزیینات کاشی هندسی و خطی، با قطر دهانه 15 متر قرار دارد که این گنبد به صورت دو پوسته پیوسته ساخته شده و ارتفاع تیزه داخلی آن تا کف بنا 20 متر و ارتفاع راس خارجی آن تا کف حدود 23 متر است.در جهت شمالی مقصوره مدخل ایوان است و در دیوار جنوبی محرابی است که ازاره اش از سنگ مرمر و با کاشی های مینایی رنگارنگ تزیبن شده است.
در وسط هر یک از دیوارهای شرقی و غربی یک ارسی سه چشمه کار گذاشته شده و طرفین ارسی دو راهروی عریض احداث شده است که درهای آن مقصوره را به رواق های شبستانهای طرفین اتصال می دهد.طول مقصوره 150 متر و عرض آن 14 و مساحت آن 210 متر مربع است.
مسجدالنبی (ص) نیز همانند مسجد جامع عتیق دارای شبستانی زیرزمینی است که اینک به عنوان کتابخانه از آن استفاده می شود.
این بنای با ارزش که از جاذبه های مذهبی تاریخی قزوین میباشد،در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به شماره ۱۲۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
