امامزاده حسین بن موسی الکاظم علیه السلام یکی از بناهای تاریخی و جاذبه های گردشگری شهر طبس در استان خراسان جنوبی می باشد. این آرامگاه زیبا در تاریخ ۲۰ بهمن ماه، سال ۱۳۱۸ خورشیدی با شماره ی ثبت ۳۳۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مقبره امامزاده حسین بن موسی الکاظم در طبس از قدیم مورد توجه و استقبال مردم بوده اما متاسفانه در زلزله ویرانگر طبس در سال ۱۳۵۷ این بنا به‌کلی ویران شد. پس از آن، آستان قدس رضوی اقدام به بازسازی آن کرد.
تاریخچه
در روزگارانی که قیام علویان به اوج خود رسیده بود، در سرزمین های اسلامی گروهی از آنها برای تداوم بخشیدن به مبارزه ها به سوی ایران که از امنیت بیشتری نسبت به بقیه برخوردار بود، مهاجرت کردند. در این مهاجرت ها عده ای از سادات و امامزادگانی در زمان کوتاه ولایت امام رضا (ع) از شهر عراق و حجاز و یمن به خراسان آمدند. اما هنوز بیشتر آنها به مقصد نرسیده بودند که واقعه شهادت امام رضا (ع) پیش آمد. در همین حین مأمون دستور بازداشت و قتل کلیه سادات را داد. یکی از آن افرادی که به شهادت رسید حسین بن موسی الکاظم (علیهه السلام) بود که در شهر طبس به خاک سپرده شد. این آرامگاه دارای بارگاه و موقوفاتی مب باشد. امامزاده حسین (ع) آخرین فرزند موسی بن جعفر (ع) بود که در سنین نوجوانی قبل از شهادت برادر بزرگوارش حضرت رضا (ع) با کاروانی به ایران آمد و در پی تعقیب زیردستدان عباسی، مخفیانه به طبس روی آورد و در آنجا به شهادت رسید.
بناى کنونى بارگاه
حرم: در کنار در ورودى حرم، ابیاتی به خط زیباى حبیب الله فضائلى به چشم می خورد. حرم امامزاده حسین بن موسی (علیه السلام) مربع شکل است و حدود ۱۲۰ متر مربع مساحت دارد. ازاره (سنگهای نصب شده در اطراف بنا و پای دیوار) این قسمت از سنگ مرمر سبز یشمی است و از کف حرم تا ارتفاع ۱/۳۷ متر ادامه دارد. پس از ازاره تا سقف به مساحت ۶۰۰ متر مربع آینه کاری است که این میزان به همراه آینه کاری های سایر قسمت ها به حدود ۴۰۶۰ متر مربع آینه کاری می رسد. در میان اضلاع حرم، هشت ترنج بزرگ دیده می شود که به صورت گچ کاری است و زمینه آبی دارد. سوره های کوچک قرآن با خط و طراحی زیبا در آنها نقش بسته است. حرم چهار در ورودی در چهار طرف دارد که از چوب گردو ساخته شده اند و به رواق ها نیز مرتبط هستند.علاوه بر این درها تعداد ۲۴ درِ چوبی دیگر نیز در محل ورود به دیگر نقاط بقعه به چشم می خورد.
ضریح: هسته اصلى بنای کنونی آستان مقدس حسین بن موسی الکاظم (ع) است و مانند همه آرامگاه ها، اتاقی مربع با پوشش گنبدی است. مرقد امامزاده در زیر گنبد قرار گرفته و ضریحی بر روی آن نصب شده است. تاریخ ساخت این ضریح به سال ۱۴۰۵ هجری قمری باز می گردد.اطراف ضریح، مشبک و نقره کاری و طلاکاری شده است و در بالای هر گوشه آن گلدانی طلایی دیده می شود. در وسط ضلع غربی آن نیز دری به چشم می خورد که مزین به گل و بوته روکش نقره است.
سنگ قبرى از سنگ مرمر به ابعاد ۲۶۷ در ۱۱۶ سانتی متر با حدود یک متر ارتفاع در میان این ضریح قرار دارد.رواق هایى نیز در پیرامون ضریح وجود دارند که با ایوان هایى با سردرهاى بلند از صحن مزار جدا می شوند.
رواق ها: هشت رواق مربع شکل دور حرم قرار گرفته اند.
صحن:این صحن شش سردر ورودى دارد که کاملا قرینه هستند و زیربنای هر کدام ۲۷۵ متر مربع است. این سردرها در دو طبقه با بهره گیری از ویژگی های معماری سنتی ساخته شده اند و در مجموع تعداد ۱۲ سوییت با تجهیزات کامل سکونتی را در خود دارند. سردرها دارای تزیینات معرق کاری هستند و هر یک از آنها با نام های باب الحسین، باب السلام، باب الحوائج و باب الغدیر، باب الشهدا و باب الرضا خوانده می شوند.
در صحن مطهر و نزدیک در ورودى به حرم، در قابى شیشه اى سنگ قبر به نسبت بزرگی وجود دارد که از حوزه بناى باستانى امامزاده به دست آمده است. این سنگ بر مزار خواجه شمس الدین حسین شاه بوده و بر سطح آن نوشته ها و شعرهایى به صورت کنده کارى قابل مشاهده است. سنگ قبر حدود ۲ متر طول و ۳۰ سانتی متر عرض و بیش از پانزده سانتی متر قطر دارد و تاریخ ۸۰۰ هجرى قمرى بر آن به چشم می خورد.
گنبد و گلدسته ها: گنبد امامزاده بسیار زیباست و نمای بیرونی آن از کاشی معرق است.ارتفاع گنبد از داخل حرم ۱۲ متر و از بیرون ۲۵ متر است و اندازه قطر دور گنبد نیز به ۴۲ متر می رسد. در ۴ گوشه صحن امامزاده چهار گلدسته خودنمایی می کند که در واقع برج ساعت هستند و زمان را نشان می دهند. این برج ها با ارتفاع ۴۰ متر و قطر ۱۱ متر و ۹۰ پله و معرق کاری تماشایی جلوه ای خاص به آرامگاه بخشیده اند.
سقاخانه و برج های نور: دو سقاخانه با زیربنای ۱۳۵ متر مربع و ارتفاع ۹ متر در مجموعه وجود دارد که گنبد فیروزه ای با کاشی های معرق و سنگ های زیبای گرانیتی دارند. تعداد شصت برج نور با ارتفاع متفاوت در امامزاده تعبیه شده است که روشنایی مورد نیاز بارگاه را تامین می کنند.
گلزار شهدا و آرامگاه بزرگان طبس: بخشی از محوطه امامزاده و قسمت هایی از فضای درونی بنای آن به مقبره شهدای دفاع مقدس اختصاص داده شده است.
