یکی از مکانهای دیدنی تهران «باغ گیاهشناسی» است.باغ گیاهشناسی مکانی است که در آن مجموعهای از گیاهان بومی و غیر بومی در فضای باز و یا در گلخانهها کشت میشوند و نقش مهمی در زمینههای مختلف پژوهشی از جمله علوم گیاهی و باغبانی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم به اهمیت گیاهان و لزوم حفاظت از آنها برعهده دارند. به علاوه باغ گیاهشناسی بهعنوان ذخیرهٔ ژنتیکی گیاهانِ در معرض خطر انقراض مورداستفاده قرار میگیرد. در باغهای گیاهشناسی امکانات لازم برای مطالعه و پژوهش دربارهٔ تنوع زیستی و حفاظت از آنها فراهم میشود. همچنین با بهرهگیری از روشهای مختلف علمی، امکان شناخت گونههای گیاهی فراهم شده و محدودهٔ پراکنش آنها تعیین میشود. تحقیق در زمینهٔ روشهای تکثیر و پرورش گونههای با ارزش از نظر حفاظتی و اقتصادی از موضوعات دیگری است که در باغهای گیاهشناسی به آن پرداخته میشود.
معرفی باغ گیاه شناسی ملی ایران
عملیات اجرایی باغ گیاهشناسی ملی ایران در سال ۱۳۴۷ با واگذاری قطعه زمینی از مراتع ملی شده در اراضی چیتگر واقع در کنار اتوبان تهران-کرج آغاز گردیده و مراحل نهایی خود را طی میکند. مساحت باغ حدود ۱۴۵ هکتار میباشد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۲۰ متر بوده و دارای آب و هوای نیمهخشک و میزان بارندگی متوسط سالیانه حدود ۲۴۰ میلیمتر است. حداکثر دمای هوا در ماههای تیر و مرداد به ۴۳-۴۲ درجه سانتیگراد و حداقل دمای هوا در زمستان به پائینتر از ۱۰- درجه سانتیگراد میرسد.
طرح جامع باغ گیاهشناسی ملی ایران به نحوی پیشبینی شدهاست که نشاندهندهٔ الگویی از باغ ایرانی باشد. به این منظور یک میدان در مرکز باغ پیش بینی شده که چهار بلوار در چهار جهت به آن میپیوندد.
باغ گیاه شناسی ملی ایران شامل ۳۰۰۰ گونه از انواع گیاهان درختچه ای، بوته ای و درختی است. این موزه زنده از رویشگاههای گوناگون ایران نظیر کوهستانی البرز و زاگرس، جنگلی خزری و بیابان ها و همچنین رویشگاه های مهم جهان نظیر اروپا، آمریکا، آسیا (هیمالیا، چین و ژاپن) تشکیل شده است. علاوه بر آن در این باغ قطعات تخصصی نظیر گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، گیاهان پیاز دار ایران و باغ میوه ایرانی و همچنین قطعات آموزشی – نمایشی شامل باغ های سنگی و صخرهای، باغ های نمایشی، آبشار ها و دریاچهها وجود دارد.
در باغ گیاه شناسی ملی ایران یک هرباریوم بزرگ یا گنجینه گیاهان، متشکل از نمونه های گیاهان خشک شده جهت پژوهشگران گیاه شناسی طبقه بندی و نگهداری میشود. این مجموعه در حقیقت، موزه نباتات خشک است که در حال حاضر با داشتن ۲۴۷ هزار نمونه گیاهی یکی از معتبرترین هرباریوم های منطقه خاورمیانه و بزرگ ترین و مجهزترین آنها در کشور است. علاوه بر این، تعداد زیادی نمونه گیاهی از سایر کشورهای دنیا از طریق مبادله در باغ هرباریوم ملی ایران نگهداری می شود.
قسمت های مختلف باغ گیاه شناسی ملی ایران
باغ گیاه شناسی تهران، از بخش های مختلفی تشکیل شده است که هرکدام ارزش خاص خود را دارند. این بخش ها عبارتند از:
باغ صخره ای، بخش رویشگاه قاره آمریکا، قسمت گیاهان دارویی، قسمت رویشگاه قاره اروپا، باغ سیستماتیک، آربراتوم، ناحیه ایرانی و تورانی، گیاهان زاگرس، گیاهان البرز، قسمت رویشگاه هیمالیا، گیاهان حوزه دریای خزر، بخش قطعات نمایشی، گیاهان آذربایجان و قفقاز، باغ های ژاپن و چین، باغ میوه ایرانی، بخش نهالستان، بخش گلخانه ها، جنگل تفریحی و فضای سبز موحوطه های اداری مجموعه.
گیاهان حوزه دریای خزر:با ورود به این بخش، تصور می کنید که به جنگل های شمال ایران پای گذاشته اید. حتی خاک بخش خزری را هم از خود شمال آورده اند. ساخت ناحیه خزری در این باغ در سال ۱۳۵۱ آغاز شد و همچنان گیاهانی به آن اضافه می شود. ۶۴ گونه درختی و درختچه ای جنگل های شمال کشور، در این محوطه نگه داری می شوند.
گیاهان حوزه کوه های زاگرس:عملیات احداث بخش زاگرس مجموعه باغ گیاه شناسی ملی ایران در سال ۱۳۶۷ آغاز شد. در این منطقه ۳ هکتاری، گیاهان مختلف کوه های زاگرس را مشاهده خواهید کرد. حدود ۴۲ گونه درختی و ۳۰ گونه علفی منطقه زاگرس، در موحطه زاگرسی این مجموعه نگه داری می شوند.
گیاهان حوزه کوه های البرز:در این بخش از باغ، گیاهان ارزشمند دامنه های جنوبی رشته کوه البرز نگه داری می شوند. بیش از ۲۴۰ گونه گیاه مختلف، در بخش البرز وجود دارند.
رویشگاه های ایرانی و تورانی:پوشش گیاهی رایج در این بخش، درختان پسته وحشی، ارس، بادام وحشی و … هستند. در این بخش جنگل های شمال غرب، شمال شرق و برخی رویشگاه های ارتفاعات جنوبی کشور شبیه سازی شده اند.
رویشگاه های بیابانی جنوب کشور:درختچه هایی از رویشگاه های بیابانی جنوب ایران در این بخش نگه داری می شوند.
باغ های کشور چین و کشور ژاپن:باغ های شبیه سازی شده چینی و ژاپنی را می توانید در این بخش مشاهده کنید. یکی از زیبایی های این قسمت از باغ، پل های چوبی کوچکیست که بر روی آب راه های آن احداث کرده اند. یکی از مشهور ترین گیاهان بخش ژاپن و چین، گیاه بامبو است.
گیاهان رویشگاه اروپا:گیاهان حوزه دریای مدیترانه در اروپا، زیبایی خاصی به این منطقه از باغ گیاه شناسی ملی ایران داده اند.
گیاهان رویشگاه آمریکا:آبشارهای مصنوعی، جنگل های شمال آمریکا و جنگل های جنوب این قاره این قسمت از باغ را تشکیل داده اند.
مسیردسترسی
راحتترین راه برای رسیدن به این باغ استفاده از ماشین شخصی است، بعد از پارک چیتگر، ورودی پیکان شهر را وارد میشویم و بعد با رفتن به خیابان گودرزی به این باغ بزرگ و زیبا میرسیم. همچنین از اتوبان همت و بلوار پژوهش هم میتوان به این باغ بزرگ رسید. با مترو هم میتوانید به باغ گیاهشناسی بروید، با پیاده شدن در ایستگاه ایرانخودرو یا وردآورد و ادامه مسیر با تاکسی یا اتوبوس یا پیادهروی به باغ گیاهشناسی میرسید.
