کمتر کسی است که مخاطب هنر باشد و نشستن روی صندلی های سرخ تالار وحدت را برای تماشای اجرای یک کنسرت موسیقی یا تئاتر تجربه نکرده باشد. تالار وحدت از جاهای دیدنی تهران،سالهاست محل قرار بسیاری از مخاطبان هنر در تهران است. بسیاری از کسانی که برای حضور در رویدادها، نمایشگاه ها و یا اجرای تئاتر و موسیقی در این مجموعه حاضر می شوند، تنها سالن اپرای تالار وحدت را می شناسند و شناخت چندانی با آثار هنری که در گوشه و کنار این مجموعه نمایش دائمی دارد، ندارند.
در ابتدا به کل مجموعه تالار وحدت که شامل یک تالار بزرگ و یک تالار کوچک بود تالار رودکی میگفتند که بعد از انقلاب اسلامی در هفته وحدت، تالار بزرگتر را تالار وحدت و تالار کوچکتر را به تالار رودکی تغییر نام دادند.
ساختمان
تالار در سال ۱۳۴۶ توسط اوژن آفتاندلیانس بر اساس مدل نمونه اپراهال وین ساخته شده است. زیر بنای این تالار حدود ۱۵۷۰۰ مترمربع است و شامل یک سالن همکف و سه طبقه بالکن به صورت مدور میشود که در مجموع گنجایش ۹۰۰ تماشاگر را دارد. این ساختمان دارای دو زیرزمین، تالار کنسرت شامل صحنه و سالن تماشاچیان در طبقه هم کف و ساختمان اداری تشکیل میشود..
صحنه از چهار بخش جدا از هم درست شده است. جلوی صحنه ویژه اجرای بالهها و اپراها است و آن را میتوان تا سه متر پایین برد. دو بخش کناری صحنه را میتوان تا شش متر بالا برد و بخش پشتی صحنه گردان است بدین معنا که صحنه (سن) این تالار قابلیت حرکت افقی و دورانی و امکان تغییر ارتفاع (-۴/۵ تا ۱/۵) دارد.
ساختمان اداری هفت طبقه پشت صحنه تالار بنا شده است که در آن خدمات و امور اداری تالار رودکی، سالنهای تمرین اجرای قطعات، رستوران وجود دارد. طبقه چهارم همین ساختمان ویژه کنسرتهای مجلسی است.
معماری تالار وحدت
این تالار در سال ۱۳۴۶ ساخته شد و نخستین سالن مخصوص اپرا و کنسرتهای بزرگ است. ساخت این بنا ۱۰ سال به طول انجامید. معمار این بنا اوژن آفتاندلیانس بوده و بر اساس مدل اپرا هاس وین ساخته شده است. زیر بنای تالار وحدت بالغ بر ۱۵۰۰۰ مترمربع است و مساحت کل ساختمان در ۷ طبقه و زیرزمین ها به ۲۱۰۰۰ متر مربع میرسد. تالار وحدت در حاشیه خیابان حافظ در بلوار شهریار واقع شده است. این مجمومه در غرب تا خیابان خارک ادامه مییابد، سر در ورودی این مجموعه در بلوار شهریار واقع شده است که در سال ۱۳۸۱ طراحی شده.
ورودی تالار
ورود به بنا از دو ورودی مجزا میسر میشود، ورودی مردم در شمال (نمای شیشه) و ورودی اشخاص در شرق. این بنا یک سالن اصلی با ظرفیت ۹۰۰ نفر داردوشامل بخشهای دیگر سالن انتظار، بخشهای خدماتی، بخشهای اداری و بخشهای مرتبط با اجرا کنندگان است.
همان طور که اشاره شد سردرورودی آن در وسط بلوار شهریار واقع شده است در نتیجه این بلوار مسیر اصلی ورود به آن است. با عقب نشینی بنا ازخیابان حافظ و جدایی آن توسط فضای سبز در واقع بنا از مسیر حرکتی اصلی دور شده است.
سالن اصلی
سالن اصلی در کنار سالن انتظارقرارگرفته است که توسط پیش فضای منحنی شکل بهره ور را به سمت ورودیهای خود هدایت میکند. این سالن درسه طبقه ساخته شده و ورودیهای آن در طرفین (شرق وغرب) قرار دارند و تعدادشان متناسب با ظرفیت هر طبقه است. بیشتر بخشهای مربوط با بهره وراجرا کننده در اطراف سالن وسن آن ساماندهی شده است. این سالن دارای یک سن اصلی و چهار سن متحرک است. در پشت سن فضاهای مرتبط با آن قرار دارند که شامل اتاقهای گریم واتاقهای تمرین هستند و همچنین فضای اپراتوردر سمت غربی سن. در سمت شرق سن یک سن جانبی قرار گرفته که در ارتباط مستقیم با محوطه است که حمل و نقل آسان دکور و تجهیزات را به سن امکانپذیر میکند.
دیگر سالنها و معماری داخلی تالار
بعد از ورود به بلوار سردر محل ورود رانشان میدهد. بعد از عبور از آن بهره ورمدت زیادی را در محوطه نمیگذراند و بعد از چند قدم وارد بنا میشود. از این رو مکان یابی نامناسب سردر نسبت به بنا تاثیرطراحی فضای سبز را نیزبر بهرهور کم تر کرده است. بناهای مجاور در ضلع جنوبی مجموعه تالار وحدت قرار دارند که شامل یک مجموعه ورزشی و دانشگاه است که به علت وسعت سایت و ارتفاع بناهای اطراف و فضای سبز اطراف مجموعه تاثیر نا مطلوب بر بنا ندارند. از بناهای دیگر تالار رودکی است که در همین سایت قرار دارد و چه ازنظر فرم و چه کاربری متنایب با تالار وحدت است.
بررسی نسبت بنا با بهرهور با توجه به مکان یابی بنا، عقب نشینی از خیابان حافظ و قرارگیری فضای سبز مجموعه در حاشیه این خیابان، دید بصری به آن را کاهش داده است و هدایت بهرهور با علائم نوشتاری انجام میگیرد. از این جهت خود بنا نمیتواند هدایت بهرهور را سبب شود حتی بعد از ورود به بلوار شهریار هم دیده شدن سردر ورودی به واسطه درختان وسط بلوارمشکل است. بهرهور بعد از عبور از سردر وارد یک فضای میانی میشود فضایی که رو به ورودی اشخاص ویژه داردو فرد برای ورود به بنا باید به سمت دیواره شیشهای شمالی بچرخد. این نامناسب بودن مکان ورود به بنا موجب سردر گمی بهرهور میشود، از طرفی یکسان بودن واحدهای تقسیمکننده نما در ضلع ورودی و متمایز نشدن آن درک جهت ورود را مبهم میکند، ازاین جهت که فرد در تردید برای انتخاب در ورودی است، عکس العمل او با مکث همراه است.
بعد از آن وارد سالن انتظار میشویم. در این سالن در نزدکترین مکان به ورودی جامه دان قرار دارد. در انتهای همین سالن کافی شاپ در ارتباط مستقیم با آن و در همین سطح سرویسهای بهداشتی قرار دارند که به علت قرارگیری در پشت جامه دان در عین حال که در ارتباط با سالن اندتقریباازدید مستقیم خارج اند.
نکته مهم دراین بنا تعامل فضاهاست. بخشهای وابسته در عین اتصال با حریمهایی تعریف شدهاند و ورود به آنها بی مقدمه نیست. ورود از سالن انتظاربه سالن اصلی باهدایت وتقسیم بهره وران در فضاهای کناری سالن اصلی صورت میگیرد. فضاهای حرکتی و فضاهای مکث به کمک عناصر و حریمها مشخص و متمایز گشتهاند. از طرفی اطلاع رسانی در تمام بخشها مانع سردرگمی و سرعت درهدایت شده است.
در قرارگیری بخش هاکنارهم سعی شده است شفافیت در معرفی آنها حفظ شود ونیازهای بهرهور پاسخ داده شود. این مطلب به خصوص در طراحی فضاهای استراحت و خدماتی دیده میشود. سالنهای انتظار جانبی که در طبقه اول و سوم قرار دارند، علاوه بر کنترل جمعیت سالن انتظار (در همکف)، در زمان استراحت بین اجرای برنامه نیز فضاهای مناسبی درارتباط با فضاهای خدماتی اند.
تالار وحدت به عنوان سالن تاریخی اپرای تهران در طول عمر خود میزبان بزرگانی از جمله فاخره صبا (خواننده اپرا) بهرام بیضایی (نویسنده و کارگردان بزرگ تئاتر) مرضیه، بنان، محمدرضا شجریان، حشمت سنجری (رهبر ارکستر)، پری زنگنه، موریس بژار (طراح رقص باله) هربرت فون کارایان (رهبر ارکستر) مارسل مارسو (نابغه پانتومیم جهان) و بسیاری نام های بزرگ دیگر بوده است.
تالار وحدت در تهران، خیابان حافظ، خیابان محمد حسین شهریار قرار دارد.
