خانه آقازاده، عمارتی مربوط به دوره قاجار بوده و در شهر ابرکوه استان یزد و در محله دروازه، میدان ابرقو واقع شده است.این اثر در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۳۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و عنوان یکی از زیباترین معماری های کشور را به خود اختصاص داده است.این خانه از جاهای دیدنی ابرکوه،دارای زیباترین بادگیرهای دو طبقه ایران می باشد و شهرت اصلی این خانه تاریخی بادگیر خاص و مرتفع آن است که باعث شده تصویرش بر روی محصولات گوناگون و حتی اسکناس چاپ شود.
خانه تاریخی آقازاده در ابرکوه از امکانات خوبی بهره منده است که از جمله آن ها رستوران، کافه و پارکینگ است که می توانید در حین بازدید از آن ها هم نیز استفاده کنید. علاوه بر این خانه آقازاده در ابرکوه، شامل دو هتل بزرگ هم می باشد با نام های خانه حسینی دوست و موسوی که می توانید تجربه به یادماندنی گذراندن یک شب در خانه ی تاریخی را به خودتان هدیه دهید.
از دیگر امکانات این مجموعه تایخی می توان به اینترنت رایگان، رستوران، کافی شاپ، سرویس بهداشتی، سرویس خواب، حمام و… نیز اشاره کرد.
لازم به ذکر است که بگوییم، شما با رفتن به خانه آقازاده در ابرکوه با مجموعه ای از خانه های تاریخی مواجه خواهید شد که هر کدام کاربردی مخصوص به خودشان را دارند؛ همچنین این خانه در نزدیکی سرو ۴۵۰۰ ساله ابرکوه قرار دارد که با ۳ دقیقه رانندگی می توانید به آن برسید.
این مجموعه تاریخی دارای ۵ خانه است با نام های حسینی دوست، موسوی، گبری، سیدعلی آقا و آقازاده؛ تمامی این خانه ها در یک کوچه قرار دارند و امروزه هر کدام دارای کاربردهای مخصوص به خودشان را نیز دارا می باشند و به نحوی از بازدیدکنندگان خود میزبانی می کنند.
این مجموعه ارزشمند تاریخی از سال ۱۳۸۵ در یک دوره ۱۰ ساله زیر پوشش صندوق احیا و مرمت آثار تاریخی رفت و توسط شرکت آفاق روشن ابرکوه نیز مرمت شد، از این ۵ خانه تنها خانه آقازاده قابلیت بازدید دارد و دیگر خانه های موسوی و حسینی هم نیز هم اکنون کاربرد اقامتی دارند و خانه های گبری و سید علی آقا نیز در آینده کاربردی به همین مظمون خواهند داشت. جالب است بدانید خانه سید علی آقا با خانه آقازاده دیوار به دیوار هستند و از طریق ساباط به یکدیگر متصل شده اند. این مسیر دسترسی خانه به یکدیگر در اصل حاکی از پیوند نزدیک و یا خویشاوندی اعضای خانه ها با هم دیگر است.
معماری خانه آقازاده
این خانه زیبا با ۸۲۰ متر مربع مساحت و ۵۲۸ متر زیربنا با معماری کویری و سنتی ایرانی و با خشت و آجر ساخته شده است. بهطور کلی خشت جزئی جداییناپذیر از بناهای کویری ایران است. مردمان منطقه یزد از زمانهای قدیم با ساخت دیوارهای قطور خشتی از آن بعنوان عایقی حرارتی و برودتی استفاده میکردهاند.
این دیوارها برخلاف دیوارهای آجری که در تابستان و زمستان غیرقابل تحمل میشوند، دمای هوای درون را بهطور مطبوعی حفظ میکنند. در حقیقت خشت خام و گل دارای ظرفیت بالای حرارتی هستند و پیشینیان ما بوسیله تجربه به این موضوع پی برده و آن را بعنوان هسته اصلی معماری کویری بهکار بردهاند. حال پس از آشنایی با شالودهی بنا، به نمای آن میپردازیم.
خانه آقازاده دارای نمای خارجی ساده و بهدور از تزئینات اضافی است، اما آنچه در این خانه و سایر خانههای کویری جلب توجه میکند رنگ روشن خانه است. استفاده از سطوح خارجی سفیدکاری شده با هدف کاهش حرارت جذب شده خورشید انجام میشده و با وارد شدن به این منازل در گرمای طاقتفرسای تابستان پی خواهید برد که این موضوع بیتاثیر نیست! تقریبا تمامی سطوح خارجی خانه سفید و روشن هستند و نور خورشید را دفع میکنند.
یکی دیگر از روشهای سنتی برای خنک کردن منازل در نواحی کویری، تعبیه حیاط مرکزی با حوض، درختان و سطوح گیاهکاری شده است تا رطوبت و هوای مطبوع برای منازل اطراف خود ایجاد کند. در خانه آقازاده نیز شاهد این نوع معماری هستیم که تقریبا تصویر ذهنی همهی افراد از معماری سنتی ایرانی است.
بادگیر بنا نیز نقش کولر و تهویه مطبوع امروزی را برای منازل کویری بازی میکند و باد را از تمامی جهات به داخل خانه هدایت کرده و در صورت نوزیدن باد نیز تنظیم هوای منزل را انجام میدهد. بادگیر این خانه دوطبقه یا دو اشکوبهای است و بسیار جلب توجه میکند و تنها در کمتر از پنج درصد بادگیرها این نوع معماری ویژه وجود دارد. این بادگیر با داشتن ارتفاع ۱۸ متری و مساحتی به میزان ۱۸ مترمربع دارای ۱۹ دریچه تنظیم هوا در طرفین خود است. علاوه بر این بادگیر دوطبقه یک بادگیر دوم نیز در ارتباط با آن ساخته شده که هوای منزل را هرچه بهتر و سریعتر طراوت میبخشد.
عمارت کلاه فرنگی در خانه آقازاده
در خانه آقازاده در ابرکوه عمارتی کوچکی با تزئینات زیبا به نام کلاه فرنگی نیز وجود دارد که به دوره قاجاریه باز می گردد. سبک معماری این بنا ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی آن دوران است. این عمارت ها معمولا در وسط باغ یا بوستان ساخته می شوند و به طور معمول گنبد آن مخروطی شکل است. کلاه فرنگی خانه آقازاده بر بام تالار اصلی و درست در کنار بادگیر نیز قرار گرفته است و سقف پنج دری اصلی را نیز تشکل داده است. ساختار معماری عمارت کلاه فرنگی هشت پر بوده در هر وجه آن یک پنجره با شیشه های رنگی وجود دارد و به نحوی طراحی شده که بیشترین نور را به تالار اصلی نیز انتقال داده است.
در این خانه تاریخی ۴۰۰ ساله زیرزمینی وجود دارد که به صورت دست کند ساخته شده و به گفته افراد محلی که در شهر ابرکوه زندگی می کنند بر روی بستری سنگی این زیرزمینی قرار گرفته است؛ علاوه بر این بخش هایی هم در این شهر وجود دارد که مثل روستای میمند به صورت دستکند نیز ساخته شده است.