خانه تقدیری اردکان یکی از زیباترین دیدنی های اردکان است که قدمت به آن دوران حکومت قاجار برمی‌گردد.معماری در ایران و البته در همه جای دنیا، تحت تأثیر شاخص‌ها و اقلیم هر منطقه قرار می‌گیرد.در نواحی خشک و کویری ایران نیز متناسب با آب و هوا خانه‌ها معماری خاص خود را دارند.خانه تقدیری اردکان نیز از این قاعده مستثنی نیست.این خانه متعلق به یک تاجر اردکانی به نام تقدیری بوده است و در خیابان حائری، در بافت قدیمی و سنتی شهر قرار دارد.همچون اکثر خانه‌های کویری، خانه تقدیری اردکان نیز از خشت و گل و آجر ساخته شده است. پلان این خانه 4 ضلعی است که حیاط و حوض در وسط آن قرار دارد.این خانه جزء خانه‌های اعیانی به شمار می‌رود و از دو بخش ارباب نشین و رعیت نشین تشکیل شده است.
معماری اتاق ها
معماری اتاق های خانه به صورتی است که بر اساس طراحی پنج دری و سه دری بنا شده است. پنج دری ها که از شاخصه های معماری خانه های سنتی است در واقع اتاقی بزرگ هستند که نقش تالار اصلی خانه را دارند که رو به ایوان است و ۵ پنجره به هم پیوسته دارد. پنجره های اتاق ۵ دری خانه تقدیری دارای شیشه های کوچک الوانی است که در دوره قاجار در شیشه های خانه های سنتی به طور معمول استفاده می شد. اتاق های سه دری نیز در معماری های سنتی معمولا در نقش اتاق خواب بوده اند.
از شاخصه های اصلی این اتاق ها این بود که هیچ وقت از فضای آزاد نمی شد وارد آن ها شد.بلکه در کنار آن ها راهروهایی تعبیه می شده است. علاوه بر آنچه گفته شد خانه تقدیری دارای تالاری جداگانه است که زیرزمین در زیر آن قرار گرفته است.خانه دارای یک مطبخ مشترک برای استفاده هر دو بخش اعیان نشین و نوکرنشین بوده است.
پایاب
خانه تقدیری دارای پایاب نیز است.آب یکی از قنات های اردکان با نام قنات بهاالدین از این پایاب می گذرد (پایاب ها بخشی از رود یا یک ساختار آبی هستند که به واسطه برآمدگی یا پهن شدن آب گودی کمی پیدا می کنند).این پایاب فضا و آب و هوای خشک خانه تقدیری را مرطوب کرده و در تابستان حال مساعدتر و طبیعی تری به خانه می دهد و بر لطافت هوای خانه تاثیر می‌گذارد.
خانه تقدیری به سبک خانه های یزد و اقلیم کویری به صورت ۴ وجهی ساخته شده است.در ضلع جنوبی این خانه بادگیری بلند و رفیع قرار دارد که متصل به اتاق های خانه است.مصالح به کار رفته در این خانه مصالحی است که معمولا در معماری بناهای کویری به کار می رود و از خشت ، گل و آجر است.آنچه سبب زیبایی و خاص بودن خانه تقدیری اردکان شده ، همین معماری خاص آن است.این خانه زیبا هم زمستان نشین و صفه دارد و هم بخش تابستانی نشین و پایاب.
پلان اصلی بنا
پلان اصلی بنا ۴ طرف ساخت است؛ جبهه جنوبی بنا ، تابستانی نشین آن است که یک تالار باز با سقف شکم دریده و اتوبوسی که یک شاخصه سقف زنی دوره قاجاریه است را شامل می شود. یک بادگیر یک طرفه معظم که در داخل آن یک اتاق بادگیر وجود دارد، جریان باد را در سرتاسر تالار امتداد می دهد. در انتهای اتاق بادگیر ، منفذ‌ی وجود دارد که نحوه ارتباط فضای بادگیر را با سرداب مجموعه که مسیر قنات قدیم بوده مهیا می کند تا با گردش باد در این مجموعه ، خنکی را در حیاط مرکزی خانه مهیا کند.
تقارن زیبایی در قسمت تابستانی بنا قرار دارد، دو گوشواره که دو راهرو در آن وجود دارد که از نظر قوسی تعویض های شاخ بزی را شکل داده و مناسب ترین فضا را برای زندگی درست می کند.فضای جبهه روبرویی ، یعنی جبهه شمالی بنا ، فضایی متراکم است که تنها منفذ آن شیشه های رنگی و پنجره هاست.زمستانی نشین خانه تقدیری جزو معدود زمستانی نشین های خانه های کویریست که بادگیر دارد. شیشه های رنگی با گره چینی و تزیینات چوبکاری زیبا و بدیع بر زیبایی بنا افزوده اند. طرفین شرقی غربی بنا که در جبهه اعتدالین بهار خواب و پاییز خواب است.نور ضعیف پاییزی را به اتاق ها می رسانند.
خانه تقدیری اردکان در سال 1377 با شماره 2186 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
