روستای اوشتبین (اشتبین) یکی از دهها روستایی است که در حاشیه رود ارس قرار دارد. این روستا که در دل کوههای بلند آذربایجان شرقی قرار گرفته بکر و دست نخوردهترین روستای این منطقه میباشد. جالب است بدانید قدمت روستای اوشتبین از جاذبه های جلفا،به دوره صفویه بازمیگردد. این نکته در کتیبههای مرمرِ موجود در سر در خانهها قابلرؤیت است.
وجه تسمیه روستای اشتبین
وجه تسمیه روستای پلکانی اوشتبین این است که «اوش» به معنای عدد سه و «تبین» به معنی قبیله است و این روستا از ترکیب سه روستای اطراف تشکیل شده و عدهای هم معتقدند که بخش دوم نام روستا «بیین» به معنای میان است. همچنین این روستا چون در میان سه کوهستان کیامکی، کوههای دودستهشان و قازان داغی واقع شده است به این نام مشهور میباشد.
خانههای روستای اوشتبین اغلب به شکل پلکانی ساخته میشود و علت این کار در شیب تند کوه میباشد. در این سبک از روستاها سقف یک خانه، حیاط خانهی دیگر است. اغلب خانهها در این روستا ایوان دارند و بدون حصار و دیوار ساختهشدهاند. الگوی داخلی و خارجی خانهها بنا بر اقتصاد و معیشت روستا ساخته شده است هر کدام از خانههای روستا دارای اتاق نشیمن، آشپزخانه، اتاقخواب، انبار علوفه ، آغل و کارگاه ابریشمبافی هستند. جهت ساخت خانهها نیز برای محفوظ ماندن از سرما شرقی-غربی است.
بافت تاریخی اشتبین با همکاری اهالی تقریبا سالم مانده و بسیار دیدنی است، اما جدا از ویژگی های یک روستایی پلکانی و جذابیت دیدن حیاط هایی که پشت بام همسایه پایین دستی هستند، «بنه گاه» یا بنگاه ها، هفت خانه قدیمی در میان کوچه های سنگفرش روستا هستند. این ها استراحتگاه هایی بوده اند که مردم می توانستند باربنه شان را آن جا بگذارند و کمی استراحت کنند.
بنه گاه های اشتبین هم سقف های هرمی چهاروجهی دارند که با الوار قطور روی چهار ستون چوبی قرار گرفته اند و سرستون های حکاکی شده دارند. بهترین قسمت بعد از دیدن بافت تاریخی روستا، چشم انداز رود ارس است که از بلندی های روستا خواهید دید. سردر چند خانه روستا کتیبه هایی به خط ثلث وجود دارد که بسیار تماشایی هستند. در کنار مسجد و بقالی های روستا، مجموعه سرویس بهداشتی نوسازی هم وجود دارد.
نرده های زیبا، سرستونهای منقش، ارسی ها و پنجره ها همه از هنر و تمدن والای اهالی این روستا حکایت می کنند و تزئینات در شکل گیری معماری زیبای این روستا نقش بسیار مهمی دارد.
اقامت در یکی از این خانههای روستایی میتواند تجربه ای رویایی در سفر شما به شهر جلفا باشد.
سابقه تاريخی
اشتبين دارای سابقه تاريخی كهنی است. وجود گويش تاتی در روستاهای اقمار اين آبادی (كرينگان و مردانقم) حاكی از پيشينه درخشان تاريخی آن ميباشد. اشتبين از اجتماع سه روستا به اسامی هراز (هراس) سياوشان و جعفرآباد به وجود آمده است. شايد اطلاق نام اشتبين(اوچ تبين) به اين منطقه به همين مناسبت باشد. «اوچ» در تركی به معنای «سه» است.
موقعيت طبيعی
اشتبين در منطقه ای كوهستانی واقع شده است كه رودخانه ارس از شمال و رودخانه هراس از شرق آن می گذرد. روستای هراس در داخل دره ای در ميان دو كوه بسيار مرتفع برروی سكوی عظيمی به طور مطبق قرار گرفته و شباهت زيادی به شهر ماكو دارد.
مهمترين كوههای منطقه اشتبين عبارتند از : كيامكی- دوسته شا و قازان داغی. اكثر ارتفاعات و اراضی اشتبين را مراتع و جنگلها فرا گرفته است. آب و هوای اشتبين تابع آب و هوای منطقه ارسباران است. در مناطق جنوبی كوهستانی هوا سرد و در حوالی دره ارس گرم و معتدل و مطبوع است. زمستانهای اشتبين در مناطق كوهستانی بسيار سرد و برفگير می باشد.
اکثر ارتفاعات و اراضی اشتبین را مراتع و جنگلها فرا گرفته است. آب و هوای اشتبین تابع آب و هوای منطقه ارسباران است. در مناطق جنوبی کوهستانی هوا سرد و در حوالی دره ارس گرم و معتدل و مطبوع است. زمستانهای اشتبین در مناطق کوهستانی بسیار سرد و برفگیر میباشد و از نظر تقسیمات آب و هوایی جزء مناطق با اقلیم سرد و دارای زمستانهای طولانی میباشد.
نمونه ای از آثار تاریخی – فرهنگی روستای اشتبین
خانه سلمانزاده از خانه های قدیمی داخل روستا می باشد که با توجه به كتیبه موجود در سردر بنا، قدمت این خانه به دوره صفوی و سال 977 هجری قمری می رسد كه به نام آخرین مالك آن سلمانزاده نامیده می شود و دارای 305 مترمربع مساحت می باشد که چندين کتيبه به خط ثلث مربوط به زمان شاه طهماسب صفوی، گورستان قديمی، کتيبه های مرمرين مربوط به قرن های نهم و دهم هجری و مقبره حکيم ابولقاسم نباتی حکايت از پيشينه تاريخی و فرهنگی این روستای تاریخی دارد.
در گوشه و كنار اشتبين آثار تاريخی چندی بچشم می خورد. در حال حاضر چند كتيبه به خط ثلث مربوط به زمان شاه طهماسب و شاه عباس صفوی در اين آبادی وجود دارد، و نيز گورستان قديمی آن، كتيبه ای مرمرين مربوط به آرامگاه شخصی به نام خواجه ملك كدخدا (به تاريخ 843 هجری قمری) و كتيبه ای ديگر مربوط به خواجه احمد (بتاريخ 976 هجری قمری) بچشم می خورد.
در قبرستان روستای اشتبین، سنگ نبشته هایی مشاهده میشود که مربوط به 800 سال قبل است ولی متاسفانه به خاطر سوء مدیریت این سنگ نبشتهها ، شکسته هایی از این آثار بر زمین قبرستان پراکنده شده است. همچنین در بین دیگر آثار تاریخی موجود در این روستا میتوان به تعدادی از سنگ درب خانههای روستایی اشاره کرد که یکی از آنها را مربوط به دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده دانسته اند.
مقبره نباتی روی تپه ای آن سوی رودخانه که در پایین ترین قسمت روستا جاری است، قرار دارد و یکی از آثار تاریخی اشتبین است.
روستای اشتبين در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسيده است و يكی از جاذبه های مهم گردشگری منطقه بشمار می رود بطوريكه دورنمای طبيعی آن چشم هر بيننده ای را خيره می كند.
توليد ابريشم نيز در اشتبين سابقه طولانی دارد و كارگاههای توليد ابريشم زيادی در اين منطقه وجود دارند. ميوه ها و محصولات جاليز اين منطقه هم دارای مرغوبيت خاصی است.
مسیر روستا
در كنار رود ارس و نوار مرزی ايران و شوروی قرار گرفته است.مسافران پس از گذر از جلفا، روستای سیه رود، نوردوز (مرز ایران و ارمنستان) روستای دوزال، کردشت از سه راهی هراس به روستای زیبای اشتبین وارد میشوند.
فاصله روستا از جاده اصلی و مرزی سیه رود-خداآفرین حدود 7 کیلومتر است.روستای اشتبین از یک سو کاملا به دیواره کوه تکیه کرده است و تنها راه ارتباطی آن با اطراف، جاده ایست که از سمت مرز نوردوز و کردشت به طرف روستا میآید.رود ارس از فاصله 14 كيلومتری شمال اين آبادی ميگذرد.فاصله اشتبين تا بخش ورزقان 50 كيلومتر و تا اهر 225 كيلومتر است.
