روستای وانشان از توابع شهرستان گلپایگان واقع در استان اصفهان است. این منطقه وسیع، از کهن‌ترین خاستگاه‌های تمدنی در نجد ایران است که صدها روستای قدیمی، زیبا و مهم را در خود جای داده است.
این روستا در 12 کیلومتری جنوب شهرستان گلپایگان و 15 کیلومتری شمال خوانسار قرار دارد. این روستا از جاهای دیدنی گلپایگان،در دل طبیعت زیبای خود پذیرای آثار و بناهای تاریخی بسیاری است.
وجه تسمیه
این روستا به دلیل نزدیکی به ارتفاعات داری آب وهوای بسیار خوبی است. نام این روستا وانشان یا به زبان محلی وانشون است. البته درنوشته های دیگر به نام ونیشون نیز از آن یاد شده است.
مختصری از تاریخ روستای وانشان در اصفهان
اگر بخواهیم کمی از تاریخ روستای وانشان در اصفهان بگوییم، مطابق با آن چه که در کتب تاریخی موجود است وجود بقعه امامزاده ابوافتوح سلیمان بن موسی بن جعفر که در روستای وانشان در گلپایگان وجود دارد نیز کتیبه ای را در خود دارد که قدمت آن به قرن دهم هجری برمی گردد. همچنین وجود درخت عظیم و فوق‌العاده قدیمی کنار دیوار امامزاده که نزدیک به هزار سال عمر دارد، نشان از قدمت این روستا دارد. در سال ۱۳۹۱ غاری کهن و قدیمی با بقایایی از استخوان های چندین انسان و ظروف سفالی در کوه نیز کشف شد که پس از بررسی ها و باستان شناسی های مربوط توسط میراث فرهنگی استان اصفهان نیز متوجه شدند که قدمت این روستا به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش می رسد و این موضوع نشان می دهند که در آن زمان های دور این روستا نشانه هایی از زندگی وجود داشته است.
گویش مردم
گویش مردم وانشان که وانشانی، ونیشونی و مردم این روستا اونشونی می نامند، جزئی از گویش های ایران مرکزی و شمال غربی است و شباهت هایی به گویش خوانساری دارد.زبان وانشونی یکی از قدیمی ترین زبان های ایرانی است.
جاذبه های دیدنی روستای وانشان
بقعه امامزاده ابوالفتوح سلیمان‌بن موسی‌بن جعفر:یکی از بناهای دیدنی که در روستای وانشان در گلپایگان وجود دارد بقعه امامزاده ابوالفتوح سلیمان بین موسی بن جعفر است که یکی از بناهای قدیمی این روستا محسوب می شود و اهالی این روستا قدمت آن را از روی درختی کهنسالی که در آن وجود دارد اندازه گیری می کنند، اما قدمت این امام زاده با توجه به آنچه باستان شناسان از روی کتیبه ای که در داخل حرم این امام زاده وجود دارد نیز کارشناسان متوجه شده اند که متعلق به قرن دهم می شود، بنا بر کتیبه، این امامزاده از نوادگان موسی پسر جعفر است. بر فراز بقعه چهارگوش آجری گنبدی هرمی و دوازده ترکی کشیده شده است. روی صندوق آیاتی از قرآن مجید نوشته شده و کلمه «صندوق شاه حسین فرید ونشکوه» دیده می شود.
فضای داخلی این این امامزاده دارای یک صندوق چوبی منبت کاری شده بسیار نفیس است که ضریح بر روی آن نیز قرار گرفته است. در فضای داخلی گنبدخانه، فضایی مستطیل شکل یا آسمانه با سقفی تیرپوش و مسطح قرار دارد. زیر سقف چوبی نقاشی و خوشنویسی با خط نستعلیق دیده می شود که کار استاد محمود نجار و استاد یوسف خوانساری است.
شمعون میرزا سلیمان کلیمی و در عتیقه شاهزاده ابوالفتوح:در سال 1309 هجری شمسی شخصی به نام شمعون میرزا سلیمان کلیمی برای خرید درب عتیقه شاهزاده ابوالفتوح روستای وانشان به خادم آن مراجعه می کند و ایشان هم حکم شرعی فروش درب ها را از روحانی محل (شیخ محمد صادق علامه) می پرسد،
کهنسالان نقل کرده اند ایشان پاسخ می دهد:اگر این درب قابل استفاده نیست، فروش آن مانعی ندارد و باید پول آن را خرج تعمیر و مرمت زیارتگاه شاهزاده ابوالفتوح کنید.
ضریح امامزاده ابوالفتوح:پس از این فتوا، درب امامزاده به فروش می رسد، اما بعد از مدتی شمعون هنگام خروج از مرز ایران گیر می افتد و در بازجویی می گوید این در را از خادم زیارتگاه شاهزاده ابوالفتوح خریده است.
ماموران حکومتی به خادم شاهزاده ابوالفتوح مراجعه می کنند، او هم می گوید:من به حکم مجتهد محل مان این درب را فروخته ام و سرانجام شیخ محمدصادق علامه را برای محاکمه به اراک احضار می کنند. این محاکمه سال ها طول می کشد و در نهایت در تاریخ 5 فروردین 1319 دادگاه استان تهران به این دلیل که معامله درب امامزاده سال 1309 صورت گرفته و درب امامزاده در اول آذر سال 1310 در فهرست آثار ملی ثبت شده، روحانی مزبور را تبرئه می کنند.
دیگر دیدنی های روستای وانشان در گلپایگان
باغ های سبز و زیبا، کوه بابا دودورشاه، چشمه لمبی، مورا، دزی، کوه دیگا، کوه محد حیدر، قلعه جمال، حسن آباد، سدکرا (مقبره سید کرار)، مقبره بهلون، برج حاج فرج الله، مزرعه امیریه، قلعه ی وانشان اشاره کرد که البته امامزاداه ابوالفتوح جایگاه ویژه ای دارد.
در روستای وانشان، بقایای ارگ و قلعه ای تاریخی وجود دارد که در سال 1391 برای تصویر برداری سریال جلال الدین، بخش های زیادی از آن بازسازی و بخش هایی نیز به آن اضافه شده است. اما با این وجود قلعه سینمایی مولانا در روز سه شنبه 23 شهریور 1395 توسط سازمان امور آب شهرستان گلپایگان به بهانه قرار گرفتن در حریم رودخانه تخریب شد، در حالی که رودخانه نصف بیشتر سال خشک است و فقط بخشی از قلعه در حریم آن بود.
