عمارت مسعودیه بنایی است مربوط به دوره قاجار که در تهران میدان بهارستان واقع شده است. باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، ملقب به ظلالسلطان، فرزند ناصرالدین شاه، در ۱۲۹۵ ق، در زمینی به وسعت حدود ۴۰۰۰ مترمربع، مرکب از بیرونی (دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است.
عمارت مسعودیه از جاهای دیدنی تهران،به همراه باغ نگارستان، باغ لالهزار و باغ سردار ایروانی یکی از اماکنی است که در محدوده شمال حصار شاه طهماسبی تهران در عصر ناصری بنا شده و همچنان که خصوصیات باغهای ایرانی را داراست با نقشمایهها و عناصری از معماری فرنگی مزین شده است. نام این عمارت نیز برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته است و معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی است.
مجموعه عمارت مسعودیه شامل ۵ عمارت دیوانخانه، سفرهخانه، حوضخانه، عمارت سید جوادی، عمارت مشیرالملکی و عمارت سردر، مملو از گچبری، کاشیکاری، خطاطی، نقاشی دیواری و به طوری کلی تزئینات نفیس، تقسیمبندیهای فضایی و عملکردهای متنوع است. این مجموعه تاریخی دارای ۷ کتیبه است که دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکهرو، دو کتیبه در عمارت دیوانخانه و دو کتیبه نیز در عمارت مشیریه قرار دارد.
عمارتهای اصلی عمارت مسعودیه عبارتند از عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت عمارت سر در پیادهرو، عمارت سر در كالسكهرو، باغ دیوانخانه و بناهای جدید از شمال به جنوب. موقعیت مکانی آن نیز در محدوده میدان بهارستان که بسیاری از مهمترین حوادث تاریخ معاصر را به خود دیده است از خصوصیات منحصر به فرد آن به شمار میآید. عمارت مسعودیه در طول سال های عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود.
در سال ۱۲۸۷ در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد و پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد. بنای بسیاری از ساختمان های فرهنگی کشور در عمارت مسعودیه گذاشته شد.
نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند.در حدود سال های ۱۳۰۴ انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق های آن، نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق های آن به عتیقه های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای عتیقه این مکان در سال ۱۳۱۸ به موزه ملی منتقل شد.
در فاصله سالهای ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ ش، از عمارت مسعودیه برای مدت کوتاهی به عنوان دانشكده افسری استفاده شده است.در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی با تفکیک وزارت آموزش وپرورش از فرهنگ و هنر، عمارت مسعودیه به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد و نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در آن مستقر شد. هیات وزیران در جلسه در سال ۷۶ بنا به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش تصویب كرد كه حق استفاده از عرصه و اعیان ساختمان قدیمی وزارت آموزش و پرورش، واقع در خیابان اكباتان به سازمان میراث فرهنگی كشور واگذار شود.
این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۹۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مسیر دسترسی
برای دسترسی به باغ زیبای مسعودیه و قدم زدن و لذت بردن از آرامش آن، باید از سمت تهران که هستید خودتان را به بهارستان برسانید. اگر از وسایل حملونقل عمومی استفاده میکنید، سرراستترین و بهترین مسیر را مترو در اختیارتان میگذارد. دو ایستگاه ملت و بهارستان خط ۲ مترو در نزدیکی مقصد موردنظرتان هستند. اگر در ایستگاه بهارستان پیاده شوید، پیادهروی نسبتا طولانی در پیش دارید یعنی باید به خیابان اکباتان در ضلع جنوب غربی میدان بروید که ورودی عمارت مسعودیه در این خیابان قرار دارد.
اما در ایستگاه ملت واقع در خیابان اکباتان از مترو پیاده شوید، پس از پیادهروی کوتاهی به مقصد میرسید. مسیر دیگر اتوبوسهای خط جمهوری-میدان بهارستان هستند که از میدان بهارستان تا مسعودیه را باید پیاده طی کنید. اگر با اتومبیل شخصی گشتوگذار میکنید مسیرتان چندان تفاوتی ندارد یعنی باید خودتان را به بهارستان و خیابان اکباتان برسانید.
فراموش نکنید که برای بازدید از باغ مسعودیه لازم است بلیت تهیه کنید و خارج از ساعت اداری مجموعه تعطیل است.
جاذبه های اطراف عمارت مسعودیه تهران
در عمارت مسعودیه تهران علاوه بر آنچه که گفته شد بخش های زیر را می توان دید:
ساختمان سه طبقه آجری
ساختمان آجری یک طبقه
ساختمان یک طبقه آجری ایوان دار
ساختمان یک طبقه آجری در شمال عمارت سید جوادی
انبارهای موقت
بناهای جدید یک طبقه
چاپ خانه واقع در شرق حیاط
ساختمان جنوب غربی مجموعه
